აზია: გინორთი გინოჯინეფს შქას

დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ჭ.რ.ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
ღოზი 13:
 
 
* '''კლიმატი.''' კლიმატიკლიმატ იცვლებაითირუ არქტიკულიდანარქტიკულშე ჩრდილოეთშიოორუეშა, ეკვატორულით სამხრეთშიოჩხანეშა. ევრაზიისევრაზიაშ პერიფერიებშიპერიფერიეფს კლიმატი ოკეანურიაოკეანურრე, სამხრეთშიოჩხანეს დადო აღმოსავლეთშიბჟაეიოლს - მუსონური, ხოლოდო შიგადინახლენ რეგიონებშირეგიონეფს - კონტინენტური დადო მკაცრადმანგარი კონტინენტური. ჩრდილოეთოორუე-აღმოსავლეთშიბჯაეიოლს, ვერხოიანსკისავერხოიანსკიშ დადო ოიმიაკონისოიმიაკონიშ რაიონებშირაიონეფს, გადისგინმურს ჩრდილოეთოორუე ნახევარსფეროსნახევარსფეროშ სიცივისჩხურუშ ზოლი. დედამიწაზედიდადიხას ყველაზეარძაშე უმოს მეტი ნალექი მოდისმოურს ინდოეთისინდოეთიშ ქალაქნოღა ჩერაპუნჯშიჩერაპუნჯის, დაახლ.სოდგაინ 12 ათასიანთასი მმ წელიწადშიწანას.
 
* '''შიგადინახლენ წყლებიწყარეფი.''' აზიისაზიაშ უდიდესიუდიდაშ მდინარეებიაწყარმალეფრე: [[იანძი]], [[ობი]], [[ენისეი]], [[ლენა]], [[ამური]], [[ხუანხე]], [[მეკონგი]], [[ბრაჰმაპუტრა]], [[განგი]], [[ინდი]], [[ტიგროსი]], [[ევფრატი]]. ტბებიდანტობეფიშე აღსანიშნავიაოშინალ რე: [[კასპიისკასპიაშ ზღვაზუღა]], [[არალისარალიშ ზღვაზუღა]], [[ბაიკალი]] (ყველაზეარზაშე უმოს ღრმატომბა ტბატობა მსოფლიოშიმსოფლიოს).
 
* '''უდიდესიუდიდაშ ქვეყნებიქიანეფი.''' ფართობისფართობიშ მიხედვით აზიისაზიაშ უდიდესიუდიდაშ ქვეყნებიაქიანეფ რე: [[რუსეთი]] - 17,075 ათასიანთასი კვ.კმ (ნაწილობრივგვერდო ევროპაშიაევროპასრე), [[ჩინეთი]] - 9,597, [[ინდოეთი]] - 3,287, [[ყაზახეთი]] - 2,717, [[საუდისსაუდიშ არაბეთი]] - 1,960, [[ინდონეზია]] - 1,919, [[ირანი]] - 1,648, [[მონღოლეთი]] - 1,565.
 
== გეოგრაფიული რეგიონებირეგიონეფი ==
 
აზიას ტრადიციულადტრადიციულო ყოფენრთუნა შემდეგთეშნერი გეოგრაფიულ რეგიონებადრეგიონეფო:
 
# [[ჩრდილოეთიოორუე აზია]]
# [[ცენტრალური აზია]]
# [[აღმოსავლეთიბჟაეიოლი აზია]]
# [[სამხრეთოჩხანე-აღმოსავლეთიბჟაეიოლი აზია]]
# [[სამხრეთიოჩხანე აზია]]
# [[დასავლეთიბჟადალი აზია]]
 
აზიისაზიაშ სხვაშხვა რეგიონებირეგიონეფი დადო მხარეებიააკანეფი: [[მცირე აზია]], [[შუაშკა აზია]], [[კავკასია]], [[ახლო აღმოსავლეთიბჟაეიოლი]], [[შუამდინარეთიშკაწყარმალეთი]].
 
== მახორობა ==
== მოსახლეობა ==
 
მსოფლიოშ მახორობაშ 60% აზიაშ წილო მოურს. 2003 წანაშ შუნაფასეფით თაქ 4 მილიარდი კოჩი ოხორანდუ.
მსოფლიოს მოსახლეობის 60% აზიის წილად მოდის. 2003 წლის შეფასებით აქ 4 მილიარდი ადამიანი ცხოვრობდა.
 
* '''ქვეყნებიქიანეფი.''' ყველაზეარძაშე ხალხმრავალიუმოს ქვეყნებიაბრელკოჩამ ქიანეფრე: [[ჩინეთი]] - 1,284 მლნ, [[ინდოეთი]] - 1,045 მლნ, [[ინდონეზია]] - 231 მლნ, [[პაკისტანი]] - 147 მლნ, [[რუსეთი]] - 144 მლნ (ნაწილობრივგვერდო ევროპაშიაევროპასრე), [[ბანგლადეში]] - 133 მლნ, [[იაპონია]] - 127 მლნ.
 
