გაიანა: გინორთი გინოჯინეფს შქას
დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე |
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე |
||
ღოზი 68:
1803 წანას [[გოართიანაფილი ომაფე|გოართიანაფილ ომფექ]] გეჭოფუ ჰოლანდიური დოხორუეფი, დო 1814 წანას ვენაშ აპიჯალათ ოფიციალურო მიღუ დიხეფი, ნამუთ 1831 წანას აკოართიანუ ბრიტანეთიშ გვიანაშ ჯოხოდვალაშ თუდო.
[[გოართიანაფილი ომაფე|დიდ ბრიტანალეფქ]] ხოლო დეკეს რინელი დიდი კოლუმბიაშ პერიფერიული დიხეფი,თაურეშე დუდ გუჭყუ ზოხორინელი [[ვენესუელა|ვენესუელაწჷკმა]] ტერიტორიული
1834 წანას [[გოართიანაფილი ომაფე|დიდ ბრიტანეთშე]] ჭკორობუაშ გოუქვაფაქ შედეგო, ნეგრი-ჭკორუეფიშ პლანტაციებშე ნოღებშა მასობურ ულა ქიდიჭყეს. ნეგრეფიშ ნორთიქ ქუდარსხუეს მუშ დოხორუეფი. გოდუდშულერი ნეგრეფიშ პლანტაციეფს ხანდაშ ვაკორნებაქ, მახანდე ნძალაშ საკითხი კინე ქუდახუნუ. ინგლისარეფქ ქიდიჭყეს მახანდე-კონტრაქტორეფიშ მიშაჸონაფა. თენეფი რდეს [[პორტუგალიარი ხალხი|პორტუგალიარეფი]] [[მადეირა (კოკა)|კოკა მადეირაშე]], [[ჩინელი ხალხი|ჩინელეფი]], მარა უმოს მეტი - ინდიელეფი.▼
1926 წანას მიშეღეს ბრიტანეთიშ გვიანაშ მაართა კონსტიტუცია, დორსხილიე აბანური კანონდუმადვალი ორსხუე.
1950 წანას დირსხუ გაიანაშ სახალხე პროგრესიულ პარტიაქ, ნამუთ მარქსისტულ-ლელინურ იდეოლოგიას გეჸუნდჷ. ფაქტიურო, 1964 წანაშე თე პარტია მართენს თარობას.
=== ზოხორინალაშ პერიოდი ===
1966 წანაშ 26 მესეფს გაიანა გიმოცხადებულიე ზოხორინელი სახენწჷფოთი, 1970 წანაშ 23 ფურთუთას ქიანა თირანს ოფიციალურ ჯოხოდვალას - გაიანაშ კოოპერატიული რესპუბლიკა.
ზოხორინაშ მეღებაშ უკული, ქიანაშ მახორობაშ უმენტაში ნორთიქ ემიგრაციაშა მიდართუ, უმენტაშო [[გოართიანაფილი ომაფე|გოართიანაფილ ომფეშა]], [[ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფი|ააშ-შა]] დო [[კანადა|კანადაშა]].
დიპლომატიური ურთართობეფი საქორთუოს დო გაიანაშ კოოპერატიულ რესპუბლიკას შქას დემყარუ 2012 წანაშ 23 პირელს.
== მახორობა ==
მახორობაშ მუდანობა — 0,75 მლნ (2010 წანაშ კვირკვეშ მუნაჩმეფით).
დოხოლაფირო მახორობაშ 90 % ქიანაშ წყარპიჯ რაიონეფს ოხორანს.
მახორობაშ წანმოწანური რკება — 0,5 % (ქიანაშე ემიგრაციაშ მაღალი გეჸე).
დაბადებუა — 17,6 1000 მახორუშო.
ღურაფა — 7,2 1000 მახორუშო.
ემიგრაცია — 15,8 1000 მახორუშო.
მახორობაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა — 63 წანა ქომულკათაშო, 71 წანა ოსურკათაშო.
ნოღაშ მახორობა — 28 %
ეთნო-რასობური აკოდგინალუა (2002 წანაშ გინოჭარუათ):
*43,5 % — ინდოელეფი
*30,2 % — ნეგრეფი
*16,7 % — კათაფილი მუმალჸოფა (მეტისეფი დო მულატეფი)
*9,1 % — ინდიელეფი
*0,4 % — შხვეფი (პორტუგალიარეფი, ჩინელეფი, არაბეფი)
ნინეფი:
*ინგლისური (ოფიციალური)
*კრეოლური (ინგლისურიშ ოსხირით)
*კარიბული ჰინდუსტანი (ჰინდიშ დიალექტი)
*ინდიური ნინეფი
რელიგიეფი (2002 წანაშ გინოჭარუათ):
*ინდუისტეფი 28,4 %
*ჟარნეჩდოვითიანარეფი 16,9 % (ღორონთიშ ასამბლეეფი დო შხვ.)
