იზაბელა I კასტილიარი
იზაბელა I კასტილიარი (ესპ. Isabel I de Castilla, დ. 22 პირელი, 1451 — ღ. 26 გერგობათუთა, 1504), თაშნეშე შინელი რდჷ მუჭოთ იზაბელა კათოლიკე — კასტილიაშ დო ლეონიშ დიაფალი ტრასტამარეფიშ დინასტიაშე 1474-1504 წანეფს, მუჭოთ ფერდინანდ II არაგონალიშ ალმასქუ 1479 წანაშე რდჷ არაგონიშ დიაფალი ხოლო. იზაბელაქ დო ფერდინანდიქ დინასტიური უნიათ აკაართიანეს ესპანეთი.
| იზაბელა I კასტილიარი ესპ. Isabel I de Castilla | ||
 | ||
| კასტილიაშ დო ლეონიშ დიაფალი | ||
|---|---|---|
| პოსტის გერინაშ ბორჯი | ||
| 11 ქირსეთუთა, 1474 – 26 გერგობათუთა, 1504 | ||
| წიმოხონი | ენრიკე IV | |
| მონძე | ხუანა I | |
| პოსტის გერინაშ ბორჯი | ||
| 20 ღურთუთა, 1479 – 26 გერგობათუთა, 1504 | ||
| დუნაბადი | 22 პირელი, 1451 მადრიგალ-დე-ლას-ალტას-ტორესი, კასტილიაშ დო ლეონიშ ომაფე | |
| ნაღურა | 26 გერგობათუთა, 1504 (53 წანერი) მედინა-დელ-კამპო, კასტილიაშ დო ლეონიშ ომაფე | |
| ნთხორუ აბანი | გრანადაშ ომაფე კაპელა | |
| მუმა | ხუან II | |
| ნანა | იზაბელა პორტუგალიარი | |
| ალმასქუ | ფერდინანდ II არაგონალი | |
| სქუალეფი | იზაბელა, პორტუგალიაშ დიაფალი ხუანი, ასტურიაშ პრინცი ხუანა I, კასტილიაშ დო ლეონიშ დიაფალი მარია, პორტუგალიაშ დიაფალი კატალინა, ინგლისიშ დიაფალი | |
| რელიგია | კათოლიციზმი | |
| ხეშმოჭარუა |  | |
იზაბელა რდჷ ხუან II-შ დო თიში მაჟირა ოსურიშ იზაბელა პორტუგალიარიშ ცირასქუა. 1454 წანას ხუან II-შ ღურაშ უკულ ხვისტაშა ეშართჷ თიში სქუაქ ენრიკე IV-ქ, ნამუქჷთ ვეჸუ ეფექტური მამართალქ. თიში ხეშუულებაშ ბორჯის გენძალიერეს დიდებუანეფქ, ვემიჭირინუ სახენწჷფოშ ცენტრალიზაციაშა. დიდებუანეფს ოკოდეს ენრიკექ მონძეთ გჷმაცხადუკო უკულაში ჯიმა ალფონსო. ომაფე ხვისტაშ პრეტენდენტი რდჷ ხუანა ლა ბელტრანეხა ხოლო — ენრიკეშ ცირასქუა, ნამუთ ენრიკეს მაჟირა ოსურიშე ჟუანა პორტუგალიარიშე ჸუნდჷ. მარა ომაფე კარს მიშჷ ციორი ნამდა ხუანაშ ნანდული მუმა ენრიკე ვარდჷ. ართ-ართი ვერსიათ თიში ნანდული მუმა რდჷ დიდებუანი ბელტრან დე ლა კუევა. 1468 წანას დოღურჷ ალფონსოქ. თიში ღურაშ უკელ დიდებუანეფქ ომაფე ხვისტაშ მონძეთ ენრიკე IV-შ უკულაში და იზაბელა ისხუნეს. ენრიკეშ ღურაშ უკულ ქიდიჭყჷ ლჷმაქ მონძეობაშო. ართინს ოლიმუდეს იზაბელაშ დო ხუანაშ ალმარენჯეფი. ხუანას ალურდეს პორტუგალიაშ მაფა აფონსუ V (ნამუქჷთ ხუანა ოსურო ქიმიჸონჷ, აფონსუ თაშნეშე რდჷ ხუანაშ ბიძია), ტოლედოშ არქიეპისკოპოსი, ესკალონაშ ჰერცოგი, კადისიშ ჰერცოგი, კალატრავაშ ორდენიშ მანჯღვერი დო შხვა დიდებუანეფი. იზაბელაშ ჸურე რდეს ფერდინანდ არაგონალი (იზაბელაშ ალმასქუ), კასტილიარი დიდებუანეფიშ დო ოშურიელე პიჯეფიშ უმენტაშობა, გოლინიანი მენდოსაშ ფანიაშ, ლარაშ ფანიაშ წჷმმარინაფალეფი, სანტიაგოშ ორდენიშ მაკათურეფი, კალატრავაშ ორდენიშ მაკათურეფი დო შხვეფი.
