მესკალობა
მესკალობა — ოფუტეშ მეურნობაშ დარგი, ნამუშ ეშაჩინებუ რე ფსკაშ დოჭყანაფა ადამიერიშ ოჭკომალი დო სინთელუანობაშ ოხვილური პროდუქტეფიშ — თოფურიშ, დღვილიშ, „ბჟაშ“ დგვინდგვიშ, ჭეოშ დო წარმაქიშ მიოღებელო. ფსკა ჯვარედინმაფირსალი ჩანარეფიშ ნტვერუაშით უძინანს ხილიშ დო ნობაღლენი კულტურეფიშ ოჰექტარე მოსალიანობას, აუჯგუშენს გუმნაღელიშ ხარისხის.
საქორთუოს მესკალობაშ სიჯვეშა დო ფსკაშ ფანიაშ სიმიარე მეუწურუანს ჯვ. წ. IV ოშწანურაშ ბერძენი ისტორიკოსიშ დო ცხენენჯმადუდეშ ქსენოფონტეშ ნაჭარა წყუეს. საქორთუოს თარო რსებენდჷ მესკალობაშ 3 ფორმა: ტყაშური, გვერდო ჸუდეშური დო ჸუდეშური. ტაშური მესკალობაშ ულექინაში წესი რდჷ „კირდეშ ფსკაშ“ გუმნაღელიშ მოპალუა, ნამუთ საქორთუოშ მიარე კუნთხუს წჷმარინუანდჷ თოფურიშ დო დღვილიშ მეღებაშ შანულამ დო იროიან წყუს. თოფურიშ დო დღვილიშ მოპალუაშ ართ-ართი გოფაჩილი მოხუჯა რდჷ „ჯა-ფსჯაშა“ მაჯინობა, ნამუშ ღანკი რდჷ ტყაშური ფსკაშ ვარდა თიში გუმნაღელიშ მოპალუა. თე შვანს ფსკაშ ფანიაშ ასქილიდაფას ვაგასოფუდეს. თის ბუკიშ გოტახუა, ესვიტუა ვარდა ნქირაფა-ენქირაფა ჯოხოდჷ, ტყაშური მესკალობაშ უმოსი ოშა-გოშა სახე ფსკაშ ფანიაშ ჸუდეშა ჸონაფა რდჷ, ნამუთ ღანკი ფსკაშ პროდუქტეფიშ რეგულარულო გჷმორინაფა რდჷ.
გურიას დო აჭარას რსებენდჷ მესკალობაშ თიჯგურა ფორმათ, მუჟამსჷთ ფსკაშ სისტემატური ექსპლუატაცია ხვადუდჷ კინ ტყას, ხელუანურ ბუკეფს.
მესკალობაშ გოპატჷნაფილი ფორმა საქორთუოს ჸუდეშური მესკალობა რდჷ, ნამუთ გურიშხონარენდჷ ხელუანურ ბუკის დო ოგანგეთ გონწყილ ოფსკალეს. მესკალობაშ ისტორიას გიშმაგორჷნა 3 პერიოდის:
- ტყარ ფსკაშა მაჯინობას;
- პრომიტიული მეჯალურ-ბუკური მესკალობას;
- კულტურული მესკალობას.
მესკალობაშ მენცარულ დარგო გჷმოქიმინუას ხე უნწყუ რუსი მესკალე პ. პროკოპოვიჩიშით ინოხვენამი ბუკიშ (1814) დო ჩეხი მესკალეშ ფ. გრუშკაშით თოფუროწირუშ გჷმოგონაფაქ (1865), ფ. იუბერიშ, ი. ჯერზონიშ, ი. სვამერდამიშ დო შხვეფიშ გჷმორკვიალეფქ. 1897 წანას შვეიცარალი, ფრანგი დო ინგლისარი მესკალობაშ ინიციატივათ გიჭყჷ ოერეფოშქაშე ფედერაციაქ „აპიმონდია“, ნამუთ 2-3 წანაშე ართშა ონწყჷნს ოერეფოშქაშე კონგრესის დო სიმპოზიუმს. უღუ ხუთნინამი პერიოდული ჟურნალი „აპიაკტა“, ნამუთ ობჟინუანს მესკალობაშ აქტუალურ ოკითხირეეფს დო აწარმენს ომენცარე-ტექნიკურ ინფორმაციაშ თირუას.
XIX ოშწანურას, საქორთუოს მესკალეეფიშ კადრეფს აზადენს ილია წინამძღვრიშვილიშით ოფუტე წინამძღვრიანთკარს დორსხუაფილი ოფუტე-ომეურნე სკოლა. 90-იან წანეფს, ქართის დირსხჷ მოლენკავკაციაშ მეჸანჭალაშ დო მესკალობაშ ოცადებელ დგჷმილქ, სოდე ჩინებულ რუს მარკვიალქ კ. გორბაჩოვქ დო ნ. შავროვქ დუდი გუჭყეს კავკაციური ფსკაშ დოგურაფას. თინეფიშ საქვარეფი გაგჷნძორეს ქორთუ მესკალეეფქ ლ. ერისთავქ, პ. ლოლაძექ, ს. ჟღენტიქ, ი. გაბუნიაქ, მ. ლეკიშვილქ, ქ. ყანჩაველქ დო შხვეფქ. ეიშანუას ოკო ქორთუ მეწინგე მესკალეშ ა. წულაძეშ დოინალაფა, ნამუქჷთ 1910 წანას ჭარჷ მაართა ქორთული ოხემანჯღვერე მესკალობას. 1976 წანას, საქორთუოს აკიქიმინჷ მესკალობაშ ომენცარე-ოწარმე გოართოიანაფაქ, ნამუშ ომენცარე ნორთის აკმადგინანს ოცადებელი დგჷმილი მუშ გიმნართი-ლაბორატორიეფით დო გიოპონუ პუნქტეფით, ოწარმე ნორთის — ქორთული ფსკაშ საორინჯოეფი, ნამუშ პროდუქცია ნანა ფსკაშ დო ამანათნაფალაშ სახეთ იჯღონჷ მუჭოთ მაჸალე რესპუბლიკეფშა, თეშ ურცხოეთიშ მიარე ქიანაშა. გოართოიანაფას უღუ ინვენტარიშ ოწარმე კომბინატი. საქორთუოს მესკალობას უღუ საორინჯო, ონტვერიაშე დო პროდუქტიული მალობა. საორინჯო მალობაშ ოსკალეეფი რე ბჟადალ საქორთუოს (სამარგალო, გურია, აფხაზეთი, იმერეთი), ოთოფურე-პროდუქტიული — თარო კახეთის დო მესხეთ-ჯავახეთის, ონტვერიაშე — ქართლიშ რაიონეფს.
ლიტერატურა რედაქტირაფა
- რობაქიძე ა., მეფუტკრეობის ისტორიისათვის, თბ., 1960;
- Винградов В. П., Нуждин А. С., Розов С. А., Основы пчеловодство, 2 изд., М., 1966;
- ხიდაშელი ა., ქანთარია მ., ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 6, ხს. 624, ქართი, 1983 წანა.