ბრონზე (მეტალი): გინორთი გინოჯინეფს შქას
დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ჭ.რ. მარგალონა გადაიტანა გვერდი ძიმძიმი ბრინჯაო (მეტალი)-ზე |
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე |
||
ღოზი 1:
[[File:Corinthian helmet BM 2838.jpg|thumb|ბრინჯაოს მუზარადი]]
'''ძიმძიმი''' — [[სპილენძი]]შ მიშანდღულაფა შხვადოშხვა ქიმიურ ელემენტეფწკჷმა, უთარაშო ლითონწკჷმა: [[კალა (ელემენტი)|კალა]] (კალამი ძიმძიმი), [[ალუმინი|ალუმინი]] (ალუმინამი ძიმძიმი), ბერილიუმი (ბერილიუმამი ძიმძიმი) დო შხვა. ძიმძიმს ვა უძახჷნა ხვალე სპილენძიში დო თუთიაშ ([[თითბერი]]), თაშნეშიშე სპილენძიში დო [[ნიკელი]]შ მიშანდღულაფეფს ([[სპილენძამი მიშანდღულაფეფი]]). უჯვეშაშიე კალამი ბრინჯაო. თიში ხაზირაფა დო გჷმორნაფა ადამიერს დიო ხოლო ჯვშ. წ. 3000 წანას უჩქჷდ ([[ძიმძიმიშ ფარანი]]). შკა დო გვიან ძიმძიმიშ ფარანს სპილენძის შხვადოშხვა მუდანობათ გეუძინანდეს [[დარიშხანი|დარიშხანს]], [[სტიბიუმი|სტიბიუმს]], [[ტყვია]]ს, [[თუთია]]ს, მარა აზძაშე გოფაჩილი იშენით კალამ ძიმძიმი რდჷ.
ვარაუდენა, ნამუდა [[საქართველო]]ს ძიმძიმიშ ხაზირაფა დო გჷმორნაფა ჯვშ. წ. მეხოლაფირო 2000 წანას დუჭყაფჷნა. მაართათ დარიშხანამი ძიმძიმი მუხაზირაფუნა, უკულ თიშო სტიბიუმი გეუძინჷნა (დარიშხანა - კვალიშე 2-3%-შახ, სტიბიუმი - კვალიშე 12%-შახ). მიშანდღულაფირს დარიშხანიშ მუდანობას კოროცხჷნდეს ძიმძიმიშ კილიდანიშ მიკოჯინათ, მაგ., ნოჭკადი ანჯარიშ ოხაზირაფალ ძიმძიმი იკათუანდჷ 0,5-7% დარიშხანს, სამკაულეფშო გინოდვალირი - 7-22%-ის. კალამი დო შხვა ბრინჯაოშ მეტალურგია საქართველოს გევითარუ ჯვშ. წ. II ანთასწანურაშ ოთებუსი დო I ანთასწანურაშ ოჭყაფუს.
კალამი ბრინჯაო კალას 14-18%-ის (მინშა უმოსისით) იკათუანდჷ. თენერ რთული კათინაფაშ მიშანდღულაფირიშ ნივთეფს ჭკადუათი დო ეკობუნათ ხაზირჷნდეს. კალამი ძიმძიმიშ ფარსაკი ობუნური თვისებეფიშ გურშენ ფართას ირინუანდეს ოლჷმურ დო ოორინჯალე ანჯარიშ (შუბეფი, მახვილეფი, ყამეფი, არგუნეფი), მონეტეფიშ, ხანტური ნოღოლამეფიში დო სამკაულიეფიშ ოხაზირაფალო. შკა ოშწანურეფს ძიმძიმიშე ეკლესიაშ ზარეფს ეკაბუნდეს. თენერ ბრინჯაო 20%-შახ კალას იკათუანდჷ. XIX ოშწანურაშე დიჭყეს ძიმძიმიშ გჷმორნაფა მანქანაკიდუას (საკისრეფიშ მილისეფიშ, კიბირაკეფიშ, არმატურაში დო შხვეფიშ ოხაზირაფალო). თე დარგიშო გჷშაკერძაფილ შანულა უღჷ ძიმძიმიშ ანტიფრიქციულ ([[ანტიფრიქციული მასალეფი]]) დო ანტიკოროზიულ თვისებეფს. გოჭყაფილიე შხვადოშხვა მარკაშ სამანქანო ძიმძიმი, ნამუთ იკათუანს კალას (10-15%-შახ), თუთიას (5-10%) დო ციკა მუდანობათ ტყვიასი დო ფოსფორს. XX ოშწანურას კალაშ დეფიციტურობაშენ ქჷდიჭყ ძიმძიმიშ მათირალიშ ხაზირაფაქ. მაგ., გოჭყაფილიე ალუმინამი ძიმძიმი, ნამუთ ფარსაკი თვისებეფიშიე. თინა იკათუანს ალუმინს (5-12%), ციკა მუდანობათ რკინას, მანგანუმსი დო ნიკელს. ჯგჷრ თვისებებით გიშიკერძებუ ბერილიუმამი ძიმძიმით (დამუშებულიე 20-30-ამ წანეფს). მიშანდღულაფირი, ნამუთ 2% ბერილიუმს იკათუანს, მინი ფოლადიშე უმოს მანგარ რე. მაღალი სიმანგარუეშიე კადმიუმამი ძიმძიმით. კადმიუმი უშანულო ამერკენს თიშ ელექტროგამტარობაშ უნარს. თეშენ თე მიშანდღულაფირს იეინუანა ტელეგრაფიშ, ტელეფონიში დო ტროლეიბუსიშ საკონტაქტო მავთულეფიშ ოხაზირაფალო.
