ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფი

ფედერაციული სახენწჷფო ოორუე ამერიკას

ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფი (ინგლისურო The United States of America, USA, თაშნეშე უძახჷნა აკოართაფილ შტატეფს, ააშ-ს, შტატეფს დო ამერიკას) — ფედერალური სახენწჷფო, ნამუთ იკათუანს 50 შტატის დო ართ ფედერალურ ოლქის. ქიანაშ ტერიტორიაშ ჯინჯი ნორთი მილარე ოორუე ამერიკაშ ცენტრალურ ნორთის, კონტინენტის იდვალუაფუ 49 შტატი. აკოართაფილ შტატეფს ოორუეშე უხურგანს კანადა, ობჟათეშე — მექსიკა. ქიანა აშაძჷ ჟირ ოკიანე შქას. შტატი ალასკა იდვალუაფუ კონტინეტიშ უშორაშ ძგას, კანადაშ ბჟადალშე დო რუსეთიშ ბჟაეიოლშე. რუსეთწკჷმა მერსხუაფა შილებე ბერინგიშ საროტით. შტატი ჰავაი რე არქიპელაგი რჩქალი ოკიანეშ ცენტრალურ ნორთის. თაშნეშე ქიანას ორხველჷ ტერიტორიეფი კარიბიშ ზუღას დო რჩქალ ოკიანეს.

ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფი
ინგლ. The United States of America
ააშ
ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფიშ
დევიზი: E pluribus unum
ჰიმნი: 

ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფიშ ორენი
ნანანოღავაშინგტონი

40°00′ ოორ. გ. 100°00′ ბჟად. გ. / 

უკაბეტაში ნოღა ნიუ-იორკი
ოფიციალური ნინა(ეფი) ინგლისური (დე-ფაქტო)
თარობა ფედერალური ოპრეზიდენტე რესპუბლიკა
 -  პრეზიდნეტი ჯო ბაიდენი
 -  ვიცე-პრეზიდენტი კამალა ჰარისი
ფართობი
 -  გვალო 9 833 520 კმ2 (3-ა)
 -  წყარი (%) 6.97
მახორობა
 -  2019 ფასებათ 328,239,523 (3-ა)
 -   census 328,239,523 
 -  მეჭედალა 33.6 ად/კმ2 (146-ა)
ედპ (ჸუპ) 2019 ფასებათ
 -  გვალო $21.439 მილიარდო (2-ა)
 -  ართ მახორუშე $62.112 (11-ა)
აგი (2018) 0.920 (მაღალი) (15-ა)
ვალუტა ააშ დოლარი ($) (USD)
ბორჯიშ ორტყაფუ UTC −4-შე −12-შახ, +10, +11
 -  ზარხულიშ (DST) UTC −4-შე −10-შახ (UTC)
ქიანაშ კოდი US
Internet TLD .us
ოტელეფონე კოდი +1

ქიანაშ ფართობი აკმადგინანს 9.83 მილიონ კვადრატულ კილომეტრის. ქიანას ოხორანს 309 მილიონი კოჩი. აკოართაფილი შტატეფი ფართობიშ დო მახორობაშ სიდიდაშ მეჯინათ მოსოფელშ ვით არძაშე უდიდაშ სახენწჷფოშა მიშმურს. ამერიკა რე მოსოფელს ართ-ართი არძაშე ეთნიკურო ანდაფეუანი დო მულტიკულტურული ქიანა, თაქ ბრელი იმიგრანტი ოხორანს. ააშ-ს ეკონომიკური მაძირაფალეფით მოსოფელს მაართა აბანი უკინებუ.

ქიანაშ მონძე მახორობა აზიური ბადებაშ რე, ნამუეფქჷთ ვითოშალათ წანეფიშ წოხოლე გჷნიხორეს თაქი. აკოართაფილი შტატეფი გაჭყჷ ვითოსუმ ბრიტანულ კოლონიაქ. 1776 წანაშ 4 კვირკვეს მუნეფქ დუდი ზოხორინელო გეგჷმაცხადეს. თეს მაჸუნუ ლჷმაქ ზოხორინელობაშო ბრიტანეთიშ იმპერიაწკჷმა. 1787 წანაშ 17ეკენიას ქიმიღეს ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფიშ კონსტიტუცია.

