ილია ჭავჭავაძე
ილია ჭავჭავაძე (დ. 8 გერგობათუთა, 1837 წანა, ოფუტე ყვარელი – ღ. 12 ეკენია, 1907, წიწამური) — დიდი ქორთუ ჭარუ, პოეტი, პუბლიცისტი.
| ილია ჭავჭავაძე | |
 ილია ჭავჭავაძე | |
| დაბადებაშ თარიღი: | |
|---|---|
| დაბადებაშ აბანი: | |
| ღურაშ თარიღი: | |
| ღურაშ აბანი: | |
| ერუანობა: |
ქორთუ |
| საქვარუა: |
ჭარუ, პოეტი, პუბლიცისტი, იურისტი დო ოჯარალუ მოღალე |
| ჟანრი: | |
|
| |
ბიოგრაფია რედაქტირაფა
ილია ჭავჭავაძექ დებადჷ გინორინელი ოფიცერიშ, ჟინოსქუა გრიგოლ ჭავჭავაძეშ ფანიას. მუჟამს ვით წანერო გინირთუ, დუუღურუ ნანაქ - მარიამ ბებურიშვილქ, ვითოხუთ წანერს - მუმაქ. მუმა დო ნანაშ ონბოლ ილიას ულუანდუ მამი - მაკრინე ჭავჭავაძე.
გურაფა რედაქტირაფა
ქართი 1848-1856 წანეფს რედაქტირაფა
ილიაქ გურაფა დიიჭყჷ 1848 წანაშ უკული ქართიშ კერძო პანსიონს. გრიგოლ ჭავჭავაძეს მუშ ქომოლსქუა თიწკჷმაიანი არძაშ უჯგუშ რაევსკიშ კერძო პანსიონშა მეუბარებუ. 1851 წანას გურაფაშ გაგინძორაფალო ილიაქ ქართიშ გიმნაზიაშ მაოთხა კლასშა მიშელ.1852 წანას, მუჟამს ილია ქართის უკვე გიმნაზიარი რდჷ, ყვარელს მუს მუმაქ დოუღურუ. თეშ უკული თელი ფანიაშ ხარგიქ დო ხუთი ომბოლი ჯიმასქუაშ რდუალა-მინჯალაქ გინილ მამი მაკრინეშ ხუჯეფშა.
პეტერბურგიშ უნივერსიტეტი 1857-1861 წანეფს რედაქტირაფა
1857 წანას წჷმოძინელო ჩაბარჷ მიოღებელი გამორსეფი პეტერბურგიშ უნივერსიტეტიშ იურიდიულ ფაკულტეტის. 1859 წანაშ ბზარხულს ილია დალახებე დო მუდგაზმარენ თუთათ საქორთუოშა ქუმურთუმუ დო თაქ დამორჩილშა დოსქილადე. ილიაშ სტუდენტობაშ ხანეფს პეტერბურგის დემთხვიუ რევოლუციეფიშ დო ერუანულ-გჷმადუდიშულაფარი ლჷმეფიშ პერიოდეფს ბჟადალუ ევროპაშ ქიანეფს. ილია მუშ ოდაბადეშ მუმაულარ ბედიშე ფირქენდ დო თოჸუჯის უუნუანდ ერუანულ-გჷმადუდიშულაფარ ყარაფის ევროპას. 1860 წანას, მუჟამს გარიბალდიქ გეჭოფუ მესინა, უკული იტალიაშა გინილ, გახარებულ ილიაქ დოჭარ ლერსი: „მესმის, მესმის სანატრელი, ხალხთ ბორკილის ხმა მტვრევისა...“
ილიაშ ბორჯის პეტერბურგიშ უნივერსიტეტის გურაფულენდ ეჩდოვითშახ ქორთუ სტუდენტი. ილიაშ მუკი-მუკის გოკორობილი ქორთუ სტუდენტობა აკმადგინანდ თი ბირთვის, ნამუქუთ საქორთუოშა დორთაშ უკული აკადგინ „პირველი დასი“.
ილიაშ ბორჯის იჸუ გოჭყაფილქ რუსეთის ქორთუ სტუდენტეფიშ - „თერგდალეულეფიშ“ ტრადიციეფქ.
1857-1861 წანეფქ სარიკოთ ჯგირქ იჸუ სტუდენტი ილია ჭავჭავაძეშო ქიმერონული ჸოფიერობაშ თოლონჭაფუთ.
ქიმერონი რედაქტირაფა
1859-1872 წანეფს იჸუ ჭარილქ ბრელ ნაწარმებეფქ, ნამუეფსჷთ ფართო ჯარალუობური რეზონანსიქ მაჸუნუ. 1859 წანას იჸუ ჭარილქ პოემა „აჩრდილქ“, სოდეთ პოეტი წუხენს ერუანულ დო სოციალურ პრობლემეფშე მუმალიშ მენდით რე ხანთილი. 1860 წანას იჸუ ჭარილქ „კაკო ყაჩაღი“ — „რამდენიმე სურათი ანუ ეპიზოდი ყაჩაღის ცხოვრებიდან“, სოდეთ პროტესტი რე გმოხანტილი პატნჭკორალაშ წინაღმდეგ. თე პერიოდეფს ორხველ ილიაშ პოეტურ ნათანგეფი ( შილერიშ, ჰაინეშ, რიუკერტიშ, ბაირონიშ, სკოტიშ, შენიეშ, პუშკინიშ დო ლერმონტოვიშ ნაწარმებეფიშ) დო ლერსეფი „ხმა სამარიდან“ (1857), „გუთნის-დედა“, „ქართვლის დედა“, „ჩემი თარიაღალი“ (სამივე 1858), „ნანა“ (1859), „ქართველ სტუდენტების სიმღერა“, „მუშა“, „იანიჩარი“ (სამივე 1860); პატრიოტული ლირიკაშ ბარჩხალა მინუშეფი — „ელეგია“ (1859), „მესმის, მესმის“ (1860), „გაზაფხული“ („ტყემ მოისხა ფოთოლი“…, 1861); „პოეტი“ (1860).
