ირლანდიაშ რესპუბლიკა: გინორთი გინოჯინეფს შქას

დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ჭ.რ. ბოტის დამატება: lmo:Irlanda
ჭ.რ. r2.7.3) (ბოტის შეცვლა: ckb:ئیرلەند, pam:Irlanda; cosmetic changes
ღოზი 8:
! colspan="2" bgcolor="#e3e3e3" | '''ირლანდიაშ რესპუბლიკა'''
|----
| '''ნანანოღა''' || [[დუბლინი|დუბლინი]]<br />[http://toolserver.org/~geohack/geohack.php?language=ka&pagename=%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90&params=53_20_N_6_16_E_type:country(70,273) 53°20′N 6°16′E]
|----
| '''უდიდაში ნოღა''' || [[დუბლინი|დუბლინი]]
|----
| '''ოფიციალური ნინეფი''' || [[ირლანდიური ნინა|ირლანდიური]], [[ინგლისური ნინა|ინგლისური]]
ღოზი 24:
|'''[[ედომუშამი დინახლენი პროდუქტი|ედპ]]''' ([[ჸიდირიშური უნარიშ პარიტეტი|ppp]])<br /> - საერთო<br /> - ართ მახორუშე || 2006 მეხოლ.<br />$177.2 მილიარდი (50-ა)<br />$43,600 (მა-2)
|----
|'''[[ვალუტა]]''' || [[ევრო|ევრო]] (EUR)
|----
|'''[[ბორჯიშ ორტყაფუ]]'''<br /> - ზარხულიშ ბორჯი || [[ბჟადალ ევროპაშ ბორჯი|WET]] (UTC +0სთ.)<br />[[ბჟადალ ევროპაშ ბორჯი|WET]] (UTC +1სთ.)
ღოზი 37:
|}
 
'''ირლანდია,''' ოფიციალურო '''ირლანდიაშ რესპუბლიკა''', [[ირლანდიური ნინა|ირლანდ]]. Éire, ([[ირლანდიური ნინა|ირლანდ]]. Poblacht na hÉireann), ქიანა ბჟადალ [[ევროპა|ევროპას]], იდვალუაფუ თე ჯოხოდვალაშ კოკის. ქიანაშ ფართობი რე 70 273 კმ². ოსქირონე სანძღო უღუ [[გოართამაფილი ომაფე|დიდ ბრიტანეთიწკჷმა]]. ბჟადალშე გოუხე [[ატლანტიშ ოკიანე|ატლანტიშ ოკიანე]], კოკი დიდი ბრიტანეთშე გჷშართილი რე ირლანდიაშ ზუღათ დო წიმინდე გერგიშ საროტით. კოკიქ პოლიტიკურო ჟირო გირთჷ 1921 წანას, მუჟამსჷთ ოორუე-ბჟადალს ოლსტერიშ მეტი შხვა არძა პროვინციაქ ზოხორინელობა მიღჷ.
 
== ჯოხოდვალა ==
* '''ოფიციალური''': ირლანდიაშ რესპუბლიკა.
* '''ირლანდიური''': Eire; Poblacht na h'Eirean;
* '''ინგლისური''': Republic of Ireland.
* '''ეტიმოლოგია.''' ჯოხო ''ირლანდია'' მერსხუაფილი რე პროტო-კელტურ ზიტყვაწკჷმა — Iweri, მუთ ნოჸოფიერ აბანს შანენს. მუში ლათინური ჯოხო რე Hibernia, უელსური - Iwerddon, ბრეტონული - Iwerzhon. შილებე, ირლანდიაშ ჯოხო მიოწურუანდას ირლანდიარეფიშ კჷნოხონეფიშ რსხუს [[პირენეიშ ჩქონი|პირენეიშ ჩქონიშ]] უჯვეშაშ მახორუეფწკჷმა - იბერიალეფწკჷმა. ჯოხოშ ოდაბადური ფორმა Eire გელურ ნინაშა ჯოხო ''ქიანას.''
 
