ყაბარდოული ნინა
ყაბარდოული ნინა (ყაბარდოულ-ჩერქეზული ნინა, ბჟაეიოლური ჩერქეზული ნინა) რე ყაბარდალეფიშ ნინა. კავკაციურ ნინეფიშ ფანიაშ აფხაზურ-ადიღური ბუნაშ ახალჭარალუამი ნინა. გოფაჩილიე ყაბარდო-ბალყარეთის, ყარაჩაი-ჩერქეზეთის, ადიღეშ რესპუბლიკეფც დო მოზდოკიშ რაიონც. ყაბარდალეფი ოხორანა თაშნეშე თურქეთის, იორდანიას დო ლიბანც.
გჷმირთუ კილოეფი: ბაქსანური, მალკური, მოზდოკური დო ოგინაფალო გოშხვანერაფილი ბასლენური. რუსეთიშ ფედერაციას ყაბარდოულ ნინაშა რაგადანც დოხოლოაფირო 520 000 კოჩი (2002).[1]
ყაბარდოულ ნინას ხონარიელეფიშ სისტემა ძაკი რე (გჷმირთუ 3 ხონარიელი), ოდო წოროხონარიელეფიშ — რთული; თაშნეშე, ჯოხოეფიშ სისტემა ძაკი რე, კილოთაშ — რთული. ჯოხოსქილედეფც უღუნა რთაფაშ, რიცხუშ, გოხურგაფაშ დო რხველაფაშ კატეგორიეფი.
სტატიკური დო დინამიკური კილოთეფი გოსხუნილიე მორფოლოგიურო. გჷშაკერძაფილო რთულიე კილოთაშ პიჯიშ დო ბორჯ-კილოეფიშ კატეგორიეფი. ყაბარდოული კილოთა გვარეფც ვა გჷშმასხუნუნც.
გჷმირთუ გეჸვენჯი ზიტყვაწარმებური კატეგორიეფი: კაუზატივიშ, ერთიშ, თანაობაშ, ოურთიერთო, საშელო, პოტენციალიშ, უნებურობაშ დო მერჩქინაშ. რთულას რე წჷმორინაფილი კილოთას პრევერბეფიშ სისტემა. მიმღეობას შილებე ართბორჯულო უღუდას მუჭოთ რთაფაშ, თეშ პიჯიშ აფიქსეფი.
კილოთას აგლუტინაციური ნწყილობა უღუ. აფხვადუნა ინკორპორაციული ტიპიშ კილოთეფით. გინმალი კილოთა ერგატიული კონსტრუქციაშიე. კინოსქილადირიე ლაბილური კონსტრუქციაშ კილოთეფით. მიკობუნაფილი ზიტყვასქვილეფიშ ფუნქციას ორთჷ კილოთაშ ინფინიტიური ფორმეფი.
ყაბარდოულ ნინას მიშეძირე ჯვეშო ემუშორაფილი ოსური, ქორთული, თურქული დო არაბული ლექსიკა. თეჟამო ოლიტერატურე ნინაშ ლექსიკა გოდინდარაფილიე რუსულშე მიშულირი ზიტყვეფით. ჭარალუა გითმიარსხუაფუ კირილიცას.
სქოლიო რედაქტირაფა
ლიტერატურა რედაქტირაფა
- გ. როგავა, ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. X, ხს. 605, ქთ., 1985 წანა.
- Н. Ф. Яковлев, Грамматика литературного кабардино-черкесского языка, М.-Л., 1948.
- Грамматика кабардино-черкесского литературного языка, М., 1970.
- John Colarusso, A Grammar of the Kabardian Language, University of Calgary Press, 1992. ISBN 0-919813-96-8.