წყარმალუ: გინორთი გინოჯინეფს შქას

დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
JAnDbot (სხუნუა | ნახანდი)
ჭ.რ. r2.5.2) (ბოტის დამატება: su:Walungan
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
ღოზი 3:
[[ფაილი:Fluss-inn-bei-ried.jpg|მინი|წყარმალუ ინი]]
[[სურათი:Pilica Tomaszow Mazowiecki.JPG|მინი|წყარმალუ პოლონეთის]]
'''წყარმალუ''' - წყარიშ ნადუ, ნამუთ ორთაშური კალაპოტის მეხჷრჩანს დო მუშ აუზიშ ჟიპიჯურიჟიდოხური დო დიხაშთუდოლენი გიმნაველით ირდუ.
 
წყარმალუეფს მენცარულო გურაფულენს [[დიხაუჩა|დიხაუჩაშ]] [[ჰიდროლოგია|ჰიდროლოგიაშ]] ართ-ართი დარგი - ''წყარმალუეფიშ ჰიდროლოგია''.
 
წყარმალუს უღუ '' ოდუდე'' — აბანი, სოვრეშეთ იჭყაფუ, დო ''აკაკათაფუ'' — აბანი, სოდეთ თინა [[ზუღა]]ს, [[ტობა]]ს ვარა შხვა წყარმალუს ახოლუ. წყარმალუ, ნამუთ უოშქარუეთ აკათუ ზუღას, ტობას, [[ჭყენჭყი|ჭყენჭყის]] ვარა ქვიშეფს მიშმადინუ — '' თარი წყარმალუ რე''. წყარმალუს აკათუ ნოჸველეფინოჸელეფი.
 
თარი წყარმალუ მუში ნადუეფწკუმანადუეფწკჷმა ართო აკმოქიმინუნსაკმოქიმინჷნს წყარმალუეფიშ სისტემას. ხმელონაშსქირონაშ ჯიპიჯიჯიდოხი, სოვრეშეთ წყარმალუშ სისტემა წყარს იკოროფუნსეკოროფუნს, რე წყარმაშაყარუ აუზი. თენა თუ თი წყარმალუშ სისტემაშ წყარმაშაყარუ აუზის, ნამუთ შხვა წყარმალუეფიშ სისტემეფშე გჷმორთილიე წყარგჷმართალეფით, ჯოხო ''წყარმალუშ აუზი''.
 
წყარმალუ [[ლეხერი|ლეხერს]] მიშმადინუ. ლეხერიშ ჯინც არძაშე უდაბალაშ ნოწილინორთი რე [[კალაპოტი]], ოდო თი თია, ნამუთ ხვალე წყარალაშ ბორჯის იფორუ წყარით — [[ჭალე (ლეხერი)|ჭალე]] რე. ოდუდეშ დო ნადუშ სიმაღალეეფიშ შხვაობას [[წყარმალუშ ლაფა]] ჯოხო.
 
წყარმალუ გარემოშ მნიშვნელუანიშანულამი ელემენტეფიე: სიგინძა, სიგანესიგანა, სიტომბა, წყარიშ დონე, ხჷრჩუაშ კაპინერალა, წყარიშ დო ნატანიშ ხარჯი. რელიეფიშ ოსქვებურო არსებენს [[გვალა|გვალაშ]] დო [[დჷკი|დჷკიშ]] წყარმალუ. გვალაშ წყარმალუ მეურს ცორქო დო ტომბა ლეხერს, გჷშმეგორუ ჩხორჩხოლი დინაფათ, კალაპოტი ჭორომამი უღუ დო ორჩქინანს წყარგიმალაფუეფს. დჷკიშ წყარმალუ განიერი, ჯგირო გამომუშავებული ლეხერს მეხჷრჩანს, კალაპოტი ღიროკილი დო ჩხვინჩხვალი უღუ, დოკინალა — ხიხა , დინაფა — წყნარიწყჷნარი.
 
წყარმალუშ ხასიათი დო გოვითარაფა მებუნაფილი რე [[კლიმატი]], [[რელიეფი]], გეოლოგიური სტრუქტურა დო აუზიშ სიდიდაშა. კუნტახანური, სეზონური წყარმალუეფს უედეფს უძახჷნა (არაბულoარაბულო Wadi). თინეფი აშაძუნა [[საჰარა|საჰარას]] დო მეთე კლიმატური პიჯალეფიშ რეგიონეფს. თინეფიშ კალაპოტეფი სქჷრიე, იფშაფუ ხვალე დიდი ჭვემეფიშ უკული.
 
