იალბუზი

იალბუზი (რუსულო - Эльбрус, ყაბარდოულო - Ошхомахо, ბალყარულო - Мингитау) — კავკაციონიშ გვალეფიშ სისტემაშ უმაღალაში კონკა, დოხოლაფირო 2000 წანაშ წოხოლე შქირატილი სტრატოვულკანიე დო იდვალუაფუ ელახ ქჷნდჷრს, ყაბარდო-ბალყარეთის დო ყარაჩაი-ჩერქეზეთის, რუსეთიშ ფედერაციაშ ტერიტორიას, საქორთუოშ ხურგაწჷკუმა. თიში ბჟადალი (5642 მ) დო ბჟაეიოლი (5325 მ) კონკეფი გორთილიე ტომბა უნაგირათი. თე გვალა ხვალე ევროპაშ უმაღალაში გვალა ვარინ (თიშ მიუკუჯინალო თუ სო გიმნურს კონტინენტიშ ხურგა), რუსეთიშ უმაღალაში წერტილი ხოლო რე.

გვალა იალბუზი. ევროპაშ უმაღალაში კონკა

იალბუზი წუმარინუანს თარო ანდეზიტეფით აკოგაფილ კონუსის შქირატილი ვულკანიში, ნამუთ გედგჷ გრანიტიშ დო კრისტალური ფიქალიშ ფუნდამენტის. ფორილიე თირიშ დო ჸინიშ ოფორუეთ, სოიშეთ არძაჸურე დინმურს 54 ჯიშთი. თინეფს შქას უდიდაშიე: დიდი აზაუ, ირიკი, ტერსკოლი. ჯიშთეფიშ ედომუშამი ფართი 134 კმ²-იე.

იალბუზიშ ბჟაეიოლ კონკის მაართათ ეშართჷ ყაბარდოელი კ. ხაშიროვიქ 1829 წანას, ბჟადალს — ინგლისარი ალპინისტეფი ფ. გროვეშ დუდალათ 1874 წანას. სხუნუეფიშ (სსრრ-შ) პერიოდის იალბუზიშ რაიონი რდჷ მასობური ალპინიადეფიშ ცენტრი. 1967 წანას თაქ ართობურო 2400 ადამიერქ ეშართუ. იალბუზიშ რაიონი ოგვალე-სათხილამურო სპორტიშ დო ტურიზმიშ ართართი შინობურამი ცენტრიე. თაქ რე ტურბაზეფი, დუდმიკაფორალეფი, ალპინისტური ბანაკეფი. ჩეგეტიშ გვალას აკოგაფილიე საბაგერო შარა 2719 მ-ს დო 3040 მ-ს შქას. ართართ გითაბიჯალს იდვალუაფუ 1941-1945 წანეფიშ პერიოდიშ იალბუზიშ მათხილეეფიშ ოლჷმე დიდებაშ მუზეუმი.

იალბუზი ქორთულ ფოლკლორს

ქორთული საიოსტორიო წყუეფიშ მეჯინათ, ვახტანგ I-ქ 15 წანაშ ხანს გინილჷ დარიალიშ კარი, და სუმი წანაშ განობას დემორჩილუ ოსეფი, პაჭანიკეფი, ჯიქეფი; ოორუეშე მიშულირქ დეკუ აფხაზეთი ციხე-გოჯიშახ, მუშ შედეგოთ დიდი ჯოხოშ მაღვენჯეთ დირთჷ სახვისტო ნოღა მცხეთაშა. თე ლაშქრობეფიშ გეშა კათაქ ვახტანგ მაფას „იალბუზიშ გერგეზი“ გიოდჷ დო ლერსი ხოლო მეუნძღუ (ქორთულო):

ვახტანგ მეფე ღმერთს უყვარდა, ციდა ჩამოესმა რეკა,
იალბუზზე ფეხი შედგა, დიდმა მთებმა იწყეს დრეკა.