აბას I (ირანი)

აბას I დიდი (დ. 27 ღურთუთა, 1571 — ღ. 19 ღურთუთა, 1629) — ირანიშ შაჰი 1588-1629 წანეფს, სეფიანეფიშ დინასტიაშ წჷმმარინაფალი. რდჷ შაჰი მუჰამად ხუდაბანდაშ მასუმა ქომოლსქუა. ხუდაბანდაშ მართუალაშ პერიოდის ძალამს დედაღარჷ სეფიანეფიშ იმპერიაქ. ირანიშ დადაღარებათ დო დინახალენი ქაოსით სარგებლენდეს ოსმალეთიშ იმპერია, ნამუთ ოცადუდჷ ექსპანსიას ირანიშ ხარჯიშა დო თაშნეშე, უზბეკეფი, ნამუეფქჷთ გემშეჭკირეს ხორასანიშა. 1588 წანას ყიზილბაშეფიშ ართ-ართი ლიდერქ მურშიდ ყული ხანიქ, ხუდაბანდა გეგთარაგუ დო ხვისტაშა გეშეჸონუ ხუდაბანდაშ 16 წანერი სქუა აბასი.

აბას I დიდი
აბას I-შ XVI ვარდა XVII ოშწანურაშ პორტრეტი
ირანიშ შაჰი
პოსტის გერინაშ ბორჯი
1 გჷმათუთა, 1588 წანა – 19 ღურთუთა, 1629 წანა
წიმოხონი	მუჰამად ხუდაბანდა
მონძე	სეფი I
დუნაბადი	27 ღურთუთა, 1571 ჰერათი, სეფიანეფიშ იმპერია
ნაღურა	ღურთუთა 19, 1629 (57 წანერი) ბეჰშეჰრი, მაზანდარანი, სეფიანეფიშ იმპერია
ნთხორუ აბანი	აბას I-შ მავზოლეუმი, ქაშანი, ირანი
მუმა	მუჰამად ხუდაბანდა
ნანა	ხაირ ალ-ნისა ბეგუმი
სქუალეფი	მუჰამად ბაქერ მირზა, სულთან ჰასან მირზა, სულთან მუჰამედ მირზა, სულთან ისმაილ მირზა, იმამ ყული მირზა, შაჰზადა ბეგუმი, ზუბეიდა ბეგუმი, აღა ბეგუმი, ჰავა ბეგუმი, შაