ისააკ ნიუტონი: გინორთი გინოჯინეფს შქას

სერ '''ისააკ ნიუტონი''' (დ. [[4 ივანობამანგი]], [[1643]], სულსთორპი, გრემთემიშ ხოლოს ― გ. [[31 მარტიმელახი]], [[1727]], კენსინგტონი) -- [[ინგლისარეფი|ინგლისარი]] [[ფიზიკა|ფიზიკოსი]], [[მათემატიკა|მათემატიკოსი]], [[ასტრონომია|ასტრონომი]], [[ალქიმია|ალქიმიკოსი]] დო [[ფილოსოფია|ფილოსოფოსი]]; მერნაფილიე მენცარული რევოლუციაში დო [[ჰელიოცენტრიზმი|ჰელიოცენტრიზმიშ]] გოვითარაფაწკუმაგოვითარაფაწკჷმა. ართ-ართი უმენორსამაშ, გოლინამი მენცარი ისტორიას.

თიშ მენცარული მეჭირნაფეფიშ შკასშქას თარიე ნახანდუნახანდი "ნატურალური ფილოსოფიაშ მათემატიკური ოჭყაფუეფი", სოდგათ თინა [[მიზიდულობაშ კანონი|საგებიო მიზიდულობას]] ეკოჭრუნსეჭარჷნს. დო გინოაკანუაშგინოაბანუაშ კანონეფიშენ თიქი დასაბამიდაჭყაფუ ქიმეჩუქიმეჩჷ მენცარობას [[კლასიკური მექანიკა|კლასიკური მექანიკაშენმექანიკაშენი]]. [[გოტფრიდ ლაიბნიცი, გოტფრიდ|გოტფრიდ ლაიბნიცწკუმალაიბნიცწკჷმა]] ართო თის ორხველუორხველჷ თია [[ინტეგრალურ დო დიფერენციალურ ეკოროცხუა|ინტეგრალური დო დიფერენციალური ეკოროცხუაში]] გოვითარაფასით. ნიუტონი მაართა რდურდჷ, ნამუთნამუქჷთ ჩამოაყალიბუ [[დედამიწა|დედამიწიშიდიხაუჩა]]შ დო პლანეტებიშპლანეტეფიშ მოძრაობაშყარაფიშ მადუდე ძალეფიშენ საგებიოშ კანონეფიშ ედომი ჭყაფუ დო თისინთის ორხველუორხველჷ [[კეპლერიშ კანონი|კეპლერიშ კანონეფიშ]] მათემატიკური ანალიზი, ნამუსითნამუსჷთ თინა ამტკიცენსანტკიცენს, ნამუდა [[ციური სხეულეფი]] მოძრავენაყარენა ორბიტეფს, ნამუეფით წიმარინუანაწჷმარინუანა არძო სახეშ [[კონუსური კვათუ|კონუსურ კვათუეფს]] (მუჭომითიე [[ელიფსი]], [[ჰიპერბოლა]], [[პარაბოლა]]).

ნიუტონქ მიოგორუ, ნამუდა ფერეფიშ სპექტრი წიმოძირაფილიწჷმოძირაფილი ჩე სინთეში სხივიშჩხორიაშ [[პრიზმა|პრიზმაშა]] გოულაწკუმაგოულაწკჷმა მუშით [[ჩე სინთე|ჩე სინთეს]] ორხველუორხველჷ დო პრიზმაშ ოძინუ ვარე (მუჭოთ როჯერ ბეკონი ამტკიცენდუანტკიცენდუ მა-13 ოშწანურას), დო თაშნეშიშე ამტკიცენდუანტკიცენდუ, ნამუდა სინთე ნაწილაკეფიშე ეკოდგუდუაკმოდირთუდუ. ნიუტონქ თაშნეშიშე გოვითარუგავითარუ [[თბოგამტარობაშ კანონი]], დამტკიცუდანტკიცუ [[ბინომიალური თეორემა]], თაშნეშიშე მიოგორუ [[იმპულსი|იმპულსიში]] დო [[იმპულსიშ მომენტი|იმპულსიშ მომენტიშ]] ირიათონი კანონეფს.

ნიუტონი მათემატიკაშ გენიოგენიათ მიოჩქუდეს. [[ლაგრანჟი, ჟოზეფ ლუი|ჟოზეფ ლუი ლაგრანჟიშლაგრანჟი]]შ თქუალათ: "ნიუტონი უდიდაში გენიოსიე, ნამუთ დღას გორჩქინელე თექიანას დო თაშნეშიშე არძაშე იღბალამი, მუშენდა სამყაროშ სისტემაშ დოდგინაფა ხვალე ართიშა რე შიოლებერი“.

ნიუტონქ ქიდებადუდებადჷ ფერმერიშ ფანიას. მუამუშიქ დოღურუ სკუაშისქუაში გორჩქინაშახ მუზმარენ ხანით ადრეორდო. 12 წანერ ნიუტონქ გურაფა ქუდიჭყუქჷდიჭყჷ გრენთემიშ სკოლაშასკოლას. 1661 წანას მისართუმიშართჷ კემბრიჯიშ უნივერსიტეტიშ ტრინიტი კოლეჯისკოლეჯიშა, 1665 წანას გათუ უნივერსიტეტი დო ქიმიღქიმიღჷ ბაკალავრიშ სამენცარულიომენცარე ხარისხი...