აცტეკეფი: გინორთი გინოჯინეფს შქას

დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
ღოზი 1:
'''აცტეკეფ''' — ინდიელ კათა ცენტრალურ [[მექსიკა|მექსიკას]], ნამუთ არსებენდჷ მავითაანთხა-მავითაამშვა ოშწანურეფს. აცტეკეფიშ ცივილიზაცია ნდიდარი რდჷ მითოლოგიათ დო კულტურულ მემკვიდრეობათმონძეობათ. ნანანოღა ტენონჩტიტლანი რდჷ, ნამუთ ტესკოკოშ ტობას რდჷ ენწყუაფილ, ზუსტას თექ, სოდეთ ასე ნოღა [[მეხიკო|მეხიკო]] რე.
 
== ტერმინოლოგია ==
აცტეკეფიშ ოდაბადურ ნინაშე_ნაუატლიშე სიტყვა ,,აცტეკა" სიტყვა-სიტყვითსიტყვათ ნიშნენს ,,მიდგარენ აცტლანაშე", ენა მითოლოგიურ აბან რდჷ სოდგარენ ოორუეს. სიტყვას, ნამუთ ასე გიმირინუანა ტერმინ ,,აცტეკეფ", ნამუთ აართიანენს კათემსკათეფს, ნამუთ ართიანწკჷმა მერსხილ რდეს ვაჭრობათ, წესეფით, რელიგიათ დო ნინათ, პირველო დამკვიდრეს [[ალექსანდრ ფონ ჰუმბოლდტ|ალექსანდრე ფონ ჰუმბოლდტიქ]] (Alexander von Humboldt) დო მავითოჩხორო ოშწანურაშ მექსიკარ მენცარემქმენცარეფქ, გაგშუსხუნდესკო ართიანშე ასეიან მექსიკარეფ დო ჯვეშ ინდიელეფინდიარეფ. თვითონ აცტეკეფ მუნეფიშ დუს უძახჷდეს ,,მეშიკა", ვარდა ,,ტენოჩკა" დო ,,ტლალტელოლკა".
 
სიტყვა ,,მეშიკა"_ს, სოურეშე მოურს ტერმინ ,,მექსიკა", შხვადოშხვანერო ნწყუნა. ნაიატლიშ ნინაშე თენა ნიშნენს ,,ბჟას", ათე სახელ ჯოხოდჷ აცტეკეფიშ უნჩაშის_მეშიტლი, (მეკსიტლი, მეკშტლი), თე სახელ ჯოხო წყარიშ მაფალუს ხოლო, ნამუთ ტესკოკოშ ტობას ირდუნ. არძაშ უმოს ჩინაფილ თარჯიმან ნაიატლიშ ნინაშ_მიგელ ლეონ-პორტილია (ესპ. Miguel León-Portilla) ამტკიცენს მუჭო, თე სიტყვა ნიშნენს ,,გვერდ თუთას"_სიტყვაშე ,,მეტცტლი" (მეკსტლი, მეცტლი, მეშტლი, მეტჩტლი_თუთა) დო ,,ხიჩტლი"(გვერდ). მუნეფიშ სახელ_,,ტენოჩკი", შილებე მოურდას ხოლო ართ ლეგენდარულ უნჩაშის ტენოჩაშ სახელშე.
 
