ორთა: გინორთი გინოჯინეფს შქას

დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ახალი გვერდი: ფაილი:Hubble ultra deep field.jpg|thumb|ოქიანუშ უტომბაში თოლოძირე სინთეშ გჷმოხ...
 
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
ღოზი 5:
'''ორთა''' (''[[ლათინური ნინა|ლათ.]]'' natura, ''[[ბერძენული ნინა|ბერძ.]]'' φύσις) — მატერიალური [[ოქიანუ]], [[მოსოფელი]], ნთელი მატერია დო [[ენერგია]] მუში დაჭყაფური ფორმას, მენცარული დოგურაფაშ თარი მეკონი. ტერმინი შხირას გჷმირინუაფუ [[ადამიერი]]შ ჸოფაშ [[ორთაშობური ელმოლი]]შ შანულობათ (ირფელი, ნამუთ ჩქინი მუკი-მუკი მომძჷნან, ადამიერიშ ხეთ ნაკეთებუშ მოხ).
 
ორთაშს ლათინური ეკვივალენტი natura შანულობათ უმოჯგირუანს "დაბადებას", თინწკჷმა მუჯამსჷთ ბერძენული φύσις (ფიზის) მითმიარსხუ "ძინას". ორთაშ სპექტრი იკათუანს ირფელს უნივერსალურშე [[სუბატომური|სუბატომურშახ]]. თიშა მიშმურს ირნერი ჩხოლარული, ჩანარული დო მინერალური; არძა ნატურალური რესურსი დო მოლინა ([[ქარბორია]], [[ტყვაცი დო გურგინი]], [[დიხაშნწალუა]] დო თიჯგ.). ორთა თაშნეშე იკათუანს ჩხოლარულ ჸოფუეფიშ ქციებასჷთრჯებასჷთ დო შურუდგუმუ მეკონეფწკჷმა მერსხილლ პროცესეფსთ - დო მუ სახეთ ითირუ თე მეკონეფი.
 
== ორთაშ ნორთეფბი ==
ღოზი 11:
მოლინეფი დო ფენომენი [[დიხაუჩა]]შ დო თიში [[ატმოსფერო (დოხაუჩა)|ატმოსფეროშ]] გალე [[ასტრონომია|ასტრონომიაშ]] ნატურალური მენცარობაშ დოგურაფაშ მეკონი რე.
=== თელარა ===
თელარა, [[ორგანიზმი|ორგანიზმეფიშ]] მახასიათაფალეფი დო თინეფიშ ქციებარჯება, დო მუჭო რჩქინდუ თე დო თი ჯიში ვარდა ჸოფუ, ურთიართობა თინეფს შქას დო ელმოლი, ნამუსჷთ თინეფი არსებენა, [[ბიოლოგია|ბიოლოგიაშ]] ნატურალური მენცარობაშ დოგურაფაშ მეკონი რე. ბიოლოგიაშ ჸა, ნამუთ ელმოლწკჷმა ორგანიზმეფიშ ურთიართქიმინჯალას გურაფულენსგურაფულენსჷნ, [[ეკოლოგია]] ჯოხო.
=== ქიმიური ელემენტეფი ===
ქიმიური ელემენტეფიშ დო აკნასვარეფიშ სტრუქტურა, მახასიათაფალეფი, აკოდგინალუა დო რეაქციეფი, ნატურალური მენცარობა [[ქიმია|ქიმიაშ]] დოგურაფაშ მეკონი რე.
=== მატერია დო ჭყანა ===
მატერიაშ დო ჭყანაშ ინტერაქცია დო ქციებარჯება რე ნატურალური მენცარობა [[ფიზიკა|ფიზიკაშ]] დოგურაფაშ მეკონი.
=== დიხაუჩა ===
ირფელი, ნამუთ მერსხილი რე პლანეტა დიხაუჩაწკჷმადიხაუჩაწკჷმან, [[გეოლოგია|გეოლოგიაშ]] დოგურაფაშ მეკონი რე.
== ორთაშ ფილოსოფია ==
=== მეტაფიზიკა ===
ღოზი 23:
 
