ესპანეთიშ იმპერია: გინორთი გინოჯინეფს შქას

'''ეპანეთიშ იმპერია''' '''''ესპანეთიშ კოლონიური იმპერია'''''; ({{lang-es|''Imperio colonial español''}}) — [[ესპანეთი]]შ ოპალუე, ნამუთ აკმიქიმინუდჷ [[XV ოშწანურა]]შ დალიაშე. იარსებჷ [[XIX ოშწანურა]]შ დაჭყაფუშახ. აკმოდირთუდჷ კოლონიური ოპალუეფშე [[ამერიკა]]ს, შორიშ ბჟაეიოლს დო [[აფრიკა]]ს. [[XV ოშწანურა]]ს ესპანეთიქ გეჭოფჷ [[კანარიშ კოკეფი]] დო ტერიტორიეფი აფრიკაშ ოორუე-ბჟადალ წყარპიჯის. [[ქრისტეფორე კოლუმბი|კოლუმბიშ]] მეგორაფეფიშ ([[1492]]-[[1504]]) უკული ქჷდირსხუ მაართა ესპანური ახალნაგებუეფქ კ. ესპანიოლას ([[ჰაიტი (კოკი)|ჰაიტი]]), სოიშე ესპანალეფიესპანარეფი ამერიკაშ მატერიკაშ სიტომბეშა მიშმეჭკირჷნა. [[ვასკო ნუნიეს დე ბალბოა]]შ ([[1513]]), [[ერნან კორტესი]]შ დო თიში კაპიტანეფიშ ([[1519]]-[[1525]]), [[ფრანსისკო პისარო]]შ ([[1532]]-[[1534]]) დო შხვ. კონკისტადორეფიშ ექსპედიციეფიშ შედეგო ესპანეთიქ გეპატჷნ [[მექსიკა|მექსიკაშ]], [[კალიფორნია|კალიფორნიაშ]], [[ფლორიდა|ფლორიდაშ]], ცენტრალური დო ედომუშამი [[ობჟათე ამერიკა]]შ ([[ბრაზილია|ბრაზილიაშ]] დო გვიანაშ მოხ) ტერიტორიას. თეშ უკული ესპანეთიქ ქჷდიჭყჷ [[პორტუგალია|პორტუგალიაშ]] სააწმარენჯო ბურჯაფი ობჟათე-ბჟაეიოლ [[აზია|აზიაშ]] კოკეფშა გოპატჷნაფაშო. [[ფერნანდო მაგელანი]]შ ექსპედიციაქ [[1521]] წანას ქემიოჭირინუ კოკეფს, ნამუეფსჷთ უკული [[ფილიპინეფიშ კოკეფი]] გიადჷნ. [[1570]]-[[1571]] წწ. ესპანალეფქესპანარეფქ გემანგარეს ვისაიშ კოკეფს დო კ. ლუსონს, აბანური მახორობაშ დიდი აწმარენჯობაშ გეშა, კ. [[მინდანაო]]შ ბჟადალი ნორთი დო [[სულუშ არქიპელაგი]] თინეფქ ხვალე XIX ოშწანურაშ შქა წანეფს ქჷდიჸუნეს. [[XVII ოშწანურა]]შ ესპანეთიქ გაფართჷ დორხველი ოპალუეფი [[რჩქალი ოკიანე|რჩქალ ოკიანეს]], დემინჯჷ მარიანაშ დო კაროლონიშ კოკეფს. ესპანეთი კონწარო ინმაშქვიდუანდჷ აბორიგენეფიშ აწორინალას, დახე გეშაჭყვიდჷ თინეფი დო თეშნერო თე ოპალუეფი [[XIX ოშწანურა]]შა ქიგირზინჷ. მაფაშ დო კონკისტადორეფს შქას მეჭირინაფილი კომპრომისიშ შედეგო ესპანეთიშ კოლონიურ ოპალუეფშა გემშეღეს ენკომიენდოშ სისტემა, ინდიარეფიშ მაფაშ დუდიშულ ვასალეფო გეგმიცხადას, დო თინეფიშ ექსპლუატაციაშ ნება — უგუთანჯჷ ხანით დო გორკვიაფილი პიჯალეფით კოლონიზატორეფს მიაჩჷ.

[[XVI ოშწანურა]]ს გიჭყჷ ესპანეთიშ იმპერიაშ ადმინისტრაციული აპარატიქ. [[1503]] წანას [[სევილია]]ს აკიქიმინჷ ოვაჭარე პალატაქ, ნამუსჷთ ახალ ქიანეფწკჷმა ოზუღე მიმოულაშ გიშაკერძაფილი ენბაქ მიაჩჷ. [[1511]] წანას დირსხჷ ინდიარეფიშ საქვარეფიშ სხუნუქ, ნამუსჷთ ახალი ზუღაშმელენი ტერიტორიეფიშ მართუალა ოვალუდჷ. [[1550]] წანაშო საბოლათ გჷმიქიმინჷ ესპანეთიშ იმპერიაშ პოლიტიკურ-სოციალური დო ადმინისტრაციული ინსტიტუტეფქ. ახალი ქიანაშ ედომუშამი ტერიტორიაქ დუდმაართაშე დირთჷ 2 ვიცე-ომაფეთ (ახალი ესპანეთი დო პერუ). ვიცე-ომაფეეფი აკმოდირთუდჷ პროვინციეფშე, ნამუეფსჷთ გიშაკერძაფილი ოსამარათლე პალატეფი (აუდიენსიეფი) მართჷნდჷ. ვიცე-მაფეფს დო აუდიენსიეფიშ პრეზიდენტეფს მაფა დჷთმარინუანდჷ (3-4 წანაშ ხანით); ხემანჯღვერე პოსტეფს ესპანალეფიესპანარეფი დითმირინუაფუდჷ.

მახორობაშ უკონწარაში ჩალუაშ გეშა ესპანეთიშ იმპერიას გიშაკერძაფილო გეუფრაშჷ ბურჯაფიქ კოლონიზატორეფიშ სააწმარენჯოთ. [[XVIII ოშწანურა]]ს მუსხირენ რეფორმაქ იმანჯჷ (გირთჷ ვიცე-ომაფეეფქ, გეუქვუ კანკალე მონოპოლიაქ, გეგნორაჸეს იეზუიტეფი), მორო თე რეფორმეფს ვეშულებუდჷ კოლონიური რეჟიმიშ გინოსქილადა. [[1810]]-[[1826]] წწ. გჷმადუდიშულაფარი ლჷმაშ მალობას ესპანეთიშ იმპერიაშ ქიანეფიშ უმენტაშობაქ ზოხორინალა გჷმაცხადჷ. გიშაკერძაფილო კონწაოო მიშჷ გჷმადუდიშულაფარი ყარაფი XIX ოშწანურაშ II ნორთის [[კუბა]]ს დო [[ფილიპინეფი|ფილიპინეფს]]. [[1898]] წანას [[კუბა]]ქ გედუდიშულჷ ესპანალეფიშესპანარეფიშ პატჷნალაშე. თიმ წანას გეთუ ფილიპინეფს ესპანარეფიშ პატჷნალაქჷთ. ასე ესპანეთის მორჩილ ოპალუეფქ დასქიდჷ.