ჰინდი ნინა

ჰინდი (დევ. हिन्दी) — ინდოარიული ნინაშ ჯოხოდვალა, ვარდა ნინეფიშ დიალექტური კონტინუუმი, გოფაჩილიე ინდოეთიშ ოორუე დო ცენტრალურ რეგიონეფს^[3].

ჰინდი ნინა हिन्दी
გოფაჩილი რე	ინდოეთი პაკისტანი ფიჯი (ჰინდუსტანი) რეგიონეფი: უტარ-პრადეში, მადჰია-პრადეში, ჰარიანა ბიჰარი რაჯასტანი დელი
მორაგადეეფიშ მუდანობა	ოდბადური ნინა: ~ 490 მლნ. (2008)^[1] მაჟირა ნინა: 120—225 მლნ. (1999)^[2]
ოფიციალური სტატუსი	ინდოეთი ფიჯი
ლინგვისტური კლასიფიკაცია	ინდოევროპული ფანია ინდოირანული ნინეფი ინდოარიული ბუნა ცენტრალური გიმენბუნა
ჭარალუაშ სისტემა	დევანაგარი
ნინაშ კოდეფი	ISO 639-1: hi ISO 639-2: hin ISO 639-3: hin
რუკა

ვიკიოფირჩა
ვიკიოფირჩას რე ჰინდი ნინამი ვიკიპედია

ორაგადუე დონეს ნინეფი ჰინდი დო ურდუ პრაქტიკულო ვეშხვეებუაფჷნა^[4] (ქძ. ჰინდუსტანი). ნინა ურდუ თით გინშხვავებუ ჰინდიშე ნამდა, ურდუს ბრელი მუდანობათ არაბული დო სპარსული ნორსხებუ ზიტყვეფი დო არაბული ანბანი უღუნჷ, მუჟანსჷთ ტრადიციულ ოჭარალე ჰინდის — დევანაგარიშ ანბანი.

ჩინებეფი

მორაგადეეფიშ მუდანიბა: >490 მლნ
ნინაშ კოდი: hi
ჯოხოდვალა: hi - Hindî; en - Hindi; eo - Hinda
ჭარალუა: დევანაგარი

ჰინდი (ფართო გაგებათ) აკმიკათუანს ბრელ შხვა ალაზჷმაფათ მორჩილ ნინას დო დიალექტის ინდოეთის დო პაკისტანს: სანსი, კაბუტრა, ბუნდელი (600 ვითოშიშე მუსხირენ მილიონშახ), ბრაჯი, ჰარიანი, კანაუჯი, ბჰაია, ჩამარი დო შხვა.

სტატუსი

ოფიციალური ნინა:

ინდოეთი - შხვა 15 ნინაწკჷმა ართო.
ფიჯი - ინგლისურ დო ფიჯიურწკჷმა ართო.

გოფაჩუაშ არეალი:

ინდოეთი (შტატეფი: უტარ-პრადეში, მადჰია-პრადეში, ჰარიანა, ბიჰარი, რაჯასტანი, ჰიმაჩალ-პრადეში, დელი), ნეპალი, ფიჯი ...

ანბანი

ჰინდი გჷმირინუანს ანბანს, ნამუთ წჷმარინუანს სანსკრიტული ანბანიშ დევანაგარიშ გოფაჩილ ფორმას (გეძინელიე 8 ფონემა). ანბანს 54 სრულფასუანი ასო-შანიე. არსებენს მიარე დუმახვარაფალი დო დიაკრიტიკული შანი დო ლიგატურა.

სანსკრიტული დევანაგარი წჷმარინუანს თ.გ. ლაწკარამ ჭარალუას. ირ წორხონარამიშ ემაშანალი ფონემა (გჷშაკერძაფილი შანეფიშ მოხ) თხილერი წესიშობურო იკითხირუაფჷ გეჸვენჯი მერკე ხონარამიშ अ a–იშ ელაჸუნაფათ. ალმახანურ ჰინდიშ ჭარალუას თე თხილერ წესის თარო ორხველჷ (თიან ხოლო ნორთობური) ხვალე სანსკრიტიშე ნორსხებუ ზიტყვეფი. დო კინე მუ ჰინდი–ჭარალუას საართო უნივერსალური წესიშ მეჯინათ წორხონარამი ლაწკარიშ დო ზიტყვაშ ბოლოს (ირნერი დიაკრიტიკული შანიშ უმუშო) თე მერკე अ a–შ უმუშო გჷმირაგადუაფუ. თენა ნორთობურო ართულენს გოთინილ (ლაწკარამ) კითხირს, მუშენ-და მიარეფონემიან ზიტყვეფს ლაწკარეფიშ ზუსტი გოთანჯუა შხირას ნინაშ მუჭოთ ოდაბადეშ ნინაშ რჩქინას ითოლიწონენს დო დჷმაგურაფალშო ტრანსკრიფციაშ საჭირებას ქიმინჷნს. თაჸურეშე გიშულირი, ალმახანური ჰინდი–ჭარალუაქ ხვალე პიჯალურო შილებე ლაწკარამ ჭარალუათ იკოროცხუასინჷ.