*კათოლიკეფი 8,1 %
*ანგლიკანეფი 6,9 %
*მაშქვითა დღაშ ადვენტისტეფი 5 %
*მეთოდისთეფი 1,7 %
*იეღოვაშ მაწამეეფი 1,1 %
*შხვა ქირსიანეფი 17,7 %
*მუსულმანეფი 7,2 %
*შხვეფი 4,3 %
*ათეისტეფი 4,3 %
== ეკონომიკა ==
ორთაშობური რესურსეფი: ბოქსიტეფი, ორქო, ალმასეფი, სამასალე ჯალეფი, ჩხომი. ქიანას რე მარგანეციშ, რკინაშ, მოლიბდენიშ, ნიკელიშ მადენეფი, მარა თენეფი ვეგინმიმუშებუაფუ. თეწჷკმა ართო მერკეთ გიმირინუაფუ ჰიდროენერგეტიკული რესურსეფი.
გაიანაშ ეკონომიკაშ ოსხირს აკმადგინუანს - ოფუტე მეურნეობა დო ოგვალეშიბუე წარმობუა (6 თარი პროდუქტი - შანქარი, ორქო, ბოქსიტეფი, კრევეტეფი, ტყა, ბრინჯი).
თარი პრობლემეფი — კვალიფიციური მახანდე ნძალაშ ვაბაღება დო დაღარო გოვითარაფილი ინფრასტრუქტურა.
დიდი გალენი ვალი — 0,8 მლრდ დოლ. 2008 წანაშ დალიაშო.
უმუშელობა — 11 % (2007 წანას).
ოფუტე მეურნეობა (25 % ედპ) — შანქარიშ ჭახაი, ბრინჯი, კრევეტეფი, ჩხომი, ჩანარული ზეთი; ორინჯი, ღეჯეფი, ფურინჯი.
წარმობუა (24 % ედპ) — ბოქსიტეფიშ შიბა, შანქარიშ წარმობუა, ბრინჯიშ დამუშება, ტყაშ წარმობუა, ტექსტილი, ორქოშ შიბა.
ომოინალე სფერო — 51 % ედპ.
ექსპორტი (0,8 მლრდ დოლ. 2008 წანას) — შანქარი, ორქო, ბოქსიტეფი, ალუმინი, ბრინჯი, კრევეტეფი, მოლუსკეფი, რომი (ალკოჰოლური ოშუმალი),ტყაშ მასალეფი.
თარი ნაჸიდეფი — [[კანადა|კანადა]] 20,8 %, [[ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფი|ააშ]] 15,2 %, [[გოართიანაფილი ომაფე|გოართიანაფილი ომაფე]] 12,3 %, [[ნიდერლანდეფი|ნიდერლანდეფი]] 7,2 %, [[პორტუგალია|პორტუგალია]] 4,7 %, [[ტრინიდადი დო ტობაგო|ტრინიდადი დო ტობაგო]] 4,7 %, [[იამაიკა|იამაიკა]] 4,5 %,[[უკრაინა|უკრაინა]] 4,3 %.
იმპორტი (1,3 მლრდ დოლ. 2008 წანას) — ოწარმუე მიკონ-მოკონეფი, ნავთობპროდუქტეფი.
თარი მიმაჭირნაფალეფი — [[ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფი|ააშ]] 23,4 %, [[ტრინიდადი დო ტობაგო|ტრინიდადი დო ტობაგო]] 22,3 %, [[ფინეთი|ფინეთი]] 7,7 %, [[კუბა|კუბა]] 6,1 %, ჩინეთი|ჩინეთი]] 5,7 %.
▲1834 წანას [[გოართიანაფილი ომაფე|დიდ ბრიტანეთშე]] ჭკორობუაშ გოუქვაფაქ ნეგრი-ჭკორუეფიშ პლანტაციებშე ნოღებშა მასობურ ულა ქიდიჭყეს. ნეგრეფიშ ნორთიქ ქუდარსხუეს მუშ დოხორუეფი. გოდუდშულერი ნეგრეფიშ პლანტაციეფს ხანდაშ ვაკორნებაქ, მახანდე ნძალაშ საკითხი კინე ქუდახუნუ. ინგლისარეფქ ქიდიჭყეს მახანდე-კონტრაქტორეფიშ მიშაჸონაფა. თენეფი რდეს [[პორტუგალიარი ხალხი|პორტუგალიარეფი]] [[მადეირა (კოკა)|კოკა მადეირაშე]], [[ჩინელი ხალხი|ჩინელეფი]], მარა უმოს მეტი - ინდიელეფი.
== რესურსეფი ინტერნეტის ==
#[http://www.krugosvet.ru/articles/117/1011734/1011734a1.htm ინფორმაცია გაიანაშე]
#[http://mfa.gov.ge/index.php?sec_id=693&lang_id=GEO საქორთუოშ გალენ საქვარეფიშ ომინისტრე]
| |||