ბრონზეშ ხანა: გინორთი გინოჯინეფს შქას

[[ფაილი:Bronze age weapons Romania.jpg|thumb|200px|ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანიშხანაშ ანჯარეფი დო ორნამენტეფი]]

'''ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანიხანა''' — ჯარალუაშ გოვითარაფაშ ისტორიულ–კულტურული პერიოდი, მუჟამსით ოლჷმარი დო ომუშებელ ანჯარეფიშ ოხაზირაფალი მოღე ჯინჯიერო რდჷ [[ბრინჯაობრონზე]]. ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანცხანას წოხოლე აწმულუანდჷ [[ენეოლითი]].

ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანიხანა საგებიოშ შხვადოშხვა ტერიტორიას შხვადოშხვა პერიოდის ფორუნდჷ. ბრინჯაოშბრონზეშ უჯვეშაში (ჯვშ. წ. IV ანთასწ.) ნოხაზირუ გჷთოგორილიე ობჟათე [[ირანი|ირანს]], [[თურქეთი|თურქეთის]] დო [[შქაწყარმალონა|შქაწყარმალონას]]. ჯვშ. წ. IV ანთასწ. დუდშე ბრინჯაოქბრონზექ გიფაჩჷ [[ეგვიპტე]]ს, III ვითოშწანურაშ ლიაშე – [[ინდოეთი|ინდოეთის]], II ანთასწანურიშე – [[ევროპა]]ს, II ვითოშწანურაშ შქახანიშე – [[ჩინეთი|ჩინეთის]]. [[ამერიკა]]ს ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანცხანას ზოხორინელი ისტორია უღუ; თექ მეტალურგიული ცენტრი [[პერუ]]შ დო [[ბოლივია|ბოლივიაშ]] ტერიტორიას რდჷ (VI-X ოშ. თ. გ. გვიანი [[ტიუანაკოშ კულტურა]]). ცენტრალური [[აფრიკა]]ს ბრინჯაოშბრონზეშ ხაზირაფაშ ზოხორინელი კერიეფი ოკო ეშაფალედჷკო ვართ უგვიანაშ ჯვშ. წ. I ვითოშწანურაშ.

ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანცხანას გიშაკერძაფილო გჷმირჩქინჷ დუდი ისტორიული გოვითარაფაშ ვაართმანგუობაქ. [[ხოლოშ ელახი]]შ ქიანეფს ([[შქაწყარმალონა]], [[ელამი]], [[ეგვიპტე]], [[სირია]]) ივითარებჷდ კლასობური ჯარალუეფი დო უჯვეშაში [[სახენწჷფო]]ეფი. ჯვშ. წ. III-II ანთასწანურეფს მახაზირაფუ მეურნეობაშ თე ცენტრეფიშ გალენთ გიფაჩჷ დო გიჭყჷ ახალი ცივილიზაციეფქ: [[ჰარაფიშ კულტურა]]ქ ინდოეთის, [[ინიშ სახენწჷფო]]ქ ჩინეთის, [[ხური-მითანი]]შ, [[ხეთეფი]]შ დო შხვ. სახენწჷფოეფი [[წოხოლენი აზია]]ს; [[კრეტა-მიკენიშ კულტურა]]ქ [[ევროპა]]ს.

[[ევრაზია|ევრაზიას]] უშანულამაში მეტალურგიული ცენტრი ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანცხანას რდჷ [[კავკაცია]]. ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანიხანა თაქ სუმ ეტაპო ირთუ: ორდოული (ჯვშ. წ. III ანთასწ.), შქა (ჯვშ. წ. II ანთასწ. I გვრდ.) დო გვიანი (ჯვშ. წ. II ანთასწ. II გვრდ.). კავკაციას გჷშმერთუ ორდობრინჯაოშორდობონზეშ ფარანიშხანაშ მუშობური მატერიალური კულტურეფი: კოლხეთიშ რზენც, ოორუე–ბჟადალ კავკაციას (თ. გ. [[მაიკოპიშ კულტურა]]) დო თ. გ. [[ტკვარ-არაქსიშ კულტურა]], ნამუთ ჯინჯიერო გოფაჩილი რდჷ ცენტრალური დო ელახ [[ამიერკავკაცია]]ს, ოორუე კავკაციაშ ელახ ნორთის, ანატოლიას, ოორუე ირანს.

შქა ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანცხანას კავკაციას მუზმარენი ზოხორინელ კულტურა იქიმინუაფუ: [[თრიალეთიშ კულტურა|თრიალეთიშ]], [[სევან-უზერლიქიშ კულტრა|სევან-უზერლიქიშ]], [[თაზაქენთ-ყიზილვანქიშ კულტურა|თაზაქენთ-ყიზილვანქიშ]], ბჟადალ საქორთუოშ დო ოორუე კავკაციაშ კულტურეფი. ფირქენა, ნამუდა თე ბორჯის იქიმინუაფუდ ტომეფიშ დიდი რსხუეფი, ნამუეფისუთ თე კონკრეტული კულტურეფი მეურედჷ.

გვიანბრინჯაოშგვიანბრონზეშ ფარანიშხანაშ მოღეეფი კავკაციას ორგანულო არსხუაფუ მუჭოთ წჷმოხონი, თეშ უკულიანი პერიოდიშ ქილინჯეფს დო აკანური კულტურაშ გოვითარაფაშ ართ-ართ შანულამი ოკუჩხურს წჷმარინუანს. გვიანბრინჯაოშგვიანბრონზეშ ფარანცხანას კავკაციას მოხვადჷ დიდი სამეურნეოომეურნულ დო სოციალურ-პოლიტიკური ყარაფიქ. ოწარმე ნძალეფიში დო წარმებაშ მეშქაშალაშ გოვითარაფაშ ართ–ართი ჯინჯიერი რეზულტატ რდჷ [[რკინა|რკინაშ]] კჷლაგორუა დო ემუშორაფა (ჯვშ. წ. II ანთასწ. ლია), მუქუთ რევოლუციური როლი იღვენუჯარალუაშ გოვითარაფაშ ისტორიას. მოხვადჷ ხანდაშ მასუმა დონორთუაფაქ. [[ხელუანობა]]ქ გაგმერთჷ [[დიხასაქვარუა]]ს. გევითარჷ [[ვაჭრუა]]ქ. გიტომბარჷ [[მაართაჸოფილი თემური წყობილაფაშ|მაართარინელი თემური წყობილაფაშ]] აკოცუმაშ პროცესიქ, მიხაზირჷ ოსხირქ კლასობური ჯარალუეფიშ ჸონდინაფაშ დო სახენწჷფოეფიშ გოჭყაფაშო.

* კ. ფიცხელაური, ი. გაგოშიძე, ბრინჯაოშბრონზეშ ხანა, [http://www.nbg.gov.ge/uploads/leqsikoni.pdf ნუმიზმატიში დო ბონისტიშ ემანწყუმალი ლექსიკონი]

[[კატეგორია:ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანიხანა|*]]