შამილი
იმამი შამილი (არაბ. الشيخ شامل, ხუნძ. Шейх Шамил, ჩეჩ. имам Шемал, ყუმ. Шамил, რუს. Имам Шамиль, დ. 26 მანგი, 1797 — ღ. 4 ფურთუთა, 1871) — ხუნძი ოურდუმე დო პოლიტიკური მოღალე, რელიგიური ლიდერი, კავკაციაშ იმამატიშ რანწკით მა-3 იმამი 1834-1859 წანეფს, ოორუე კავკაციაშ დუდშულობაშო დო ზოხორინელობაშო მალიმარი.
| შამილი | ||
 შამილი 1859 წანას | ||
| ჩეჩნეთიშ დო დაღესტანიშ იმამი | ||
|---|---|---|
| პოსტის გერინაშ ბორჯი | ||
| 1834 – 1859 | ||
| წიმოხონი | ჰამზათ-ბეგი | |
| მონძე | ქუდახუ რუსეთიშ იმპერიაქ | |
| დუნაბადი | 26 მანგი, 1797 გიმრი, დაღესტანი, ხუნძეფიშ სახანო | |
| ნაღურა | ფურთუთა 4, 1871 (73 წანერი) მედინა, ჰაბეშიშ ეიალეთი, ოსმალეთიშ იმპერია | |
| ნთხორუ აბანი | ალ-ბაქი, მედინა | |
| ერუანობა | ხუნძი | |
| საქვარუა | ოურდუმე დო პოლიტიკური მოღალე, ოშურიელე ლიდერი | |
| რელიგია | სუნიზმი | |
| ხეშმოჭარუა |  | |
შამილქ დებადჷ ჭიჭე ოფუტე (აული) გიმრის, ხუნძეფიშ ფანიას. შამილს ახალნორდობას შანულამი გონათაფა მეუღებუ. თინა ნოგურაფუე გრამატიკას, ლოგიკას, რიტორიკას დო ჯგირო ნოჩქვე არაბული ნინა. ახალნორდობაშე თის ნოღვე გონათაფილი ადამიერიშ რეპუტაცია. 1830 წანას შამილქ ქაკათჷ მურიდეფიშ ბუნას, ნამუთ წჷმარინუანდჷ ისლამურ-მისტიური გოართოიანაფას. დოხოლაფირო ჸათე ბორჯიშე დიჭყჷ შამილქ ლჷმა რუსეთიშ იმპერიაშ მეხჷ, ნამუთ ოორუე კავკაციაშ რსულას ოკუპაციას ოცადუდჷ. 1834 წანას ჰამზათ-ბეგიშ ღურაშ უკულ, შამილქ გიშაგორილქ იჸუ დაღესტანიშ იმამო.
შამილქ აკაართიანჷ, გადიდჷ დო განძალიერჷ ჩეჩნეთიშ დო დაღესტანიშ აკოანჯარაფილი ნძალეფი. შამილი ონწყუნდჷ ოურდუმე რეიდეფს, გითმიანთხუდჷ დო სერიოზული ზარალს ორინუანდჷ რუსეთიშ რეგულარული არმიას. 1838 წანაშ ოურდუმე ექსპედიციათ რუსეფქ გემშეჭკირეს დო გეჭოფეს ოორუე კავკაციარეფიშ ჯიხაზურგა ახულგო, მარა შამილქ ნტება ქაჭიშუ. უკულიანი ოურდუმე კამპანიეფით რუსეფქ ქიდეკინეს შანულამი ტერიტორიეფი მარა შამილქ ვადამარცხებეს. შამილქ სერიოზული პოპულარობა მიპალუ ვართ ხვალე კავკაციას, ბჟადალი ევროპაშ მასშტაბით ხოლო. თიში ოურდუმე მეჭირინაფეფქ გინირთჷ ლეგენდარულო.
1857 წანაშე, რუსეფქ, გენერალი ალექსანდრე ბარიატინსკიშ ხემანჯღვერობათ წიმიჭყეს ნძალიერი ოურდუმე ექსპედიცია შამილიშ მეხჷ. 1859 წანას რუსეფქ გეჭოფეს ჯიხაზურგა ვედენო. შამილქ დო თიში ალმარენჯეფქ ღუნიბიშ გვალაშა ინტეს. შამილი ორწყედჷ ნამდა უკულიანი აწმარენჯობას მუთუნნერი წჷმოძინა ვაღვენუდჷ დო ჸათე ბაძაძით კაპიტულაცია გეგმაცხადჷ. რუსეფქ შამილი დიო სანქტ-პეტერბურგიშა მიდეჸონეს დო უკულ კალუგაშა გეგნახორეს. 1870 წანას, რუსეთიშ მაფაშ ალობათ, შამილქ რელიგიური ღანკით, ჰაჯიშ ორსულებერო მექაშა მიდართჷ. შამილქ ღურჷ 1871 წანაშ 4 ფურთუთას, მედინას. დასაფულებური რე მედინაშ ალ-ბაქიშ სასაფლას.