* '''სიმჭიდროვემედვალა.''' ყველაზეარძაშე მჭიდროდუმოს დასახლებულიმედვალირო ქვეყნებიადოხორინელი ქიანეფი რე: [[სინგაპური]] - 6,040 კაციკოჩი 1 კვ.კმ-ზე, [[მალდივისმალდივიშ კუნძულებიკუნძულეფი]] - 1,070, [[ბაჰრეინი]] - 987, [[ბანგლადეში]] - 926, [[სამხრეთიოჩხანე კორეა]] - 491.
 
* '''რელიგია.''' მსოფლიოსმსოფლიოშ რელიგიებისრელიგიეფიშ უმრავლესობასუმენტაშობას დასაბამიდაჭყაფუქ აზიაშიაზიას მიეცამიაჩუ. მათგანთინეფშე უპირატესადუმენთაშო აზიაშიაზიას გავრცელებულიაგავრცელებულრე: [[ბუდიზმი]], [[ინდუიზმი]], [[ისლამი]], [[შინტოიზმი]], [[ჯაინიზმი]], [[ტაოიზმი]], [[სიკჰიზმი]], [[ზოროასტრიზმი]]. ძირითადადძირითადო აზიისაზიაშ გარეთგალე გავრცელებულიაგავრცელებულრე: [[ქრისტიანობა]], [[იუდაიზმი]].
 
== აზიისაზიაშ ისტორია ==
 
''იხილეთქოძირით ძირითადი სტატია: [[აზიისაზიაშ ისტორია]]''
 
== პოლიტიკური რუკა ==
ღოზი 50:
[[ფაილი:Asia-map.png|400px|right|აზია, პოლიტიკური რუკა]]
 
ამჟამადამდღა აზიისაზიაშ ტერიტორიაზეტერიტორიას მდებარეობსგეძუ 48 სუვერენული სახელმწიფოსახელნწიფო, 3 სამფლობელო დადო 2 გაურკვეველიგაურკვეველ საერთაშორისო სტატუსისსტატუსიშ ტერიტორია.
 
 
ღოზი 57:
* [[ავღანეთი]]
* [[აზერბაიჯანი]] ¹
* [[არაბეფიშ აკოშქუმალირ საამიროეფი|არაბეფიშ საამიროეფი]]
* [[არაბთა გაერთიანებული საამიროები|არაბთა საამიროები]]
* [[აღმოსავლეთიბჟაეიოლი ტიმორი]]
* [[ბანგლადეში]]
* [[ბაჰრეინი]]
ღოზი 82:
* [[ლიბანი]]
* [[მალაიზია]]
* [[მალდივიშ კუნძულეფი]]
* [[მალდივის კუნძულები]]
* [[მონღოლეთი]]
* [[ნეპალი]]
ღოზი 89:
* [[რუსეთი]] ¹
| style="vertical-align: top;" |
* [[სამხრეთიოჩხანე კორეა]]
* [[საუდისსაუდიშ არაბეთი]]
* [[საქართველოსაქორთუო]] ¹
* [[სინგაპური]]
* [[სირია]]
ღოზი 98:
* [[ტაჯიკეთი]]
* [[უზბეკეთი]]
* [[ფილიპინეფი]]
* [[ფილიპინები]]
* [[ქუვეითი]]
* [[ყაზახეთი]] ¹
ღოზი 104:
* [[შრი-ლანკა]]
* [[ჩინეთი]]
* [[ჩრდილოეთიოორუე კორეა]]
|}
 
<small>
<sup>1</sup> გვედრო ევროპას გეძუ.
<sup>1</sup> ნაწილობრივ ევროპაში მდებარეობს.
</small>
 
აზიისაზიაშ ტერიტორიას ეკუთვნისოკუთნუ ავსტრალიისავსტრალიაშ 3 კუნძულოვანი სამფლობელო:
 
* [[ეშმორიშ დო კარტიეშ კუნძულეფი]]
* [[ეშმორის და კარტიეს კუნძულები]]
* [[კუკიშ კუნძულეფი]]
* [[კუკის კუნძულები]]
* [[შობისშობაშ კუნძული (ავსტრალია)|შობისშობაშ კუნძული]]
 
გაურკვეველიგაურკვეველ საერთაშორისო სტატუსისსტატუსიშ ტერიტორიებიატერიტორიეფრე:
 
* [[პალესტინა]]
* [[ტაივანი]]
 
== ხოლო ქოძირითი ==
== იხილეთ აგრეთვე ==
 
* [[ევრაზია]]
* [[ევროპა]]
* [[აზიისაზიაშ ისტორია]]
* [[ევროპა-აზიისაზიაშ საზღვარი]]
 
{{მსოფლიოშ კონტინენტეფი}}
{{მსოფლიოს კონტინენტები}}
{{მსოფლიოშ რეგიონეფი}}
{{მსოფლიოს რეგიონები}}
 
[[კატეგორია:აზია|*]]
გორილი რე "https://xmf.wikipedia.org/wiki/აზია"-შე