დიხაუჩაშ ჟიპიჯისჟიდოხის წყარმალუეფი ვაართმანგურო რე განოწილებურიგორთილი. წყარმალუეფიშ ბონდღირშვილი ფხშირი რე მირყას ლამე აკანეფს დო იმარჩხებუ ჰავაშ სისქირუეშ რდუალაშ ოსქვებურო. ტიოზის ხვალე კუნტახანური (ეპიზოდური) დო ტრანზიტული წყარმალუეფი რე. დიხაუჩაშ თარი წყარგჷმართალი კონტინენტეფიშ ჟიპიჯისჟიდოხის ჟირიჟირ ძირითადიდუდ აუზო რთჷნს: ატლანტიკურ-არქტიკული აუზიშ წყარი აკათუ ატლანტიშ დო ოორუეშ ჸინუამიჸინუამ ოკიანეეფს, წყნაროკიანური აუზიშ — წყნარი დო ინდოეთიშ ოკიანეეფს. პირველი აუზიშ გიმნაველი ბრელასბრელით მეტიე, ვინდარო მაჟირაშ.
 
წყარმალუეფი ირდუ ჭვემაშ თჷრიშ, უგურყელური დო დიხაშთუდოლენი წყარით, წყარმალუეფიშ რდუალა ძირითადოუმოსო აკოწყორილიე (მაგ., წყმ. რიონი თუდოლენს ჭვემაშ წყარით ირდუ, ჟიმოლენს — თჷრიშ დო უგურყელური წყარით). რდუალაშ მუშობურებეფიშ მეჯინათ დოდგინაფილიე წყარმალუშ წყარიშ რეჟიმიშ სუმი ძირითადიდუდი ფაზა: წყარალა — უგურყელური წყარით მარდუალი წყარმალუეფიშ ზარხულიშ ხანდარაშ, მაღალი დონეეფი, კანკალეშა თინეფიშ ძგალეფშა გინულა; წყარმოლაფა — თქორშოთ ვარა თჷრიშ ფეიკარი წირიდუათ გიშაჭანაფილი წყარმალუშ წყარიანობაშ ართი ჰალამო რდუალა; წყარციქალაწყარმორჩილობა — წყარიშ რგილი პერიოდის ძირითადოუმოსო დიხაშთუდოლენიდიხაშთუდონი წყარით რდუალაშა გინულათ გოპიჯალაფირი წყარიშ დაბალი დონე დო ციქა ხარჯი (ვანარკები 10 დღა-სერიშ გოგვარგვალერს). კონიერი დო რგილი ორტყაფუშ წყარმალუეფს ახასიათენს ჸინულოვანიჸინუამი მოლინეფი: გაძგიფვა; სალარჩიხილი, ჸინიშულა დო შხვა.
დიხაუჩაშ ჟიპიჯის წყარმალუეფი ვაართმანგურო რე განოწილებური. წყარმალუეფიშ ბონდღი ფხშირი რე მირყას ლამე აკანეფს დო იმარჩხებუ ჰავაშ სისქირუეშ რდუალაშ ოსქვებურო. ტიოზის ხვალე კუნტახანური (ეპიზოდური) დო ტრანზიტული წყარმალუეფი რე. დიხაუჩაშ თარი წყარგჷმართალი კონტინენტეფიშ ჟიპიჯის ჟირი ძირითადი აუზო რთჷნს: ატლანტიკურ-არქტიკული აუზიშ წყარი აკათუ ატლანტიშ დო ოორუეშ ჸინუამი ოკიანეეფს, წყნაროკიანური აუზიშ — წყნარი დო ინდოეთიშ ოკიანეეფს. პირველი აუზიშ გიმნაველი ბრელას მეტიე, ვინდარო მაჟირაშ.
 
