თხირი

თხირი (Corylus) — ფურცელმაცჷმე ქვერჩხონეფიშ, ძალამ მერკეთ ჯალეფიშ გვარი თხირიშობურეფიშ ვარდა ფართო გაგებათ, ჭყერიაშობურეფიშ ფანიაშე. ტვერამებამი პიოლეფი უპიოლოფორუე რე დო ჭკიდა პიოლედეფით რე აკოშაყარილი, ბუტკოამი პიოლეფი კვირტის რე ინოტყობინელი დო გალე ხვალე დინგეფი ეშაჩქუ. ირ პიოლიშ მუკი-მუკი ივითარებუ სუ-სუმი ურთიართმერდილი წოროპიოლედი, ნამუთ გუმნაღელიშ მონდინაფაშ ბორჯის იდიდარებუ დო შხვადოშხვა ფორმაშ გიმნაღელოფორუს (გვიგვილს) აკმოქიმინუნს. გიმნაღელი ართთასამი კაკალი რე.. გვარი იკათუანს 20-შახ გვარობას, ნამუთ გოფაჩილი რე ევროპაშ, აზიაშ დო ოორუე ამერიკაშ ფურცელამ ტყალეფიშ ზონას. საქორთუოს ტყალეფს ზუღაშ დონეშე 1500-1800 მ-შახ ორთშობურო ჩანს თხირიშ 6 გვარობა: რჩქვანელობური თხირი (Corylus avellana) ქვერჩხონი ვარდა 8-შახ სიმაღალაშ ჯა რე, გოფაჩილი რე ედომუშამ საქორთუოს. ირდუ გიმენტყა თხომურონეფს, ფართეფურცელამ დო და წიწვამ ესვარილ ტყალეფს, სუბალპური მეჯღერს. ოროშ ემაჭოფუ დო ძალამ ჸინგამრძე რე. პიოლეფს ფურთუთა-მელახის, გუმნაღელი მონდიდუ მარაშინათუთა-ეკენიას. ართ ქვერჩხონშე 3 კგ-შე უმოსი მოსალი მუთმურს. იმრავლებუ თასით, ჯღვნჯღვათ დო ჯინჯიშ ეშანაულაშე, ძალამ მერკეთ გინოჸონაფათ/დორშუაფათ. ჩანს 70-80 წანას.

გუმნაღელი

დეკორატიული რე. გჷმირინუანა რობუეფიშ გატყარაფალო. ართ-ჟირწანიან ღერს — ღირეკო, კაარაჩხეფიშ, გოდორეფიშ, ლახთეფიშ ობეჭალო. ტყარი თხირი დო პონტოური თხირი (Corylus pontica) ირდუ გურიას დო აჭარას; იმერული თხირი (Corylus imeretina), კოლხური თხირი დო კახური თხირი (Corylus cachetica) საქორთუოშ ენდემეფი რე.

თხირიშ გური იკათუანს 5%-შახ წყარს, 60-70% ციმუეფს, 15-16% ცილეფს. თის მაღალი ოჭკომალი ღირებულება უღუ, კალორიულობათ თინა 2-3-შა უმოსი რე ქობალკაკალს, 3-5-შა ხორცის. ფართოთ გჷმირინუაფუ საკონდიტრო რეწველობას დო ტექნიკას უმაღალაში ხარისხიშ ოლიფარი ზეთეფიშ მიოღებელო. თიშ სამიკონმოკონო-საექსპორტო პროდუქტიშ დადებითი კუნთხუ რე მორეობაშ ხანგჷრძე ხანი, მაღალი ტრანსპორტაბელურობა.

თხირიშ კულტურაშ გოვითარაფაშ ართ-ართ აბანო იკოროცხუ უა ზუღაშ წყარპიჯი, მოჩილ აზიაშ ქიანეფი. საქორთუოს თხირი მაღალ მოსალს ირზენს კოლხეთიშ რზენიშ ზონას.

ლიტერატურა

• ლორია მ., ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 5, ხს. 33, ქართი, 1980 წანა.