ბასკეფი: გინორთი გინოჯინეფს შქას

დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
ღოზი 2:
 
[[ფაილი:Basque Country location map.png|thumb|300px|ბასკეთიშ ორენი რუქას]]
'''ბასკეფი''' — იზოლირაფილი ეთნოლინგვისტური ფანიაშ [[თიი]] [[ესპანეთი|ესპანეთის]] (950 ანთ.) დო [[საფრანგეთი|საფრანგეთის]] (140 ანთ.). ევროპაშ გალე რე მენორსამიშანულამი დიასპორეფი ობჟათე ამერიკას დო ამერიკაშ აკოშქუმალირ შტატეფს.
 
== ზოგადი ჩინებეფი ==
 
* '''ჯოხოეფი''': ოდაბადური - Euskaldunak; ფრანგულო - Basques; ესპანურო - Vascos; რუსულო - Баски.
* '''ომიშური მუდანობა''': 1,25 მლნ.
ღოზი 12 ⟶ 11 :
 
== ნინა დო კულტურა ==
ბასკეფქ მუნეფიშ ჯოხო Euskaldunak ეჭოფეს ზიტყვაშე Euskara - მუნეფიშ ნინაშ ჯოხოდვალა. ტრადიციული ბასკური კულტურა რეგიონიშ ურბანიზაციაშ დო ინდუსტრიალიზაციაშ რდუალაშ გეშა რკებადიე. ორეწველე ნოღეფიშ უმენტაშობას ხვალე ბასკური წეს-ადათეფი ვარინ, ბასკური ნინა ხოლო გოჭყოლიდაფას მითმიაჩამუ. ბასკური ნინაშა ჯინჯიერო იჩიებუნა მაღალგვალამიმაღალგვალამ შორეულ რეგიონეფს, მარა მა-20 ოშწანურაშ ლიას დახე არძა ბასკი რაგადანდ ესპანურო ვარა ფრანგულო.
 
დიდი ხანი რე არსებენს რსიმა, ნამდა ბასკეფი გენეტიკურო ზოხორინელი კათა რენან. გოფაჩილიე მორსიმაფა, ნამდა ბასკეფი უნათესუანაომოჯგირჷნა იბერიულ-კავკასიურ ნაციეფს, კერძოთ - ქორთუეფს. მუჭოთ ბუნას, თინეფს უღუნა არძაშე მაღალი პროპორცია რეზუს-ვარჸოფილი ზისხირიშ ევროპას (25%) დო ართ-ართი არძაშე მაღალი პროცენტი O-ტიპიშ ზისხირიშ (55%).
ბასკეფქ მუნეფიშ ჯოხო Euskaldunak ეჭოფეს ზიტყვაშე Euskara - მუნეფიშ ნინაშ ჯოხოდვალა. ტრადიციული ბასკური კულტურა რეგიონიშ ურბანიზაციაშ დო ინდუსტრიალიზაციაშ რდუალაშ გეშა რკებადიე. ორეწველე ნოღეფიშ უმენტაშობას ხვალე ბასკური წეს-ადათეფი ვარინ, ბასკური ნინა ხოლო გოჭყოლიდაფას მითმიაჩამუ. ბასკური ნინაშა ჯინჯიერო იჩიებუნა მაღალგვალამი შორეულ რეგიონეფს, მარა მა-20 ოშწანურაშ ლიას დახე არძა ბასკი რაგადანდ ესპანურო ვარა ფრანგულო.
 
დიდი ხანი რე არსებენს რსიმა, ნამდა ბასკეფი გენეტიკურო ზოხორინელი კათა რენან. გოფაჩილიე მორსიმაფა, ნამდა ბასკეფი უნათესუანა იბერიულ-კავკასიურ ნაციეფს, კერძოთ - ქორთუეფს. მუჭოთ ბუნას, თინეფს უღუნა არძაშე მაღალი პროპორცია რეზუს-ვარჸოფილი ზისხირიშ ევროპას (25%) დო ართ-ართი არძაშე მაღალი პროცენტი O-ტიპიშ ზისხირიშ (55%).
 
== ჸოფა-რინა ==
ტრადიციულო ბასკეფი ამუშენდეს მორჩილი ზჷმაშ მინდორეფს იზოლირებულ გვალამი რეგიონეფს, თექ სოდეთ თინეფი ასე ოხორანან. ოხორინალეფი გორანწკილიე მორჩილი ბუნეფო, ნამუეფუთ ქიმინუნა ოფუტეეფს, ვარა გოფაჩილი რენა მაღალგვალამი ზონეფს. ოხორინალი (ჸუდე, მინდორი დო ფანია) რე არძაშე მენორსამიშანულამი სოციალური ართური. სოციალური ორგანიზაციაშ თე ფორმა თხილერი რდჷ ტრადიციული კანონით მონძეობაშ გეშა, ნამუთ აწესრიგენდჷ ურთიერთობეფსურთიერთალეფს, ნამუშ გეხ ედომუშამი ღჷმალა გჷშმეშჷ ართ მონძეშა. ტრადიციული ბასკური კულტურა გერცხილი რდჷ თე ინდივიდუალურ ოხორინალეფს, ნამუეფსუთნამუეფსჷთ ჯოხოდ caserios. იზოლირებულოიზოლირაფილო რინაშ ათეშნერი წესიქ გოპიჯჷ ფანიაშური სოლიდარობაშ ნძალიერი ღიაბი, ნამუთ მუშ ჸურე გუთმოხურგანს სინძალიერეს დო შურდგუმაშუნარალას ბასკური ნინაშ, კულტურაშ დო კოლექტიური იდენტურობაშ.
 