მა-19 ოშწანურას ააშ-ქ ქიმკირსხუ ტერიტორიეფი: საფრანგეთიშე, ესპანეთიშე, გოართამაფილი ომაფეშე, მექსიკაშე, რუსეთიშე. აკოართაფილ შტატეფქ ტეხასიშ რესპუბლიკა დო ჰავაი ქიმკირსხუ ანექსიაშ რზათ. 1860 წანას ქიანას ქჷდიჭყჷ ომენოღალერ ლჷმაქ, ნამუსჷთ ართიანს ოლჷმუდეს ოორუეშ დო ობჟათეშ შტატეფი. საბოლოოთ გომორძგუაქ ოორუეშ შტატეფს ქჷდასქიდეს. ლჷმაშ თებაშ უკული თელ ქიანას დოლმახორობაქ (მონობაქ) გეუქვუ. თეშ უკული აკოართაფილ შტატეფქ ბიწორია ტემპეფით გევითარჷ. ქიანა ოკათუდჷ მუჭოთ მაართა, თეშ მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმეფს. ააშ რე გოართოიანაფილი ერეფიშ ორგანიზაციაშ უშქურანჯალაშ სხუნუშ იროიანი მაკათური.

ჯოხოდვალა რედაქტირაფა

  • ეტიმოლოგია: ჯოხოდვალაქ გიადუ ამერიკაშ კონტინენტიშ მეჯინათ, ნამუთ მუშჸურე მეღებული რე იტალიარი მარკვიებელიშ დო კარტოგრაფიშ, ამერიგო ვესპუჩიშ ჯოხოშე. ვაფორმალურო ქიანას ამერიკათ მიშინუანა, მუშ მახორუეფს — ამერიკალეფო.
  • ოფიციალური ჯოხოდვალა: ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფი, კუნტას — ააშ.
  • ინგლისური ჯოხოდვალა: United States of America, კუნტას - USA.

გეოგრაფია რედაქტირაფა

სახენწჷფო იდვალუფუ ოორუე ამერიკას, ნამუთ გჷნოზინდილი რე ატლანტიშ ოკიანეშე რჩქალ ოკიანეშა. იკათუანს ტერიტორიულო დოშორაფილ ალასკაშ დო ჰავაიშ შტატეფს. ააშ-ს ორხველჷ ხოლო კოკეფი რჩქალ ოკიანეს (გუამი, პუერტო-რიკო დო შხვეფი).

სახენწჷფო რედაქტირაფა

  • პოლიტიკური სისტემა: ფედერაციული რესპუბლიკა. კონსტიტუცია მეღებული რე 1787 წანას.
  • სახენწჷფოშ მადუდე: პრეზიდენტი. ააშ-იშ პრეზიდენტი რე სახენწჷფოშ დო თარობაშ მადუდე, აკოანჯარაფილი ნძალეფიშ თარსარდალი. 2017 წანაშე პრეზიდენტი რე დონალდ ტრამპი.
  • კანონმადვალუ ორგანო: ჟირპალატამი კონგრესი, ნამუთ აკმოდირთუ სენატიშე (ჟიდონი პალატა, 100 მაკათური) დო წჷმმარინაფალეფიშ პალატაშე (თუდონი პალატა, 435 მაკათური).
  • პოლიტიკური პარტიეფი: დემოკრატიული პარტია (დირსხუ 1828 წანას), რესპუბლიკური პარტია (დირსხუ 1854 წანას).

