ბიბლია
ბიბლია (ბერძენ. Biblia, ზიტყვაზიტყვათ წინგეფი) — იუდაისტური დო ქირსიანული რელიგიეფიშ „საღორონთო“ წინგეფიშ კათელი. აკმოდირთუ ჯვეში დო ახალი აპიანიშე. ქირსიანობა ჩინებულენც ბიბლიაშ ჟირხოლო ნორთის, ოდო იუდაიზმი ხვალე ჯვეში აპიანც.
ჯვეში აპიანიშ (39 წინგი) დიდი ნორთი დოჭარილიე ჯვეშ ურიული ნინაშა. ხვალე ნამთინე, ალაზიმაფათ გვიანიშ წინგის (ეზრაშ დო დანიელიშ), აფხვადუნა მორჩილი დინნართა არამეულ ნინაშა. ჯვეში აპიანი აკოდგინალუაშ ჸურე ძალამი შხვადოშხვანერი კათელიე; იკათუანც ისტორიულ დოკუმენტეფს, ოკათაშე მითეფიშ დო ლეგენდეფიშ დინნაჭარეფც, შხვადოშხვა ეპოქაშის დო სოციალური ფალეფიშ მსოფლმხედველობაშ ემასახალი იურიდიულ დოკუმენტეფც, გოშხვანერაფილი რელიგიური კულტეფწკჷმა რსხუაფილი რიტუალეფიშემასახალი ტექსტეფც, რელიგიაშ დო ლირიკული პოეზიაშ მინუშეფც. თე მიარენერი მოღეშ კორბუა, რედაქცია დო კანონიზაცია მეჭედას არსხუაფუ ჯვეში ურიული მონოთეისტური რელიგიური კონცეფციაშ გჷმოჸონდინაფას დო გოვითარაფას. საბოლა სახე ურიული ჯვეში აპიანქ დასაბაღო გვიანც მიღჷ. თიში კანონიზაციაქ დიჭყუ ბაბილონიშ ჭკორალაშ უკული - ჯვ. წ. V ოშწანურას დო ითუ დოხოლაფირო ახ. წ. II ოშწანურას.
თიშ მკუჯინუო, ნამდა ჯვეში აპიანიშ რედაქტორეფი ტექსტიშ აკოშქუმალაბორც ოცადუდეს ედომუშამო გუდინუაფუდესკონი მაართამი შხვაობეფინ, წინგის იშენი ახასიათენც ანაჩიაშური, ნინაშურ-სტილისტური დო ჟანრიშური სჯღარუე. ხშირიე მუჭოთ ანაჩიაშური,თაშნეშე ფაქტობრივი ჩილათეფი დო წინანდეგობეფი. ჯვეში აპიანს ურიულო არტამი დუდჯოხო ვა უღუ, თინა სუმი ნორთო ირთუ. პირველს ჯოხო კანონი (ურიული. თორა), თიშ აკოდგინას ტრადიცია მოსეს მიოჭარანც, აკმოდირთუ ხუთი წინგიშე (დაბადება, გჷშულაშ, ლევიტელეფიშ, რიცხვეფიშ დო მაჟირა სჯული); მაჟირა ნორთიე აწმაჩამალეფი; თიშა მიშმურც წინგეფი - ისუ ნავესი, მსაჯულეფიშ, სამოელიშ პირველი დო მაჟირა წინგი (მარგალურო მაფეფიშ მაართა დო მაჟირა), მაფეფიშ მაართა დო მაჟირა (მარგალურო მაფეფიშ მასუმა დო მანთხა) წინგი, ესაიაში, იერემიაში, ეზეკიელიშ დო 12 მორჩილი აწმაჩამალიშ - ოსიაში, იოელიშ, ამოსიშ, ობადიაშ, იონაშ, მიქეაშ, ნაუმიშ, ამბაკუმიშ, სოფონიაშ, ანგეაშ, ზაქარიაშ დო მალაქიაშ. მასუმა ნორთის, ნამუსუთ ურიულო დოჭარიელფიჯოხნი, მიშმურც ფსალმუნეფი, სოლომონიშ იგავეფი, იობიშ წინგი, ოცქვაფური ცქვაფა, იერემიაშ თვალუა, ეკლესიასტე დო წინგეფი ესთერიშ, დანიელიშ, ეზრაშ, ნეემიაშ დო ნეშტთა (მაართა დო მაჟირა). ქრონოლოგიური თანჯი ჯვეში აპიანიშ ზოხოამი ნორთეფც შქას ძალამი დიდიე.
ქორთულო ბიბლიაქ მაართათ, ქირსიანობაშ გოფაჩუაშე მალასჷთ, IV–V ოშწანურეფც ითანგჷ. თე პერიოდიშ მათანგალეფიშ მინობა უჩინებუე, რახან თინეფი ჯოხოშ უმუშინაფუო ქარანენდეს.