უჩა ზუღაშ ტობუაშ თეორია
უჩა ზუღაშ ტობუა პრეისტორიული წყარალაშ ჰიპოთეზა რე, ნამუთ ოკო მოხვალამედჷკო უჩა ზუღაშ აუზიშ ნჭაფიერ გოფშაფაშ გეშა. თე თეორიაქ მაართათ ნიუ-იორქ თაიმსის გისიმუ 1996 წანას, ოდო უკული ნჭაფიერო ეიხვამილუ ინტერნაციონალურ მედიაქ.
1998 წანას უილიამ რაიანქ დო უოლტერ პიტმანქ, კოლუმბიაშ უნივერსიტეტიშ გეოლოგეფქ, გჷმაბჟინეს დოდასურაფეფი მასიური წყარიშ მოლაფაშ მიმაწურაფალ ფაქტეფშენ ბოსფორიშ საროტის, ნამუთ ჯვ. წ. 5600 წანას ოკო მოხვალამედჷკო.
ჯვ. წ. მაამშვა ანთასწანურას კავკაციონიშ დო კარპატეფიშ გვალეფიშ ჸინუშ მასიურ ნდღულაფაქ უჩა დო კასპიაშ ზუღეფი ვერწემ ლიგე წყარიშ ტობეფო გინაშქჷ, თიწკჷმა მუჟამცჷთ მოსოფელიშ ზუღაშ დონე ალაზიმაფათ დაბალი სქიდუდჷ. ლიგე წყარიშ ტობეფი ეგეოსიშ ზუღას ინმოწენდჷ. კლიმატიშ აჩხურაფაქ ალპური ჸინუეფიშ მონძალაფა გჷშეჭანუ, მუდგაშ ოსქვებუროთ უჩა ზუღას ინმაწჷმუ წყარმალუეფიშ წყარიშ ასა-გასაქ კვათირას მირკჷ, ოდო ნამთინე წყარმალუქ გჷშაულარი ოორუეშ ზუღას გორჷ, თეწკჷმა ართო უჩა ზუღაშ წყარიშ დონე ორქებათ ხოლო ირკენდჷ. უკული, ჯვ. წ. 5600 წანაშო, მოსოფელიშ ზუღაშ ოართე დონექ მიირდჷ, დო მუჭოთ რაიანი დო პიტმანი უზურენან, ეკინელი სქირონაშქა ზუღა ოეკონიეთ ბოსფორიშ ნერჩიშ კირდეამ ბარიერს აკმარღვანს დო უწჷმურინაფუ ნჭაფიერალათ უჩა ზუღას ინმოწენს. თე ჸოფირებაქ 155.000 კმ² ფართობი დიხა დოტობუ დო შანულამო გაფართინუ უჩა ზუღაშ ოპიჯა ღოზი ოორუე დო ბჟადალ ჸურე. რაიანი დო პიტმანი ჭარუნდეს:
|
„ვითი კუბური მილი (42 კმ³) წყარი ინმოწენდჷ ირდღალურო, მუთ ჟიროშიშახ უმონს ნიაგარაშ წყარგელაფუშე გჷნოწჷმილ წყარიშ ასა-გასას. … ბოსფორს წჷმოქიმინელ საროტის წყარი მექუმინუნდჷ უწჷმურინაფუ ნჭაფიერალათ ირიშ უკულაში სუმოში დღაშ განწხანც.“
|
მორო ნეოლითურ დიხასაქვარუა თე ბორჯიშო უკვე პანოლიაშ რზენს ოჭირინუანდჷ, ავტორეფი თიშ გოფაჩუას ურსხუანა წყარალათ გჷნოაბანელ კათეფს. თაშნეშე უზურენა, ნამდა თე უნელ მასიურ წყარალას გჷნოსქილადირეფიშ შვენა რდჷ ნოეშ წყარბუმაშ ლეგენდაშ ოსხირი.
ექსპედიციეფიშ სერიას ზუღაშ არქეოლოგეფიშ ბუნაქ რობერტ ბალარდიშ ხემანჯღვერალათ კილაძირჷ უჯვეშაში ოპიჯა ღოზიშ მოღოზილობა, ლიგე წყარიშ ფერწოეფიშ ღინჭილიეფი, ინონწყვილ წყარმალუეფიშ ლეხერეფი, ჯაშ მურეფს ადამიერეფიშ ხესახვარეფიშ ენაბეშტეფი, ადამიერიშით აკოქიმინელ სტრუქტურეფი უჩა ზუღაშ ალმახანურ ოპიჯაშე დოხოლაფირო 100 მეტრას თურქეთიშ ოორუეჸურე. ლიგე წყარიშ მოლუსკეფიშ ხანიშ რადიოკარბონულ დოთარიღაფაქ ოძირუ, ნამდა თინეფიშ ხანი დოხოლ. 7.000 წანა ოკო ორდას.
ჟურნალი „ნიუ საიენთისთიშ“ გჷმობჟინაფილ ანგარიშიშ ალებათ (4 მესი, 2002, ხს. 13), მარკვიეეფქ ბოსფორიშ ობჟათეჸურე წყართუდონ დელტა კილაძირეს. თაშნეშე მეკენჯი საბუთი რსებენს უჩა ზუღაშე გჷშმალჷ ძალიერი ლიგე წყარიშ მალობაშ ჸოფაშენ ჯვ. წ. მა-8 ანთასწანურას.
პან-ევროპული პროექტიშ ფარგალეფს უჩა ზუღაშ ქვინჯიშ დჷნოლექიშ გჷმორკვიაქ 2004 წანას დადასურჷ პიტმან/რაიანიშ დუნასქვეფი. ხოლო უმოსი, მარკ სიდალიშით წარმებული გოკორცხუეფით აწნაჩემ წყართუდონ კანიონიშ ჸოფაქ ხოლო ფაქტობურო დედასურჷ.
ათე ჰიპოთეზა ამდღარშახ აქტიური სხუნუაშ დო დებატეფიშ მეკონი რე არქეოლოგეფიშ შქას.
ლიტერატურა
რედაქტირაფა- ჯონ ნობლ უილფორდი, „გეოლოგეფი ურსხუანა უჩა ზუღაშ ტობუას ოფუტეშ მეურნობაშ გოვითარაფას“ ნიუ-იორქ თაიმსი, 17 ქირსეთუთა, 1996, ხს. B5 დო B13.
- ვ. ბ. რაიანი დო ვ. ს. პიტმანი, „ნოეშ წყარბუმა: ახალი მენცარული კილაძირაფეფი ჸოფირებაშ გეშა ნამუქჷთ ისტორია თირუნ“, 1998.