აღულური ნინა
აღულური ნინა — აღულარეფიშ ნინა. დაღესტანიშ კავკაციური ნინეფიშ ლეზგიური გიმენბუნას ორხველჷ. გოფაჩილიე დაღესტანიშ რესპუბლიკას, წყარმალუ ჩირახჩაიშ ოდუდეს, აღულიში (21 ოფუტე) დო ქურახიშ (5 ოფუტე) რაიონეფს. აღულურ ნინაშა იჩიებუ მეხოლაფირო 28 300 კოჩი (2002).[1] აღულური ნინაშე გჷშმერთუ მუდგაზმარენი ჩიება: დორხველო აღულური, ქერენული, ბურკიხანული, ყოშანური დო ფიტაშ ჩიება. ხოლონ მოჯგირე ნინეფიშე აღულური ნინა არძაშ უმოს სიხოლას გიმირჩქინანს თაბასარანულწკჷმა.
აღულური ნინაშ ხონარამეფიშ სისტემას წჷმორინაფილი რე ოთხი მარტივი ხმოვანი ა, ე, ი, უ დო პალატალიზებული შქა რიგიშ მაღალი ეკინელობაშ უ. 8. წოროხონარიელეფიშ სისტემა რთულიე: წჷმორინაფილი რე ხშულეფიშ ოთხეულებური დო სპირანტეფიშ სუმულებური სისტემეფი. ჟირი ოფუტეშ (ბურშალიში დო არსუღიშ) ჩიებას ჩუალირი რე დენტოლაბიალიზებული 8. წოროხონარიელეფი. დინაფაშ შარას რე მჟღერი აფრიკატეფი (უკვე დინაფილიე ).
ათეხანურ აღულურ ნინას გრამატიკული კლასიშ სისტემა ვა რე; გაქუალებური კლასნიშნეფიშ ეკოჯინათ ეკმინწყაფუ ოთხკლასამი სისტემა. არსებითი ჯოხო ირთუაფუაფუ „ჟირი ოსხირიშ“ პრინციპით: ჯოხობური რთინაშ ფორმა ნერჩო გეუძუ ერგატივს, ერგატივიშ ფორმას ეთმიგაფუ ირიბი რთინეფიშ ფორმეფი. აღულურ ნინას 28 რთინა რე: ოთხი ძირითადი დო სუმ-სუმრთინამი 8 სერია. ზმნა ალაზიმაფათ ღარიბი რე მორფოლოგიური კატეგორიეფით. ბორჯეფიშ წარმება ანალიზური რე. კოროცხუაშ სისტემა ვითობითი რე, მინ თქუალას - ეჩობითი.
აღულური ნინა უჭარილობო ნინა რე. ოტომეფოშქაშე ნინათ აღულეფი გჷმირინუანა ლეზგიურს.
ანბანი რედაქტირაფა
| А а | Б б | В в | Г г | Гъ гъ | Гь гь | ГьI гьI | ГI гI | |
| Д д | Дж дж | Е е | Ё ё | Ж ж | З з | И и | Й й | |
| К к | Кк кк | Къ къ | Кь кь | КI кI | Л л | М м | Н н | |
| О о | П п | Пп пп | ПI пI | Р р | С с | Т т | Тт тт | |
| ТI тI | У у | Уь уь | Ф ф | Х х | Хъ хъ | Хь хь | ХI хI | |
| Ц ц | ЦI цI | Ч ч | Чч чч | ЧI чI | Ш ш | Щ щ | ъ | |
| I | ы | ь | Э э | Ю ю | Я я |
სქოლიო რედაქტირაფა
ლიტერატურა რედაქტირაფა
ა. მაჰომეტოვი, ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. II, ხასჷლა 63, ქართი, 1977 წანა.