ტრადიციულო ბასკეფი ამუშენდეს მორჩილი ზჷმაშ მინდორეფს იზოლირებულ გვალამი რეგიონეფს, თექ სოდეთ თინეფი ასე ოხორანან. ოხორინალეფი გორანწკილიე მორჩილი ბუნეფო, ნამუეფუთ ქიმინუნა ოფუტეეფს, ვარა გოფაჩილი რენა მაღალგვალამი ზონეფს. ოხორინალი (ჸუდე, მინდორი დო ფანია) რე არძაშე მენორსამი სოციალური ართური. სოციალური ორგანიზაციაშ თე ფორმა თხილერი რდჷ ტრადიციული კანონით მონძეობაშ გეშა, ნამუთ აწესრიგენდჷ ურთიერთობეფს, ნამუშ გეხ ედომუშამი ღჷმალა გჷშმეშჷ ართ მონძეშა. ტრადიციული ბასკური კულტურა გერცხილი რდჷ თე ინდივიდუალურ ოხორინალეფს, ნამუეფსუთ ჯოხოდ caserios. იზოლირებულო რინაშ ათეშნერი წესიქ გოპიჯჷ ფანიაშური სოლიდარობაშ ნძალიერი ღიაბი, ნამუთ მუშ ჸურე გუთმოხურგანს სინძალიერეს დო შურდგუმაშუნარალას ბასკური ნინაშ, კულტურაშ დო კოლექტიური იდენტურობაშ.
 
== პოლიტიკური დგომარება ==
ბასკეფი დიდი ხანი რე აქტიურენა მუნეფიშ ნინაშური დო კულტურული ალობეფიშ ოთხილარო, დახე რომიშ იმპერიაშ დოთებაშ პერიოდიშე. მა-20 ოშწანურას, ციქაჭიჭე ხანით ([[1936]]-[[1937|37]] წწ) ბასკურქ ქიმიოჭირინუ ოფიციალურ აღიარაფას [[ბასკეთი|ბასკეთიშ]] ავტონომიური მართველუაშმართუალაშ ფორმათ ესპანეთიშ ომენოღალური ლჷმაშ ბორჯის, მარა [[ფრანსისკო ფრანკო|ფრანკოშ]] მართველუაშმართუალაშ პერიოდის თე ავტონომიურობაქ მედინჷ. [[1975]] წანას, ესპანეთის მონარქიაშ ეკონწყუალაშ შვანს, ბასკეფქ გაგინძორეს ჟინჭირა ესპანეთიშ თარობაშ დო [[1978]] წანას კინე ქიმიღეს ავტონომიაშ ალობა, სოდეთ ესპანურქ დო ბასკურქ ოფიციალურ ნინეფო გეგმიცხადჷ.
 
ათექ გაგშეჭანუ უმოსი დუდიშალა დინახლენური მართველუასმართუალას, მარა ვა დაბაღინუ უმოსი ექსტრემისტული მოთხუალეფიშ მაღვენჯი ორგანიზაციეფი, მაგალითო, ETA - Euzkadi Ta Azkatasuna (”ბასკური ოდაბადე დო დუდიშალა”), ნამუთ ლჷმენს ბასკეთიშ მუშითმართველუაშმუშითმართუალაშ დო ესპანეთიშე გჷშართუალაშო. ეტა-შ ხანგინძე გოლინაშ დო საქვარუაშ გეშა რთული ურთიერთობეფქურთიერთალეფქ იჸონდინჷ ბასკეფს დო [[ესპანარეფი|ესპანარეფს]] შკასშქას.
ბასკეფი დიდი ხანი რე აქტიურენა მუნეფიშ ნინაშური დო კულტურული ალობეფიშ ოთხილარო, დახე რომიშ იმპერიაშ დოთებაშ პერიოდიშე. მა-20 ოშწანურას, ციქა ხანით ([[1936]]-[[1937|37]] წწ) ბასკურქ ქიმიოჭირინუ ოფიციალურ აღიარაფას [[ბასკეთი|ბასკეთიშ]] ავტონომიური მართველუაშ ფორმათ ესპანეთიშ ომენოღალური ლჷმაშ ბორჯის, მარა [[ფრანსისკო ფრანკო|ფრანკოშ]] მართველუაშ პერიოდის თე ავტონომიურობაქ მედინჷ. [[1975]] წანას, ესპანეთის მონარქიაშ ეკონწყუალაშ შვანს, ბასკეფქ გაგინძორეს ჟინჭირა ესპანეთიშ თარობაშ დო [[1978]] წანას კინე ქიმიღეს ავტონომიაშ ალობა, სოდეთ ესპანურქ დო ბასკურქ ოფიციალურ ნინეფო გეგმიცხადჷ.
 
ათექ გაგშეჭანუ უმოსი დუდიშალა დინახლენური მართველუას, მარა ვა დაბაღინუ უმოსი ექსტრემისტული მოთხუალეფიშ მაღვენჯი ორგანიზაციეფი, მაგალითო, ETA - Euzkadi Ta Azkatasuna (”ბასკური ოდაბადე დო დუდიშალა”), ნამუთ ლჷმენს ბასკეთიშ მუშითმართველუაშ დო ესპანეთიშე გჷშართუალაშო. ეტა-შ ხანგინძე გოლინაშ დო საქვარუაშ გეშა რთული ურთიერთობეფქ იჸონდინჷ ბასკეფს დო [[ესპანარეფი|ესპანარეფს]] შკას.
 
== რესურსეფი ინტერნეტის ==
გორილი რე "https://xmf.wikipedia.org/wiki/ბასკეფი"-შე