ასურბანიფალი
ასურბანიფალი (აქად. 𒀸𒋩𒆕𒀀, აშურ-ბანი-აფლი, დ. დოხოლაფირო ჯვ. წ. 685 — ღ. ჯვ. წ. 631) — ნეო-ასურული იმპერიაშ მაფა ჯვ. წ. 669-631 წანეფს, სარგონიდეფიშ დინასტიაშ წჷმმარინაფალი. მირჩქინუაფუ მუჭოთ ასურეთიშ ეკონია დიდი მაფა. თიში ღურაშ უკულ მალას ასურეთის ქიდიჭყჷ ანარქიაშ ხანაქ დო იმპერიაქ ხოლო აკოცუ.
| ასურბანიფალი 𒀸𒋩𒆕𒀀 | ||
.jpg) | ||
| ასურეთიშ მაფა | ||
|---|---|---|
| პოსტის გერინაშ ბორჯი | ||
| ჯვ. წ. 669 – ჯვ. წ. 631 | ||
| წიმოხონი | ასარხადონი | |
| მონძე | აშურ-ეტილ-ილანი | |
| დუნაბადი | დოხოლაფირო ჯვ. წ. 685 ნინევია, ნეო-ასურული იმპერია | |
| ნაღურა | ჯვ. წ. 631 (54 წანერი) ნინევია, ნეო-ასურული იმპერია | |
| მუმა | ასარხადონი | |
| ნანა | ეშარა-ჰამატი (?) | |
| ალმასქუ | ლიბალი-შარატი | |
| სქუალეფი | აშურ-ეტილ-ილანი სინშარიშკუნი ნინურტა-შარუ-უსური | |
ასურბანიფალი რდჷ ასარხადონიშ სქუა. ასარხადონს ასურეთიშ ხვისტა უნჩაში ქომოლსქუა შამაშ-შუმ-უკინიშა ვეგნუჩამუ დო მონძეთ უკულაში ქომოლსქუა ასურბანიფალი გეგმაცხადჷ. ასარხადონქ შამაშ-შუმ-უკინის გეგნოჩჷ ბაბილონეთიშ ხვისტა. ჯვ. წ. 669 წანას დოღურჷ ასარხადონქ. ასურეთიშ მაფათ ასურბანიფალქ გინირთჷ დო შამაშ-შუმ-უკინიქ ბაბილონეთიშ მაფათ.
ასურბანიფალი მუში მართუალაშ გოძვენას ძალამს ოცადუდჷ იმპერიაშ ართოიანობაშ თხილუას. ოლიმუდჷ არყებული ეგვიპტარეფს. შანულამი ოურდუმე კამპანია ასურბანიფალქ აწარმჷ ელამიშ მეხჷ. ასურბანიფალიშო პრობლემათ გინირთჷ მუში ჯიმაქ შამაშ-შუმ-უკინიქ ხოლო, ნამუთ მუში უკულაში ჯიმას ვამორჩილუდჷ. ჯვ. წ. 665, 653, 647-646 წანეფს ასურბანიფალქ კონწარო დამარცხჷ ელამარეფი. ჯვ. წ. 652 წანას ეარყჷ შამაშ-შუმ-უკინიქ დო ასურეთიშ მეხჷ აკოშაყარუ ნძალიერი კოალიცია, მარა კოალიციაქ დემარცხჷ. ჯვ. წ. 648 წანას ასურბანიფალქ ბაბილონიშ ქართას (ალყა) ქინახუნუ. ქართაშ მიმალობას დოღურჷ შამაშ-შუმ-უკინიქ. ასურბანიფალიშ მართუალაშ უკულიანი პერიოდიშ გეშა ბრელი მუთუნი ვარე რჩქინელი. ჸათე ბორჯიშ ისტორიული წყუეფს ჩქინდა ვამუჭირინუაფჷ. რჩქინელი რე თინა ნამდა ასურბანიფალი რდჷ კონწარი დო უბადო მამართალი. ელამიშ მოჯალაგუა ასურბანიფალიშით, მერჩქინელი რე მუჭოთ გენოციდი. ასურბანიფალქ მიპალუ ბრელი გომორძგუეფი, მარა თინეფიშ უმენტაშობას ასურეთიშო კაბეტი სტრატეგიული შანულობა ვაუღუდჷ. ასურბანიფალს ეგვიპტექ ბოლოშა ვაგაკონტროლებუ. თაშნეშე, ოურდუმე ექსპედიციეფქ ძალამს დადაღარჷ ასურეთი ეკონომიკურო, მუშენდა ლჷმეფიშ წარმება თხულენდჷ დიდი მუდანობაშ ფინანსური რესურსეფს. ასურბანიფალიშ კონწარი პოლიტიკაქ მუში ჯიმაშ შამაშ-შუმ-უკინიშ დო ბაბილონეთიშ მეხჷ, ძალამს განძალიერჷ ანტიასურული სენტიმენტეფი იმპერიაშ მასშტაბით.
ასურბანიფალი რდჷ კულტურაშ დო ხელუანობეფიშ ალმარენჯი მონარქი. თინა დაინტერესებული რდჷ ანტიკური მესოპოტამიური ლიტერატურათ. ასურბანიფალიშ ზოჯალათ ნინევიას ეიოგეს ბიბლიოთეკა, სოდეთ იჩუალუაფუდჷ შხვადოშხვა ტიპიშ დოკუმენტეფი, ტექსტეფი (ტკილიშ ფირფიტეფი). ჩქინი ბორჯიშა მაჭირინუ დოხოლაფირო 30,000 ჸათეცალი ტექსტიქ, ნამუთ უშანულამაში წყუ რე მესოპოტამიური ნინაშ, რელიგიაშ, ლიტერატურაშ დო მენცარობაშ ორკვიებელო. წორეთ თექ, ბიბლიოთეკაშ გონთხორუეფიშ ბორჯის, არქეოლოგეფქ მიოგორეს გილგამეშიშ ეპოსიშ ტექსტის.