1475 წანაშ 10 მესის, აფონსუ V-ქ გემშეჭკირჷ კასტილიაშა. ფერდინადიქ აკოშაყარუ აკოანჯარაფილი ნძალეფი. გინმაჭყვიდალი ლჷმაქ მოხვადჷ ტოროშ გოხოლუას 1476 წანაშ 1 მელახის. ბურჯაფის აფონსუ დამარცხეს დო ონტინეს. შედეგო ფერდინანდიქ დო თიში ალმარენჯეფქ გეგმაცხადეს გომორძგუა. უკულიანი პერიოდის აფონსუ ოცადუდჷ ოურდუმე-პოლიტიკური ალიანსიშ დორსხუაფას საფრანგეთიშ მაფა ლუი XI-წკჷმა ართო, კასტილიაშ მეხჷ, მარა უშედეგეთ.
იზაბელაშ მართუალაშ ბორჯის, სახენწჷფოქ მიოჭირინუ პოლიტიკური დო ეკონომიკური სტაბილურობას, გიფშჷ ხაზინაქ, გეუჯგუშჷ კრიმინოგენური სიტუაციაქ. იზაბელა რდჷ მაართა მონარქი ესპანეთიშ ისტორიას ნამუთ იშინუაფუდჷ მუჭოთ "ესპანეთიშ დიაფალი" დო ფერდინანდი რდჷ მაართა მონარქი ნამუთ იშინუაფუდჷ მუჭოთ "ესპანეთიშ მაფა". თინეფიშ ართოიანი მართუალაშ პერიოდის გეთუ რეკონკისტაქ, მეღებულქ იჸუ ალჰამბრაშ ედიქტიქ, ნამუშ ნძალათ ესპანეთიშე გეგშარაჸეს ურიეფი, გიჭყჷ ინკვიზიციაქ, იფინანსჷ ქრისტეფორე კოლუმბიშ შარალუაქ, დირსხჷ ესპანეთიშ იმპერიაქ დო ესპანეთიქ გინირთჷ ევროპაშ დო მოსოფელიშ ართ-ართი გოლინიანი დო შანულამი სახენწჷფოთ. რომიშ პაპიქ ალექსანდრე VI-ქ იზაბელას დო ფერდინანდის გინოჩჷ "კათოლიკე მონარქი"-შ ტიტული. 1974 წანას კათოლიკური ეკლესიაქ იზაბელა ღორონთიშ მოინალეთ გეგმაცხადჷ.
ლიტერატურა რედაქტირაფა
- Prescott, William H. (1838). History of the Reign of Ferdinand and Isabella, the Catholic
- Tremlett, Giles. Isabella of Castile. Europe's First Great Queen (London: Bloomsbury, 2017)
- Weissberger, Barbara F. Queen Isabel I of Castile: Power, Patronage, Persona (2008)