ფარსაკ თვისებეფიშიე თაშნეშიშე სილიციუმამი ძიმძიმი, ნამუთ მაღალი პლასტიკურობაშით ადვილო იმუშებაფუაფჷ წნევათ. ძიმზიმიშ თეხანურ მანქანაკიდუას, საავიაციო დო სარაკეტო ტექნიკას შანულამ აბანი უკინებჷ.
ძიმძიმიშ ფარსაკი ობუნერ თვისებეფიშით შილებე ნამთინე მოდელიშ უფაქიზესი დეტალეფიშ რეპროდუქცირაფა. ძიმძიმი მკვრივიე, ოქსილირეფიშ შედეგო აშიძინანს მედეგ ფერის (ორთაშურ პატინას), ადვილიე თიში ქიმიური ტონირაფა (პატინირაფა), მოოქროვაფა, მოჭკადუა დო გრავირაფა, მუთ ნაკეთობეფიშ ფერიში დო გამრავალფეროვნაფაშ საშუალებას ირძენს. ძიმძიმი ფართას ირინუაფჷ სამონეტო საქვარობას.
== ლიტერატურა ==
* ''აბესაძე ც.,'' ლითონიშ ხაზირაფა ამიერკავკასიას ჯვშ. წ. III ანთასწანურას, თბ., 1969;
* სპილენძ-ძიმძიმიშ მეტალურგიაშ ისტორიაშო საქართველოს, თბ., 1958;
* ''Тавадзе Ф. И., Сакварелидзе Т. Н.,'' Бронзы древней Грузии, Тб., 1959;
* ''თავაძე ფ.,'' ქსე, ტ. 2, გვ. 523, თბ., 1977
[[კატეგორია:მიშანდღულაფეფი]]
[[af:Brons]]
[[als:Bronze]]
[[am:ናስ]]
[[an:Bronze]]
[[ar:برونز]]
[[ast:Bronce]]
[[az:Tunc]]
[[be:Бронза]]
[[be-x-old:Бронза]]
[[bg:Бронз]]
[[bn:ব্রোঞ্জ]]
[[bs:Bronza]]
[[ca:Bronze]]
[[cs:Bronz]]
[[cv:Бронза]]
[[cy:Efydd]]
[[da:Bronze]]
[[de:Bronze]]
[[el:Κρατέρωμα]]
[[en:Bronze]]
[[eo:Bronzo]]
[[es:Bronce]]
[[et:Pronks]]
[[eu:Brontze]]
[[ext:Bronci]]
[[fa:مفرغ]]
[[fi:Pronssi]]
[[fiu-vro:Pronks]]
[[fr:Bronze]]
[[fy:Brûns]]
[[gd:Umha]]
[[gl:Bronce]]
[[hak:Thùng]]
[[he:ארד]]
[[hi:कांसा]]
[[hr:Bronca]]
[[hu:Bronz]]
[[hy:Բրոնզ]]
[[id:Perunggu]]
[[io:Bronzo]]
[[is:Brons]]
[[it:Bronzo]]
[[ja:青銅]]
[[ka:ბრინჯაო (მეტალი)]]
[[kk:Қола]]
[[kn:ಕಂಚು]]
[[ko:청동]]
[[la:Aes (mixtura)]]
[[lb:Bronz]]
[[lbe:Чарвит]]
[[lmo:Bronz]]
[[lt:Bronza]]
[[lv:Bronza]]
[[ml:വെങ്കലം]]
[[mr:कांसे]]
[[ms:Gangsa]]
[[mwl:Bronze]]
[[ne:चरेस]]
[[new:कँय्]]
[[nl:Brons]]
[[nn:Bronse]]
[[no:Bronse]]
[[oc:Bronze]]
[[pl:Brązy]]
[[pnb:کانسی]]
[[pt:Bronze]]
[[qu:Champi]]
[[ro:Bronz]]
[[ru:Бронза]]
[[sah:Чаҥ]]
[[sh:Bronza]]
[[simple:Bronze]]
[[sk:Bronz]]
[[sl:Bron]]
[[sr:Бронза]]
[[su:Perunggu]]
[[sv:Brons]]
[[ta:வெண்கலம்]]
[[te:కంచు]]
[[th:สำริด]]
[[tr:Tunç]]
[[uk:Бронза]]
[[ur:کانسی]]
[[vi:Đồng điếu]]
[[yi:בראנזע]]
[[zh:青铜]]
[[zh-classical:青銅]]
[[zh-min-nan:Chheⁿ-tâng]]
[[zu:Ibhulonze]]
| |||