== ლეგენდეფ დო ტრადიციეფ ==
აცტეკეფიშ შხვადოშხვანერ კულტურა ართიანწკჷმა მერსხილ რე თარ კულტურულ კომპლექსით, ნამუსით ,,ნაია"(nahua) ჯოხონ, ნამუთ თინეფიშ საერთო ნინას ნიშნენს. ლეგენდაშ მეჯინათ, შხვადოშხვა ჯგუფემქ, ნამუქჷთ უკულ აცტეკეფ დაჭყანუეს, ტესკოკოშ ტობაწკჷმა მორთეს ოორუეშე. თე ტობაშ დებარეობა ასე ჩიმაფილ რე__ინა ასეიან მეხიკოშ შკას რდჷ, მარა დაზუსტებით იშენ ვამჩქუნა სოურე მოურს აცტეკეფიშ კათა. ლეგენდა მეჩიებჷნა მუჭო აცტეკეფიშ ჯვეშეფქ ოორუეშე მორთეს, თი აბანშე, ნამუსჷთ აცტლან ჯოხოდუ. ლეგენდაშ მიხედვით აცტეკეფს ხემანჯღვერენდჷ ღორონთ უიცილოპოჩტლი (აცტეკურო_ Huitzilopochtli). ჩინაფილ რე ლეგენდა არწივშე, ნამუთ ართ კუნძულს კაკტუსის გეხენ დო გვერს ჭკომუნსინ, ნამუშ მიხედვით ათეჯგურა ადგილს ოკო დურსხუაფდესკო ახალ ოხორ. თე სცენა__არწივ ნამუთ გვერს ყინტუნსი, გეხანტილ რე მექსიკაშ დროშას. 1256 წანას აცტეკეფქ გაჩენდეს აბანს, ნამუსჷთ ჩაპულტეპეკ ჯოხოდ. ექ ინწკჷმა ტყა ჩანდჷ დო თე ტყაშ წოხოლე ტობა ტესკოკო რდჷ. აცტეკეფიშ მულაშახ ტესკოკოშ ტობას ხოლოშიან დიხეფ გორთილ აფუდეს ართიან შქას მოსამძღე ქალაქ-სახენწიფოემს. აცტეკეფქ მუნეფიშ ხემანჯღვერო ქალაქ ასკაპოცალკოშ უნჩაშ აღიარეს, ქიდიხორეს ჟირ ჭიჭე კუნძულს დო აშენეს ტლატელოლკო. ტენონჩტიტლანქ (ქალაქ ტენოჩაქ) დორსხუაფილქ იუ 1325 წანას. იქ არძაშ უმოს განვითარებულ კუნძულო გინირთჷ, ასე თი ადგილ მეხიკოშ ცენტრი რე. ლეგენდაშ მიხედვით მუჟამს აცტეკემქ მორთეს ანაუაკიშ ხოლოსი, ადგილობრივ მახორობას ინეფ არძაშ უმოს ცივილიზებულ კათათ მიოჩქუდჷ, მარა აცტეკემქ გინოჭყვიდეს დუგურუაფდესკო იფრელი; მუნემქ ეთვისეს იფრელ, მუთ შეულებდეს ეუთვისებდესკო შხვა კათეფშენი. უმენტაშობა ეჭოფეს ტოლტეკეფიშ კულტურაშე(ნამუთ თური რდჷ უმოს ჯვეშ_ტეოტიუაკანაშ ცივილიზაციაში). აცტეკეფშო ტოლტეკეფ არძანერ კულტურაშ დუმარსხუაფალეფ რდეს, სიტყვა ''ტოლტეკაიოტლ'' კულტურაშ სინონიმი რდჷ.
 
აცტეკეფიშ ლეგენდეფ ტოლტეკემსტოლტეკეფს მიაკუთვნენა კეტცაკოატლიშ კულტის, მითიურ ქალაქ ტოლლანწკუმა ართო (ასეიან ტულა, იდალგოშ შტატ, მექსიკა), ნამუსით თინეფ მიაკუთვნენდეს უმოს ჯვეშ ტეოტიუაკანემს. აცტეკემქ დოთირეს ნამდგარენ ტრადიციეფ მუნეფიშ საკუთარ ტრადიციეფით. დოთირეს მუნეფიშ მით ხოლო სამყაროშ დორსხუაფაშენ, მით ოთხ დიდ ეპოქაშენ, თე ოთხხოლო ეპოქაშ თებაშ სამანჯელ მსოფლიო კატასტროფეფი რდჷ. ჩქინ ერა ნაიოლინ რე (აცტეკურო_Nahui-Ollin) მახუთა ეპოქა, მახუთა ბჟა ვარდა მახუთა დორსხუაფა. ჩქინ სამყაროქ ენტჷ თე კატასტროფას. ეშ მიზეზ ღორონთ ნანაიატლიშ მუშ დუდიშ მსხვერპლშეწირვა რე (ენა არძაშ უმოს ჩიჩიე ღორონთი რდჷ, ნამუსით ჭუეფ უღუდჷ ლახარაშ გურშენი. ათეშ უკულ მუქ ბჟა-ჩხანათ გინირთჷ). ე მით ჯვეშ ქალაქ ტეოტიუაკანწკუმა რე დაკავშირებულ. (სიტყვა-სიტყვით_''გაღორონთებაშ ადგილ''), ნამუთ უკვე მეტებულ დო დაცარიელებული რდჷ, მუჟამს აცტეკემქ ასეიან მეხიკოშ ადგილს მორთესი. შხვა მითიშ მიხედვით ჩქინ დიხა ჟირ ტყუპ ღორონთიშ__ტესკატლიპოკიშ (აცტეკურო_Tezcatlipoca) დო კეტცაკოატლიშ დორსხუაფილი რდჷ.
 
== იმპერია ==