წოროხონარიელეფი

(ასოეფიშ წოროგეჸვენჯობა უჯვეშაშ ინდოარ ფილოლოგეფიშენი აკომუშებული გორკვეული წესიშ დო რანწკიშ (არტიკულაციაშ პრინციპეფიშ) მეჯინათიე აკოქიმინელი, კანკალეს მარგალური ომანგე ფონემა აფჷ ეკოჸუნელი უმოსი ნათელი აღქმაშო):

क ka ख kha (ქ) ग ga घ gha ङ ṅa च ca छ cha ज ja (ჯ) झ jha (ჯ^ჰ) ञ ña ट ṭa ठ ṭha ड ḍa ढ ḍha ण ṇa त ta (ტ) थ tha (თ) द da ध dha न na प pa फ pha (ფ) ब ba भ bha म ma य ya र ra ल la व va श śa ष ṣa स sa ह ha.

ჭურჭულიშ მოხვარათ გოფაჩილი გეძინელი ასოეფი, ნამუთ ჰინდიშ ორხველურჷ სასაშიერ ფონემეფს ასახენს:

ड़ ṛa ढ़ ṛha.

თაშნეშე ჭურჭულიშ მოხვარათ გოფაჩილი გეძინელი ასოეფი, ნამუთ სპარსულ–არაბულშე ნორსხებუ ფონემეფს გჷმოხანტუნსჷნ:

क़ qa (ყ) ख़ Kha (ხ) ग़ ġa (ღ) ज़ za फ़ fa (ალმახანურ ჰინდის ჭურჭულს უმენტაშო ვახვარენა თი ტენდენციათ, ნამდა მოჩამილი ნორსხებუ ფონემეფი ჰინდიშო დაჷმახასიათაფალი ხვალამა ასო–ბგერეფო წჷმირაგადუაფუ: क ka ख kha (ქ) ग ga ज ja (ჯ) फ pha (ფ)).

ხონარიელეფი

კუნტა ხონარამეფი:

अ a (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ვეჭარუაფუ, მარა იგურიშხონარებუ) इ i (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას - ि) उ u (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ु) ए e(წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – े).

გრჷძე ხონარიელეფი:

आ ā (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ा) ई ī (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ी) ऊ ū (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ू) ओ o (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ो).

დიფტონგეფი:

ऐ ai (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ै) औ au (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ौ).

გვერდოხონარიელეფი (ხვალე სანსკრიტიშე ნორსხებუ ზიტყვეფს):

ऋ ṛ (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ृ) ॠ ṝ (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ॄ, ჟირხოლო პრაქტიკულო გჷმირაგადუ მუჭოთ რი) ऌ ḷ (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ॢ) ॡ ḹ (წორხონარიელწკჷმა პოზიციას – ॣ, ჟირხოლო პრაქტიკულო გჷმირაგადუ მუჭოთ ლი).

თეშ მოხ, ჰინდის რე გეძინელი (თაშ ბთქუათ: დიაკრიტიკული) შანეფი:

ხონარიელიშ უკული ფონემეფი ङ ṅa ञ ña ण ṇa न na დო म ma შხირას გჷმიხანტუ შანეფით ँ ვარდა ं, სანსკრიტიშე ნორსხებუ კანკალე ზიტყვას წორხონარიელს ह ha უღჷ ფორმა ः .

გჷშაკერძაფილი შანი ् – წორხონარიელს „უფაჩუნს“ თიშ ლაწკარამ ხონარიელს अ a.

ინგლისური ნინაშე ნორსხებუ ზიტყვეფს ხონარიელიშ [ɒ] გჷშახანტაფალო არსებენს შანი ॅ, სამანგ. डॉक्टर ḍôkṭar (doctor).

თაშნეშე არსენებს მიარე ლიგატურა, ანუ წორხონარიელეფიშ ართიანშა გჷნობუნაფაშ შედეგო მეღებული ასო–შანეფიშ ფორმა. არძაშე შხირიე სუმი თინეფშე:

त्र tra क्ष kṣa ज्ञ jña.