ადმინისტრაციული დორთუალა რედაქტირაფა

 
პრეზიდენტიშ რეზიდენცია
 
კაპიტოლიუმი

ააშ ფედერაციული რესპუბლიკა რე, ნამუშ სუბიექტეფი რე 50 შტატი (State). თეშ მოხ, აპალუ ართი ფედერალური ოლქი (კოლუმბია) დო 14 დოჸუნელი ტერიტორია (პუერტო-რიკო დო შხვეფი). ფედერაციაშ სუბიექტეფი გეოგრაფიულო 9 რეგიონს აკმოქიმინუნა. თენეფი რე:

მენინიუ-ჰემპშირივერმონტიმასაჩუსეტსიროდ-აილენდიკონექტიკუტი
  • შქა ატლანტიკური რეგიონი (M.A.) :
ნიუ-იორკინიუ-ჯერსიპენსილვანია
  • ოორუე-ბჟაეიოლიშ ცენტრალური რეგიონი (E.N.C.) :
ოჰაიოინდიანაილინოისიმიჩიგანიუისკონსინი
  • ოორუე-ბჟადალიშ ცენტრალური რეგიონი (W.N.C.) :
მინესოტააიოვამისურიოორუე დაკოტაობჟათე დაკოტანებრასკაკანზასი
  • ობჟათე ატლანტიკური რეგიონი (S.A.) :
დელავერიმერილენდიკოლუმბიაშ ოლქივირჯინიაბჟადალი ვირჯინიაოორუე კაროლინაობჟათე კაროლინაჯორჯიაფლორიდა
  • ობჟათე-ბჟაეიოლიშ ცენტრალური რეგიონი (E.S.C.) :
კენტუკიტენესიალაბამამისისიპი
  • ობჟათე-ბჟადალიშ ცენტრალური რეგიონი (W.S.C.) :
არკანზასილუიზიანაოკლაჰომატეხასი
  • გვალამი რეგიონი (Mt) :
მონტანააიდაჰოვაიომინგიკოლორადონიუ-მექსიკოარიზონაიუტანევადა
  • რჩქალი ოკიანეშ რეგიონი (Pac) :
ვაშინგტონიკალიფორნიაორეგონიალასკაჰავაი

დოჸუნელი (უმკურსხუ) ტერიტორიეფი რედაქტირაფა

ააშ-იშ დორხველობას რე თაშნეშე 15 შხვადოშხვა სტატუსიშ ტერიტორია:

  1. ააშ-იშ ვირჯინიშ კოკეფი
  2. ამერიკაშ სამოა
  3. ბეიკერი
  4. გუამი
  5. კინგმანრიფი
  6. მიდუეი
  7. ნავასა
  8. პალმირა
  9. პუერტო რიკო
  10. უეიკი
  11. ოორუე მარიანაშ კოკეფი
  12. ჯერვისი
  13. ჯონსტონი
  14. ჰოულენდი

დემოგრაფია რედაქტირაფა

ააშ-იშ უდიდაში ნოღეფიშ ერკებული
ნოღა შტატი მახორობა. Metro area rank მეტროპოლიაშ მახორობა რეგიონი
 
ნიუ-იორკი
 
ლოს-ანჯელესი
1 ნიუ-იორკი ნიუ-იორკი 8,175,133 1 18,897,109 ოორუე-ბჟაეიოლი
2 ლოს-ანჯელესი კალიფორნია 3,792,621 2 15,250,000 ბჟადალი
3 ჩიკაგო ილინოისი 2,695,598 3 9,461,105 ცენტრალური
4 ჰიუსტონი ტეხასი 2,099,451 6 6,108,060 ობჟათე
5 ფილადელფია პენსილვანია 1,526,006 5 6,385,461 ოორუე-ბჟადალი
6 ფინიქსი არიზონა 1,445,632 13 4,192,887 ბჟადალი
7 სან-ანტონიო ტეხასი 1,327,407 29 2,142,508 ობჟათე
8 სან-დიეგო კალიფორნია 1,307,402 17 3,095,313 ბჟადალი
9 დალასი ტეხასი 1,197,816 4 6,477,315 ობჟათე
10 სან-ხოსე კალიფორნია 945,942 30 1,975,342 ბჟადალი
2010 წანაშ მუნაჩემეფი

ნოღეფი რედაქტირაფა

რესურსეფი ინტერნეტის რედაქტირაფა

ისტორია
რუკეფი

ქოძირით თაშნეშე რედაქტირაფა

სქოლიო რედაქტირაფა