== გეოგრაფია ==
[[ფაილი:Ireland.A2003004.jpg|200პქ|thumb|left|კოკი ირლანდია. კოსმოსური ფოტო]]
გეოგრაფიული თოლონჭაფუთ, ქიანა იდვალუაფუ ლაბრადორიშ ჩქონიშ, ობჟათე ალიასკაშ დო ობჟათე კამჩატკაშ განედის, მარა კოკამი დვალაფაშ დო [[გოლფსტრიმი|გოლფსტრიმიშ]] ტიბუ მალობაშ გოლინათ თაქ რე ზუღური ტიპიშ კლიმატი. წანმოწანური ტემპერატურული ამპლიტუდა ვარე მაღალი დო 15°-ს აკმადგინანს. ზარხული რგილი რე, ნოლექამი. ოშქარული ტემპერატურა +18 — +20 &nbsp;°C. ბზოთონჯი ნორკებო ჸინამი რე, ოშქარული ტემპერატურა — +8 &nbsp;°C. მუჭოთ მეძობელ დიდ ბრიტანეთის, ირლანდიას ფშხირი რე ატმოსფერული ნოლექეფი — უმოსო ჭვემაშ სახეთ. ნოლექეფიშ ოშქარული მუდანობა რე 750-1000.
 
ირლანდია ვარე მაღალგვალამი ქიანა. მუში უმაღალაში კონკა ''კარანტუოჰილი'' ზუღაშ დონეშე 1041 მ. სიმაღალას იდვალუაფუ. ქიანაშ ტერიტორიაშ უდიდაშ ნორთის იკინენს რზენეფი დო ხორგეფი, ნამუეფსჷთ მუკი-მუკი გოუძჷ შხვადოშხვა გვალამი სისტემეფი: მაკგილიკადი, უიკლოუ, მორნი, ბლუსტეკი დო შხვეფი.
ღოზი 55:
ირლანდიას უღუ თუთიაშ, ტყვიაშ, ორთაშობური აირიშ, კირქუაშ, თაბაშირიშ, ლინჯიშ, ბარიტიშ, ვარჩხილიშ, დოლომიტიშ, ტორფიშ რესურსეფი.
 
== სახენწჷფო ==
[[ფაილი:LeinsterHouseDublin2010.JPG|thumb|left|ლენსტერ ჰაუსი, ირლანდიის პარლამენტის რეზიდენცია]]
 
ირლანდია 1937 წანას მეღებული კონსტიტუციაშ მეჯინათ რე ოპარლამენტე რესპუბლიკა, სოდეთ სახენწჷფოშ მადუდე რე ქიანაშ პრეზიდენტი (ირლ. Uachtarán na hÉireann). პრეზიდენტის ეშასხუნუნა 7 წანაშ ვადათ. კანდიდატიშ წჷმორინაფა შეულებუნა ხვალე კანონიშდუმადვალუ ორგანოშ 20 მაკათურს, ვარა მინიმუმ 4 საგრაფოშ წჷმჷმარინაფალეფს. პრეზიდენტი რე უმაღალაში თარსარდალი დო დჷთმარინუანს პოსტის პრემიერ-მინისტრის (ირლ. Taoiseach). პრემიერ-მინისტრი იშანუ ქიანაშ კანონიშდუმადვალუ ორგანოშ — ერუანული პარლამენტიშ (Oireachtas) წჷმორინაფათ. პრემიერ-მინისტრი უმოსო წჷმარინუანს მამართვალი პარტიაშ ლიდერს. პრემიერი აკმადგინანს მინისტრეფიშ კაბინეტის.
 
==== კანონიშდუმადვალუ ორგანო ====
ქიანაშ კანონიშდუმადვალუ ორგანო რე ერუანული პარლამენტი (Oireachtas), ნამუთ ჟირ პალატაშე აკმოდირთუ. ჟიდონ პალატას (Seanad Éireann) რე სუმონეჩი მაკათური, ნამუეფიშ ნორთის დარინუანს პოსტის პრემიერი, ნორთის კანკალე ირლანდიური უნივერსიტეტი დო ნორთის — გიმენ პალატაშე გჷშასხუნილი სპეციალური კომისია. გიმენ პალატას (Dáil Éireann) უმოსი ნძალაალობა უღუ. მუშ 166-ხოლო მაკათურს გიშასხუნუნა ხუთ წანაშე ართიშა.
 
==== ადმინისტრაციული დორთუალა ====
ირლანდიაშ რესპუბლიკა ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული თოლონჭაფუთ ირთუ 4 რეგიონო (მუნსტერი, კონოტი, ლენსტერი, ოლსტერი), ნამუეფით თეხანურო ქიანაშ ისტორიულ პროვინციეფს წჷმარინუანა დო 26 საგრაფოთ (counties).
 
