ობჟათე ამერიკა: გინორთი გინოჯინეფს შქას

დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ათესალი სტატიეფი გილმალუანს ვიკიშ ხარისხის, მუ რე თენა :((
ღოზი 17:
[[კონტინენტი]]შ ბჟადაალ ოძგაშეეფს, დოხოლაფირო 9000 კმ-შახ, გინოტკვაჩილიე [[ანდეფი|ანდეფიშ გვალეფიშ სისტემა]]. ოორუეს დო ოორუე-ბჟაეილს, [[ვენესუელა]]ს, აბანდვალირიე ხუალათ დო [[წყარმალუ|წყარმალუშ]] [[ეროზია|ეროზიათ]] ტომბას დორთილი კარიბიშ ანდეფიშ ჟჷრი გვალაკართე. თინეფიშ ობჟთე-ბჟადაალუ გოგინძორაფა რე ოორუე-ბჟადაალ ანდეფიშ [[ქედი|ქედეფიშ]]. [[წყინარი ოკიანე|წყინარი ოკიანეშ]] ოძგაშეს გინოტკვაჩილიე ანდეფიშ ჯინჯიერი სისტემა, ნამუთ აკმოდირთუ უთარაშო მერიდიანული გეზაშ მუზმარენ ქჷნდჷრშე. ოორუე ნორთიშო ([[ეკვადორი]]შ დო [[პერუ]]შ ანდეფი) დჷმახასიათაფალი რე მაღალი ლოდა ქჷნდჷრეფშო დო ტომბა ბეჩეფიშ აშათირალა. [[ეკვადორი|ეკვადორს]] გვალეფშქარ ბეჩო [[ჩიმბორასო]]შ დო [[კოტოპახი]]შ ვულკანური მასალათიე ეშაფშაფილი. თე რეგიონს ბხვადუთ თაშნეშე 2-3 ვითოში მეტრაშ სიმაღალაშ ჯვეშ ნატობარ პლატოეფს. ცენტრალური [[ანდეფი]]შო დამახასიათებელიე კიდილი ქჷნდჷრეფით გოლუაფირი დო 3-5 ვითოშ მეტრაშახ ეზინდილი დინოხოლენი გაბარეფი, ნამუეფიშე არძაშე ფაჩილიე გაბარა [[პუნა]]. ობჟათე ნორთისიე [[ჩილე]]-[[არგენტინა|არგენტინაშ]] ანდეფი (თაქ იდვალუაფუ კონტინენტიშ უმაღალაში კონკა [[აკონკაგუა]], 6960 მ) დო პატაგონიაშ ანდეფი. ცენტრალურ ანდეფშა ალაზიმაფათ თაქ გვალეფიშ სისტემა დოონჭირაფილიე, დო უუძგაშაში ობჟთეს კოკეფიშ ბუნა - [[არქიპელაგი|არქიპელაგო]] გინირთუ. [[ჯიშტი|ჯიშტეფს]] ობჟათე ამერიკას 25 ვითოში კმ<sup>2</sup> ფართობი უკინებუ.
 
=== გეოლოგია დო სასარგებლომარგენჯი დინოხურიში ===
ობჟთე ამერიკაშ კონტინენტი აკმოდირთუ ჟჷრი ჯინჯიერი სტრუქტურული ართეულშეართულშე - ობჟთე ამერიკაშ ბაქანიშიბაქანიშ დო [[ანდეფი]]შ ნაოჭა გვალამ სისტემაშე. ბაქანიშ ფუნდამენტი აკმოდირთუ შხვადოშხვა ჟამს (არქაულიშეარქაულშე ორდოულიორდული პალეოზოური ჟამიშ მეკოროცხუათ) კონსოლიდირებულიკონსოლიდირებულ ბლოკეფიშე. ფუნდამენტიშ ფაჩილი შვერილეფი რე გვიანიშ, ბჟადაალ დო ბჟაეიოლ [[ბრაზილია|ბრაზილიაშ]] ფარეფი, ნამუეფით ეგაფილიე კამბრიულიშწოხოლენ მეტამორფული [[ქანეფი]]შიქანეფშე დო [[გრანიტი|გრანიტეფიშეგრანიტეფშე]]. გვიანიში დო ნჟადაალბჟადალ [[ბრაზილია|ბრაზილიაშ]] ფარიშ წყარგუმართუს აშასკილადირიეაშასქილადირიე ჯვეში, პროტობაქნური ფაშ ნოსქილედეფი - ჭითა ფერიშ ტერიგენული ნოლექეფი დო [[ბაზალტი]]შ განფენეფი გაბრო-დიაბაზეფიშ დაიკეფითიდაიკეფით დო სილეფით. უმოს ახალრდა, შქა-ჟიდონპალეოზოური დო მეზოზოური ასაკიშხანიშ ფა ოფშანს ბაქანიშ ღრმულეფსრღამილეფს. [[ატლანტაშატლანტიშ ოკიანე|ატლანტაშ ოკიანეშ]] ოძგაშე ეგაფილიე [[ცარცული სისტემა|ცაცრცული სისტემაშ]] დო კაინოზოური ბუნაშ ნოლექეფით.
 
ანდეფიშ გვალეფიშ სისტემა ჯინჯიერო ეკიხელიბუიფორმირებუ ალპური დოჭირაკუაშით. თიქ ქჷდებადუქჷდებადჷ [[ტრიასული პერიოდი|ტრიასულ პერიოდის]] პალეოზოურ დო ბაიკალურ ჭირაკილ სუბსტრატის. ტერიგენული დო ვულკანური ნოლექეფიშ შაყარაფაშაყარუა [[ცარცული პერიოდი]]შ ბოლოშა იგინძორებუდიგინძორებუდჷ; უკულ ქჷდიჭყ ჭირაკუაქ, მუსით ქათხოზ გრანიტოიდული ინტრუზივეფიშ აშაკათინქ. [[კაინოზოური ერა|კაინოზოურ ერას]] ქჷდებად დო ეკიხელიბუ გვალაშქალონა დო კიდური როფეფი, ნამუეფჷთ ეიფშუ დიდი სიფსკაშ დონალექი წყებეფით; ანდეფს ქჷდიჭყ თაშნეშე [[ვულკანი|ვულკანეფიშ]] ინტენსიური მოქმედებეფქ, ნამუთ ასეთ იგინძორებუ. ხშირიე დიხაშნწალუეფით, თინეფ შქას მახუალით.
 
ობჟათე ამერიკა დიდარიე [[სასარგებლო დინოხურიში]]თ: [[რკინა|რკინაშ]] მადანიშ უდიდაში საბადოებფიე [[ვენესუელა]]სი დო [[ბრაზილია]]ს; [[სპილენძი]]ში - ცენტრალურ [[ანდეფი|ანდეფს]]; იშვიათი ელემენტეფიშ - ბჟაეიოლ [[ბრაზილია]]ს; [[კალა|კალაშ]], [[სტიბიუმი]]ში დო [[ვარჩხილი]]შ - [[ბოლივია]]ს; [[ნავთობი]]ში - [[ვენესუელა]]ს; [[ბოქსიტეფი]]ში - [[გაიანა]]სი დო [[სურინამი|სურინამის]]. რე თაშნეშე [[ქუანოშქერი]]ში დო მურა [[ნოშქერი]]შ საბადოეფი.