თე პერიოდეფს იჭარუ ილია ჭავჭავაძეშ პროზაშ მინუშეფქ, ნამუეფქჷთ უდიდაში როლი ილაჸაფუ ქორთული კრიტიკული რეალიზმიშ გოვითარაფას: პატჷნჭკორალაშ ინსტიტუტიშ კილეფი რე ეჭარილი თხობელუა „გლახის ნაამბობი“ დო „კაცია-ადამიანი?!“
ქარანუა ოდაბადეს რედაქტირაფა
გჷნძეხანიშ გოშორაფაშ უკული, 1861 წანას ილიაქ ოდაბადეშა დირთჷ.
1863 წანას ილიაქ დარსხუ გაზეთი „საქართველოს მოამბე“. უმონკაშ ოცენზურე პიჯალეფს, თე გაზეთი რდჷ ერუანულ-გჷმადუდიშულაფარი ყარაფიშ უმტყუანი მეშილე (მედროშე). 1863 წანას ჩილო მიჸუნჷ ოლღა გურამიშვლი. 1864 წანას მუშობა დიჭყჷ ქუთეშიშ გენერალ-გუბერნატორიშ საგანგებო მინდობილობეფიშ მოხელეთ, უკული საქორთუოს ოყაზახე რეფორმაშ გატარება ბორჯის - მარიგებელი აშმაჸვენჯო ბჟაეიოლ საქორთუოს. 1868—1873 წანეფს მუშენდ დუშეთიშ მაზრას მოსამართეთ.
1873 წანაშე ირთუ ქართიშა. 1875 წანას გჷშაგორეს „ოჟინოსქუალური საადგილ-მამულო ბანკიშ“ დუდმახვენჯო, ნამუქჷთ ილია ჭავჭავაძეშ ხანდაშ უკული ფაქტიურო მაართა ქორთულ ერუანულ ბანკო გინირთჷ. 1881 წანაშე ილია ჭავჭავაძე რდჷ მუშ ინიციატივათ დორსხუაფილი ქორთული დრამატული ჯარალუაშ დუდმახვენჯი, 1879—1885 წანეფს „ქორთუეფ შქას ჭარუა-კითხირიშ გჷმაფაჩალი ჯარალუაშ“ დუდმახვენჯიშ გამაკოჩი, 1885 წანაშე შურდგჷმაშ თებაშა თე ჯარალუაშ დუდმახვენჯი დო შხვა.
1877 წანას მუქ დარსხუ პროგრესული პერიოდული გჷმოჩამა - „ივერია“, ნამუთ დახე 30 წანაშ მალობას საქორთუოშ ერუანული, შურიელი დო ინტელექტუალური რინაშ ართ-ართი ჯინჯი ცენტრი რდჷ.
1873 წანას ილიაქ ივანე მაჩაბელწკჷმა ართო თანგუ უილიამ შექსპირიშ მაფა ლირი. 1878 წანას ათუ პოემა „დიმიტრი თავდადებული“.
ლიტერატურა რედაქტირაფა
- გიორგი აბაშიძე, ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია ტ. 11, ხს. 378-379, ქთ., 1987
- ინგოროყვა, პავლე: ახალი ქორთული ლიტერატურაშ ოსხირმადვალაშეეფი : ნიკოლოზ ბარათაშვილი, ილია ჭავჭავაძე, აკაკი წერეთელი - ქართი : მერანი, 1983
- აბაშიძე, გიორგი: ილია ჭავჭავაძე (რინა დო ქარანუა ) - თბილისი, 2005
რესურსეფი ინტერნეტის რედაქტირაფა
- როდოვიდის? რე გენეალოგიური ჯა თემაშე: ილია ჭავჭავაძე
- ილია ჭავჭავაძეშ ქიმერონი Archived 2016-03-12 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- ილია ჭავჭავაძე Archived 2011-07-27 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- ილია ჭავჭავაძე — Lib.ge-ს
- ილია ჭავჭავაძეშ საფულე მთაწმინდაშ პანთეონს [1][ღურელი რსხილი]
- ილია ჭავჭავაძეშ ქიმერონი Allgeo.org-ის Archived 2012-09-24 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- ილია ჭავჭავაძეშ რინა, ქიმერონი
- ი. ჭავჭავაძ, "სომეხეფიშ მენცარეფი დო ქუალეფიშ ღაღადი"[ღურელი რსხილი]
- И. Г. Чавчавадзе, АРМЯНСКИЕ УЧЕНЫЕ И ВОПИЮЩИЕ КАМНИ, пер. с грузинского Н. И. Алексеева-Месхиева, Тифлис, 1902
- ილია ჭავჭავაძეშ ლერსეფი ვიკიწყუ-ს
|
თე სტატია პიჯიშ გეშა დიოდღარო მერკე რე. თქვა შეგილებუნა ქუმმეხვარათ დო აკაფშათ თინა. |