გიოშქუმალარი შანეფი:

। „ჭურჭული“ დო ॥ „აბზაციშ, ტექსტიშ თებაშ შანი“. ევროპული ნინეფიშ გოლინათ გჷმირინუაფუ დახე არძა შხვა გიოშქუმალარი შანი ხოლო.

რიცხუეფი

०	१	२	३	४	५	६	७	८	९
0	1	2	3	4	5	6	7	8	9

გრამატიკა

მეტყველებაშ ნორთეფი

ჰინდის რე 10 მეტყველებაშ ნორთი: (ტერმინოლოგია, მუშო ოკო რაგადი, სანსკრიტული ნინაშე რე ნორსხებუ, თეშ, მუჭოთ ბრელ ევროპულ ნინას – ლათნურშე)

ჯოხოსქილედი — संज्ञा saṁjñā
ჯოხოგიორთაშე — विशेषण viśeṣaṇa
ჯოხონოთირი — सर्वनाम sarvanāma
კილოთა — क्रिया kriyā
კილოთაშჟიდონი — क्रियाविशेषण kriyāviśeṣaṇa
რიცხული ჯოხო — संख्या saṁkhyā
ალადვაშე — परसर्ग parasarga (ჰინდის ზიტყვასქვილეფი ძალამ მორჩილო რე, ქართულიშობურო წოროდვალუეფიე)
რსხუ — संयोजक saṁyojaka
წაწა — निपात nipāta
შქასდვალირი — विस्मयादिबोधक vismayādibodhaka

ლექსიკა

ფრაზეფი დო ზიტყვეფი

გომორძგუა - Namasté; Namaskaar
ბედინერ ორდას თქვანი მოზოჯუა/ბედინერ ორდას თქვანი კუჩხი - Swaagatam
მარდი - Shukriya
ქო / ვარი - Haan; Ji haan / Nahin; Ji nahi
ქორთხინთ - Merhabani karke
ჯგირო/ჯგირო ორდათ/ძირაფაშა - Phir milenge; Namasté; Alvida

რიცხვეფი

1 - ek, 2 - do, 3 - ti:n, 4 - cha:r, 5 - pa:nch, 6 - chhe, 7 - sa:t, 8 - a:th, 9 - nau, 10 - das

ლექსიკონები

მერი ასათიანი: ალმახანური სალიტერატურო ჰინდიშ ლექსიკოლოგიაშ საკითხეფი / გ. წერეთლიშ ჯოხ. ბჟაეიოლმარჩქინჯობაშ ინ-ტი - ქ. : მეცნიერება, 1980

სქოლიო

↑ 258 млн носителей «не Урду кхари-боли» и 400 млн хинди по данным переписи 2001 года, плюс 11 млн Урду в 1993 году в Пакистане, пересчитанное с учётом роста населения на 2008 год
↑ говорящие на стандартном хинди и урду в качестве второго языка по данным SIL Ethnologue.
↑ Shapiro (2003), p. 251
↑ cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/619612/Urdu-language%7Ctitle=Urdu language — Britannica Online Encyclopedia|publisher=Britannica.com|date=|accessdate=2011-12-18|archiveurl=http://www.webcitation.org/6HT0MG4WI%7Carchivedate=2013-06-18 Archived 2021-09-19 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.

რესურსეფი ინტერნეტის

ვიკიპედია

ვიკიპედია იკათუანს გჷნართას
ნინაშა ჰინდი ნინა
मुखपृष्ठ

ჰინდი ნინაშ ლექსიკონი Archived 2015-03-31 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
ონლაინ გჷნმათანგალი ჰინდი — რუსული — ჰინდი.
ჰინდიშ ორაგადუე Archived 2021-01-04 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
ჰინდი ნინაშ გაკვეთილეფი ჰინდიშა მორაგადეეფწკჷმა (ოხანდე ნინა რე ინგლისური)

[1] 258 млн носителей «не Урду кхари-боли» и 400 млн хинди по данным переписи 2001 года, плюс 11 млн Урду в 1993 году в Пакистане, пересчитанное с учётом роста населения на 2008 год

[2] говорящие на стандартном хинди и урду в качестве второго языка по данным SIL Ethnologue.

[3] Shapiro (2003), p. 251

[4] te web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/619612/Urdu-language%7Ctitle=Urdu language — Britannica Online Encyclopedia|publisher=Britannica.com|date=|accessdate=2011-12-18|archiveurl=http://www.webcitation.org/6HT0MG4WI%7Carchivedate=2013-06-18 Archived 2021-09-19 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.

[3]

[1]

[2]

[4]