წყარმალუეფი ირდუ ჭვემაშ თჷრიშ, უგურყელური დო დიხაშთუდოლენი წყარით, წყარმალუეფიშ რდუალა ძირითადო აკოწყორილიე (მაგ., წყმ. რიონი თუდოლენს ჭვემაშ წყარით ირდუ, ჟიმოლენს — თჷრიშ დო უგურყელური წყარით). რდუალაშ მუშობურებეფიშ მეჯინათ დოდგინაფილიე წყარმალუშ წყარიშ რეჟიმიშ სუმი ძირითადი ფაზა: წყარალა — უგურყელური წყარით მარდუალი წყარმალუეფიშ ზარხულიშ ხანდარაშ, მაღალი დონეეფი, კანკალეშა თინეფიშ ძგალეფშა გინულა; წყარმოლაფა — თქორშოთ ვარა თჷრიშ ფეიკარი წირიდუათ გიშაჭანაფილი წყარმალუშ წყარიანობაშ ართი ჰალამო რდუალა; წყარციქალა — წყარიშ რგილი პერიოდის ძირითადო დიხაშთუდოლენი წყარით რდუალაშა გინულათ გოპიჯალაფირი წყარიშ დაბალი დონე დო ციქა ხარჯი (ვანარკები 10 დღა-სერიშ გოგვარგვალერს). კონიერი დო რგილი ორტყაფუშ წყარმალუეფს ახასიათენს ჸინულოვანი მოლინეფი: გაძგიფვა; სალარჩიხილი, ჸინიშულა დო შხვა.
 
მეტას დიდი რე წყარმალუეფიშ როლი ოკათაშური მეურნეობას. თინა რე ოშუმალი დო ინდუსტრიული წყარიშ მიმაჭირინაფალი, ორთაშური წყარიშ შარა, ჰიდროენერგიაშ წყუ, ჩხომეფიშ დო შხვა ორგანიზმეფიშ ოხორინალი. წყარმალუეფიშ ართი ნოწილი, ძირითადო გოვითარაფილი ქიანეფს, დანძვარებული რე. თე ქიანეფიშ თარობეფი აკმოგორუნა არძო ღარჯილს - კანონიშდუმადვალუს, სანიტარულს, ტექნიკურს, ნამდა მურკანი ვარა დუდშე გეიჩილითუანი წყარმალუეფიშ ორეწველური ნასქილადეფიშ მოხვამილაფა. წყარმალუეფი, ნამუეფით მუდგაზმარენი ქიანაშ ტერიტორიას მიხვარჩალნა ([[დუნაი]], [[რაინი]], [[კონგო]]) გაკინებულეფი რენა კომერციული ხვამარდეფიშ მიმაულარო. თაქ ნავიგაციაშ წესეფი დოდგინაფილიე ოერეფოშქარე აკოალებათ. წყარმალუშ ალუვიონს ფხვადუთ სასარგებლო წიაღისეულიშ (ორქო, პლატინა, ალმასი დო შხვა) ქვიშრობული საბადოეფს.
 
მეტას დიდი რე წყარმალუეფიშ როლი ოკათაშური მეურნეობასმეურნობას. თინა რე ოშუმალი დო ინდუსტრიული წყარიშ მიმაჭირინაფალი, ორთაშური წყარიშ შარა, ჰიდროენერგიაშ წყუ, ჩხომეფიშ დო შხვა ორგანიზმეფიშ ოხორინალი. წყარმალუეფიშ ართი ნოწილინორთი, ძირითადოუმოსო გოვითარაფილიგოვითარაფილ ქიანეფს, დანძვარებული რე. თე ქიანეფიშ თარობეფი აკმოგორუნა არძო ღარჯილს - კანონიშდუმადვალუს, სანიტარულს, ტექნიკურს, ნამდა მურკანი ვარა დუდშე გეიჩილითუანი წყარმალუეფიშ ორეწველურიორეწუალე ნასქილადეფიშნოსქილედეფიშ მოხვამილაფა. წყარმალუეფი, ნამუეფით მუდგაზმარენი ქიანაშ ტერიტორიას მიხვარჩალნა ([[დუნაი]], [[რაინი]], [[კონგო]]) გაკინებულეფი რენა კომერციული ხვამარდეფიშ მიმაულარო. თაქ ნავიგაციაშ წესეფი დოდგინაფილიე ოერეფოშქარე აკოალებათ. წყარმალუშ ალუვიონს ფხვადუთ სასარგებლო წიაღისეულიშდინოხურიშიშ (ორქო, პლატინა, ალმასი დო შხვა) ქვიშრობული საბადოეფს.
 
== საქორთუოს გჷმმალი უდიდაში წყარმალუეფი ==