== დემოგრაფია ==
2009 წანაშ მუნაჩემეფით, ირლანდიაშ მახორობა 4,2 მილიონი კოჩი რე.<ref>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html</ref>
ნოღეფს ოხორანს მახორობაშ 68,8% (მეხოლაფირო 2,9 მილიონი კოჩი). შხუ ნოღეფი რე [[დუბლინი|დუბლინი]] (529 ვითოში კოჩი), კორკი (119 ვითოში კოჩი), ლიმერიკი (52,5 ვითოში კოჩი).<ref>http://beyond2020.cso.ie/Census/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=75478</ref>.
== ირლანდიური ნინაშ სტატუსი ==
[[ფაილი:Gaeltacht.svg|180|მინი|მარჯვნივ|ირლანდიური ნინაშ გოფაჩუაშ არეალი ირლანდიას]]
ირლანდიაშ ოფიციალური ნინეფი რე [[ირლანდიური ნინა|ირლანდიური]] დო [[ინგლისური ნინა|ინგლისური]]. ოშწანურეფიშ მალობას ირლანდიური, მუჭოთ კოლონიზაფილი კათაშ ნინა, თხოზინელი რდჷ ინგლისარეფშე. ირლანდიურნინამ მახორობაქ შანულამო მირკჷ ''კარტოფილიშ შქირენაშ'' პერიოდის, 1871 წანაშა ირლანდიური ნინაშ გურაფა დაჭყაფუ სკოლეფს ხოლო აკრძალური რდჷ. თეჟამს ირლანდიური ნინა რესპუბლიკაშ, 2007 წანაშე ევროკავშირიშ ოფიციალური ნინა რე. თე ჟამს თე ნინა უჩქჷ ირლანდიაშ მახორობაშ 40%-ს, მარა ირდღალი ოჩიებელი ნინათ ხვალე ქიანაშ დალიერიშ ბჟადალუ ნორთის თ.შ. (თაშნე გედვალირი), "Gaeltacht" - ის რე მუწოსქილადირი.<ref>http://www.gaeltachttravel.com/gaeltacht-regions/statistics-on-the-gaeltacht-and-the-irish-language/</ref>
 
== ეკონომიკა ==
ირლანდია ინდუსტრიულ-აგრარული ქიანა რე, ედომუშამი ერუანული პროდუქტიშ მოცულობათ (65 მლრდ $) საგებიოს 44-ა აბანი უკინებუ.
 
* '''ედომუშამი ერუანული პროდუქტიშ სტრუქტურა (%)''': ოფუტეშ მეურნობა 7, რეწუა 39, მოინალობა 54.
* '''ედომუშამი ერუანული პროდუქტი''' (1 შურშე) - 17.790 $.
* '''ექსპორტი''' ორინჯიშ ხორცი, ბჟაშ პროდუქტეფი, ვისკი, ქიმიკატეფი.
* '''ბიუჯეტი''' - 30,700 მლნ $.
* '''ვალუტა''' - [[ევრო|ევრო]] (EUR); 2002 წანაშე.
 
== ისტორია ==
7 ოშწანურაშ მალობას ირლანდია ბრიტანეთიშ კოლონია რდჷ. 1921 წანას ქიმიღჷ დომინიონიშ სტატუსი, 1949 წანას თაქ რესპუბლიკაქ გაგმიხადჷ (ობჟათე ირლანდიაშ ტერიტორიაშ უმუშეთ). 1985 წანას ხე ქუმაჭარეს ანგლო-ირლანდიურ აპიანს.
 
== მონძეობა ==
* [[დუბლინი|დუბლინი]] — ერუანული მუზეუმი, ჯიხა-ჸორში (XVI ოშწ.), პატრიკიშ ოხვამე (XII ოშწ.).
 
== რესურსეფი ინტერნეტის ==
* [http://www.irlgov.ie/ Irish State]
* [http://www.president.ie {{lang|ga|Áras an Uachtaráin}}] – პრეზიდენტიშ ოფიციალური საიტი
* [http://taoiseach.gov.ie/ Taoiseach] – პრემიერ-მინისტრიშ ოფიციალური საიტი
* [http://www.gov.ie/oireachtas/frame.htm Tithe an Oireachtais] – Houses of Parliament, official parliamentary site
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-i/ireland.html Chief of State and Cabinet Members]
* [http://www.state.gov/p/eur/ci/ei/ Ireland] information from the [[United States Department of State]]
* [http://www.loc.gov/rr/international/main/ireland/ireland.html Portals to the World] from the United States [[Library of Congress]]
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/ireland.htm Ireland]
 
== სქოლიო ==
<references/>
 
ღოზი 133:
[[ce:Ирланди]]
[[ceb:Irlanda]]
[[ckb:کۆماری ئیرلەند]]
[[co:Irlanda]]
[[cs:Irsko]]
ღოზი 236:
[[os:Ирланди]]
[[pag:Irlande]]
[[pam:Republic of IrelandIrlanda]]
[[pap:Irlandia]]
[[pih:Repablik o' Airiland]]