ავღანეთი: გინორთი გინოჯინეფს შქას

'''ავღანეთი''', (ედომშამი ჯოხოდვალა — '''ავღანეთიში ისლამური რესპუბლიკა''') — [[სახენწჷფო]] [[არხლოხოლო ბჟაეიოლი|არხლოხოლო ბჟაეიოლს]], ვაუღუ ზოღაშა გიშაულარი. [[საგებიო|საგებიოს]] ართართი მაღარიბაღარიბი ქიანა რე. ბოლო 34 წანას გარგვალებურს, 1978 წანაშე, ქიანას [[ავღანეთიში ომოქალაქეომენოღალე ჩხუპი|ომოქალაქე ჩხუპილჷმა]] მეჷურს. ქიანა ოთანჯჷ [[ირანი|ირანს]] ბჟადალითბჟადალშე, [[პაკისტანი|პაკისტანს]] — ობჟათეთიობჟათეშე დო ბჟაეიოლშე, [[თურქმენეთი|თურქმენეთი]]ს, [[უზბეკეთი|უზბეკეთის]] დო [[ტაჯიკეთი|ტაჯიკეთის]] — ოორუეთიოორუეშე, [[ჩინეთიში ოხალხე რესპუბლიკა|ჩინეთისჩინეთი]]ს — [[ვახანიში კორიდორი|ქიანაშ არძაშ უმოს ბჟაეიოლ ნორთითნორთიშე]].

ავღანეთი მილარე საგებიოშ ბჟაეიოლ დო ბჟადალ ორთუს შკასშქას, დო ვაჭრუაში დო მიგრაციაში ჯვეში ცენტრი რე.

ავღანეთიშიავღანეთიშ ტერიტორია მილარე [[ირანიშიირანიშ ლაკადა|ირანიშ ლაკადაშ]] ოორუე–ბჟაეიოლ ნორთის. ქიანაშ უმენტაში ნორთი რე [[გვალა|გვალამი]], დო თე გვალეფს შკასშქას მილარე ჭიეჭიეჭიე-ჭიე რზენეფი.

ქიანაშ ოორუეს მილარე [[ბაკტირიაში რზენი|ბაკტირიაში რზენი]], ნამუშ ტერიტორიას გეძჷ ქვიშამ–ტკილამი ტიოზი. ობჟათეთიობჟათეშე დო ბჟაეიოლითბჟაეიოლშე ელ–მოლს გვალეფიშიგვალეფიშ სისტემეფი რე: [[პარპამიზი]], ნამუთინნამუთ ჟირ ქჷნდჷრშე ეკმიდგინებუაკმოდჷრთუ — '''საფედკოხი''' (''ჩე გვალეფი'') დო '''სიახკოხი''' (''უჩა გვალეფი''), დო ხოლო ქჷნდჷრ [[გინდუკუში]]შე.

ქიანაშ არძაშ უმოს უმაღალაში კოკა (კონკა) რე — გვალა [[ნოშაკი]], 7492 მ. სიმაღალათი.სიმაღალათ (პაკისტანიშ თანჯიწკჷუმათანჯაწკჷუმა).

[[Image:Mountains in Afghanistan.JPG|thumb|250px|left|გვალეფიშიგვალეფიშ პეიზაჟი]]

[[Image:Landscape in Afghanistan.JPG|thumb|250px|right|ავღანეთიშიავღანეთიშ ლანდშაფტი]]

ავღანეთიში კლიმატი სუბტროპიკულ კონტინენტალური რე, ჷინჩიჸინჩი ზოთონჯეფითიზოთონჯეფით დო სქირე, ჩხე ზარხულეფითიზარხულეფით.

ავღანეთიშ ტერიტორია იდვალუაფუ ალპურ–ჰიმალაიურ ღვარკალა ორტყაფუშ გალე, [[ბაკტირიაში რზენი|ბაკტირიაშ რზენი]]შ გარდამოხ, ნამუთ [[თურანიში ქანი|თურანიშ პლატფორმაშ]] ობჟათე აკანსიაკანს ოკუთნუორხველჷ.

