თოლი (ორგანო)

თოლი (ლათ. oculus) — ადამიერიშ დო ჩხოლარეფიშ ორწყებელი ორგანო. თოლი სისტემაშ პერიფერიული ორგანო რე დო ინოხე თოლინოხვენს.

ადამიერიშ თოლი

ორწყებელი სისტემა, ანატომიურო დო ფუნქციონალურო სუმი ნორთიშე აკმოდირთჷ:

1. პერიფერიული ორგანოეფი;
2. მიკმაჸონაფალი რზალეფი;
3. რწყებაშ ცენტრეფი.

მუშჸურე ორწყებელი სისტემაშ პერიფერიული ნორთი აკმოდირთჷ:

1. თოლიშ კაკალი;
2. თოლიშ მაყარაფალი აპარატი (ადამიერს — თოლიშ 6 ძელი);
3. თოლიშ კაკალიშ მათხილარი ორგანოეფი (წარეფი, ფიჭვეფი, ფინჭეფი, დიდი დო მორჩილი ჩილამირიშ ჯარკვალეფი)

თოლიშ კაკალი (ლათ. bulbus oculi) მეხოლაფირო სფერული ფორმაშ ანაგი რე. თოლიშ კაკალიშ კიდლა ანტომიურო დო ფუნქციურო სუმი დაცხიშე აკმოდირთჷ:

• გალენი გვაგვა ფიბრიზული დაცხი (tunika fibrosa bulbi) აკმოდირთჷ ნოჭკილი მემარსხუაფალი ნორშვიშე თიში უკახალენი ნორთი ჩე ფერიშირე დო თის დაცხი ანუ სკლერა (ლათ. sclera) ჯოხო. უმოსი მორჩილი წჷმი ნორთი ანუ აქრა (ლათ. cornea) ეშამბარილი დო ქანთელი; თინა ვე კათუანს ზისხირიშ ჯერღვეფს, თის ხვეიანო რე ნერვული საბოლეფი, ნამჷშ გეშა ძალამი მაგინაფუ რე.
• თოლიშ კაკალიშ შქა ანუ ზისხირჯერღვამი დაცხი (tunika vaskulosa bulbi) სუმ ნორთო ირთჷ: წჷმის ჯოხო ფერაია დაცხი (ლათ. iris), შქას — ფინჭამი ანაგი (ლათ. corpus ciliare).
• უკახალენი — ზისხირჯერღვამი დაცხი (choriodea).

ფერაია დაცხიშ შქა აბანს ეშახე რხვილი — თოლნაკაკა (ლათ. pupilla), თიშ სისქას ეშახე მატუფიაძელამი ნოჭკეფი, ნამუეფიშ ართი ნორთი იდვალუაფუ თოლნაკაკაშ გოხ ცირკულარულო დო აკმადგინანს თოლნაკაკაშ აკმაჭიჭიხალ ძელს, დო მაჟირა ნორთი — ჩხორიაშბურო დო აკმოქიმინჷნს თოლნაკაკაშ გჷმაგანიარაფალ ძელს. ჟირხოლო ძელიშ ინერვაცია წარმენს ვეგეტატური ნერვული სისტემაშე, თეწკჷმა აკმაჭიჭიხალ ძელს აინერვირენს თოლიშ მაყარაფალი ნერვიშ აკმადგინალი მარენჯი პარასიმპათიური ნოჭკეფი, გჷამაგანიარაფალ ძელს — სიმპათიური ნოჭკეფი. ფერაია დაცხი იკათუანს პიგმენტის, ნამუშ მუდანობა მათირუ რე დო გჷთმოთანჯჷნს თოლიშ ფერს. თოლიშ კაკალიშ დინოხოლენი დაცხი ანუ ბადურია (ლათ. retina) წჷმარინუანს ორწყებელი ნერვიშ პერიფერიულ აპარატის. თიშ უმკუჯინალო, ნამჷ-და ბადურია უმოსო თხჷთხჷ რენ, თიში ჰისტოლოგიური აკოგაფა გიშაკერზაფილი სირთულათ გიშეგორუაფჷ. ბადურიაშ ფერიშ დო თეშ მაგინაფუ ელემენტეფს წჷმარინუანს სპეციალიზაფილი ნერვული თოლეფი, კოლბეფი დო ჩხირეფი კოლბეფიშ ოართე მუდანობა შკვითი მილიონი რე, ჩხირეფიშ — ეჩდოვითი მილიონი.

ლიტერატურა

• ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 4, ხს. 671-672, ქართი, 1979 წანა.