=== ორთაშობური დო ხელუანური ===
შხირას ართიანშე გიშმართჷნა "ორთაშობურს" დო "ხელუანურს", მარა მუჭომი მოხუჯური რე თინეფიშ ართიანშე გიშართუალა შხირი დებატეფიშ მეკონი რე. ართ-ართი მეჯინათ, ირფელ გონებურს გიშმართჷნა ნატურალური ოქიანუშე; მაჟირა მოარზაფათ ორთაშობურს გიშერტასგიშერთას ოკო ვახვალეხვალე გონებურიგონებურქ ვარჷნ, თაშნეშე ჰუმანური (ადამიერული) დო თინეფიშ ჟიგოლინაჟიგოლინაქ. ჟირხოლო შვანს ხურგი ნატურალურს დო ხელუანურს შქას რთული მიოთანჯალი რე (ქძ. [[გონება-რსხულიშ პრობლემა]].) კანკალე ადამიერს მიოჩქჷ, ნამჷ-და პრობლემაშე დუდიშ არიდებაეჩილითაფა შილებე თიშ მერებათმეღებათ, ნამჷ-და ირფელი ორთაშობური რე, მარა თენა "ხელუანურიშ" კონცეფციაშ გოთანჯუას ვალექინენს. ირნერი შვანს, უგურკვიაფალობა ნატურალურს დო ხელუანური ნაქიმინაშ შქას რსებული ხურგის ჯვეშიშე ხელუანობაშ, ლიტერატურაშ დო ფილოსოფიაშ ადორიაშ წყუ ჸოფე.
 
ხოლო ართი თოლოზირეთ ართიანშე გიშერთას ოკო ნატურალურ პროცესექ დო ხელუანურ პროცესეფქ. თე მეჯინათ, მუდგაინი პროცესი ვარდა ადამიერიშ ჟიგოლინათ ხვადუ ვარდა ვარივარ. სამანგ. ოთახი შილებე სინთეშ ეიორზამალშა გენჭირათ გეიორზასი, ვარდა კინე ოთახი შილებე ოსინთეშე მინულირი ბჟაშ სინთექ გასინთასჷნ. თე მეჯინათ, ხელუანობა კარაკანო ადამიერიშ ნებათ გოხორციალაფირი ქიმინჯალა რე.
 
ორთაშობურიშ დო ხელუანურიშ ართიანშე გიშართუალაშ პრობლემა ჯვეში ბერძენეფშოთ აქტუალური რდჷ. თეხანური ფილოსოფოსეფი, სამანგ. დევიდ ჰიუმი დო ჯონ სტიუარტ მილი შხირას აკრიტიკენა ირნერი ცადებას, თიშ გეშა, ნამჷ-და ინერი ცადებას მორალური შანულობაშანულობაქ ქიმიაჩას თეჯგურა გოთანჯუასჷნ.
 
== ორთაშ სისქვამე ==
ჭარუ [[სტივენ ფრაი]]შ კომენტარით, ელმოლს ქიმკვოჯინითქიმკუობჯინით-და, ირნერი უსქვამელობა ჩქინ ელმოლს ადამიერიშ ხეთ რე აკოქიმინელი; თე არგუმენტი ხეს უნწყუნსუნწყჷნს საარზოთ გოფაჩილ არზის თიშ გეშა, ნამჷ-და ორთა უგუთანჯუეთ სქვამი რე. თი ფაქტი, ნამჷ-და ორთაშ სისქვამე ადამიერიშ ხელუანობაშ ადორიაშ უდიდაში წყუ რდჷ ჯვეშიშე, ხოლო უმოსო აჭყანიერენს ორთაშ დო სისქვამეშ შქას ასოციაციას. თე არზის იზიარენს მიარე მენცარჷთმენცარით; ფრანგ მათემატიკოს, [[ჟულს ანრი პოანკარე]]ს ([[1854]]-[[1912]]) ურაგადუ:
 
:"მენცარი ორთას ვაგურაფულენს, თიშ გეშა, ნამჷ-და თინა თიშო ორგებელი რე; მენცარი ორთას გურაფულენს, თიშ გეშა, ნამჷ-და თინა ადორენს თის, თინა ადორებული რე ორთათ, თიშ გეშა, ნამჷ-და თინა სქვამი რე. ორთა სქვამი ვარდასჷნ, თინა დოგურაფაშ მოღე ვაჸუაფუდჷ, დო ორთა დოგურაფაშ მოღე ვარდასჷნ, თელარა რინაშ მოღე ვეჸუაფდჷ. მუშო ოკო რაგადი, მა ვანგურიშხონარენქვაბგურიშხონარენქ სისქვამეს, ნამუთ ჩქინ გინაფეფშა ქიმინჯენს - აკოდგინალუაშ დო მეჯინაშ სისქვამე; ვართ თეჯგურა სისქვამეშ გაფარჩაკება მოკო, მორო თის მუთუნნერი რსხუ ვაუღუ მენცარობაწკჷმა; მა ბგურიშხონარენქ სისქვამეს, ნამუთ მოურს ორთაშ აკმადგინალი ნორთეფს შქას ჰარმონიული წესი დო რიგიშე, დო ნამუშ სმება წიმინდე დოგურაფას შეულებუ".
 
{{ორთა}}
გორილი რე "https://xmf.wikipedia.org/wiki/ორთა"-შე