=== წყარმალუეფი დო წყაროჩუეფიწყაროჩუაშეფი ===

ქიანაშ არძა წყარმალიწყარმალუ, წყარმალუ [[ქაბული (წყარმალიწყარმალუ)|ქაბულიშ]] გადამოხ, ნამუთ დინმაკათუ წყარმალუ [[ინდი|ინდის]], ვარე მახურჩინე (ვადინმაკათუნა ნამუთინ წყარმალუს). თინეფშე არძაშე უმოს დიდ წყარმალუ რე — [[ამუდარია (წყარმალიწყარმალუ)|ამუდარია]], ნამუთ ავღანეთიშ ოორუე თანჯისთანჯას მეხურჩინუნსმეხჷრჩინჷნს, წყარმალუეფწყარმალუეფი [[თეჯენი (წყარმალი)|გერირუდი]] დო [[გილმენდი (წყარმალიწყარმალუ)|გილმენდი]] დინმაკათუნა წყარმალუეფ [[ფერახ–რუდის]], [[ხაშ–რუდის]] დო [[ხარუთ–რუდის]], ნამუთინნამუეფით ართო დინმიხვარჩალუნადინმიხვარჩალჷნა ბეჩოლა [[სისტანს]] დო დუთმარსხუანადჷთმარსხუანა ჯიმუამ ტობეფიშ ბუნას, [[ჰამუნს]]. ქიანაშ წყარმალუეფი ირდუნა ჭვემაშ წყარეფით დო ჸინურეფიშუგურყელეფიშ ნდღულაფათინდღულაფათ. ქიანაშ რზენეფს წყარმალუეფი გაბზარხულსაფუნს წყარალას იქუნაიქჷნა, ზარხულს – ეშმასქირუნა. ავღანეთიშ გვალაშ წყარმალუეფს დიდი ჰიდროენეგოშილებუაჰიდროენეგოშელებუა უღუნა. ქიანაშ უმენტაშ რაიონეფიშ ართართართართი წყაროხაზირე რე დიხაშთუდონდიხაშთუდონი წყარეფი.

== ბუნებრივიორთაშური რესურსეფი ==

ავღანეთიშ დიხა მდიდარიდიდარი რე ბუნებრივიორთაშური რესურსეფითირესურსეფით. თაქ მიკიგორუაფუმიპალუაფუ [[ქუანოშქერი|ქუანოშქერი]]შ დო [[ძვირფასი მეტალეფი |ძვირფას მეტალეფიშ]] მადენიმადანი, ბერილიუმიში მადენი, წურწუფა, ჯიმუ, მარმარილო, ლაპის–ლაზური, ბარიტი დო შხვ. თაქ ხოლო რე ნავთობიშინავთობიშ, ბუნებრივიორთაშური გაზიში დო გიფსიში საბადო. მეგორაფილი რე [[სპილენძი|სპილენძიშლინჯი]]შ, [[რკინაშირკინაშ მადენიმადანი|რკინაშ]], [[მარგანეცი|მარგანეციშ]] მადენეფიმადანეფი.

'''სპილენძიშლინჯიშ მადენიმადანი აინაკი''', ნამუთ [[ქაბული|ქაბულწკჷმა]] არხლოსხოლოს რე, ევრაზიას არძაშ უმოს დიდ მედანომადანო იკოროცხუ. ქაბულშე ვართფერ შორს რე '''ხიჯიგეკიშ რკინაშ მადენიმადანი''', ნამუთ ობჟათეაზიურ რეგიონიშ არძაშ უმოს დიდ რკინაშ მადენომადანო იკოროცხუ.

* [http://www.islam.ru ისლამურისლამური ქიანეფიშ ისტორია]

* [http://president.gov.af/en Office of the President ''თარობაშ ოფიციალუროფიციალური ვებ–ხასჷლა'']