ნუკუალოფა: გინორთი გინოჯინეფს შქას

მაართა ევროპალი, ნამუქჷთ [[1643]] წანას კოკი ტონგატაპუს კუჩხი გედგჷნ, [[ნიდერლანდარეფი|ნიდერლანდარიინიდერლანდარი]] მეზუღე [[აბელ ტასმანი]] რდჷ. [[1773]] დო [[1777]] წანეფს, ნუკუალოფაშ ტერიტორიას ესურჷ [[ინგლისარეფი|ინგლისარიინგლისარ]] [[კაპიტანიკაპიტან]] [[ჯეიმზ კუკი]]ქ. დოხოლაფირო [[XIX ოშწანურა]]შ შქა ხანშო ტონგაშ კოკეფიშ ბუნეფქ აკიართიანეს მაფაშ ხეშულობაშ გიმე, ნამუსჷთნამუშათ [[1900]] წანაწანას ხექ მიჭარინჷ ხეკულუაშა [[გოართოიანაფილი ომაფე|გოართოიანაფილ ომაფეწკჷმა]] ომეფაშე [[პროტექტორატი]]შ მიშაღალაშ გეშა. [[1970]] წანას, პროტექტორატიშ გოუქვაფაშ უკული ქიანაქ ზოხორინელ სახენჷფოთსახენწჷფოთ გჷნიცხადჷგჷმიცხადჷ დო ნუკუალოფაქ ტონგაშ ნანანოღაშ სტატუსი მიპალჷ.

ნოღაშ მახორობაშ მუდანობა — 23,221 ადამიერი (2016). ნოღას თრო ოხორანა [[ტონგალეფიტონგარეფი]] (96 %). ჟირი ოფიციალური ნინა რე — [[ტონგური ნინა]] დო [[ინგლისური ნინა]]. მორწუმეეფი, უმენტაშო — [[მორმონიზმი|მორმონეფი]] რენა.

ტონგაშ ნანანორაშნანანოღაშ თარი ოქინაფუ რე [[1867]] წანას აკნაგებუ ომაფე დოხორე. ნოღაშ ელმოლს ასქილადირი რე [[ოკიანეთი]]შ ჯვეში ცივილიზაციაშ დუდოთხილუე დგჷმილეფიშ აკნაცჷმეფი დო ჯვეში ტონგალიტონგარი არისტოკრატეფიშ ონთხორუეფი. ნოღას მიარე სკვამისქვამი [[პლაჟი|პლაჟეფი]] რე. ჯოხოგოლაფირი რე [[ჯადვარიშობურეფი|ორქიდეაშ]] მიარე გვარობათ, ნამუეფჷთ ნოღაშ ხურგეფს ჩანსჷნ.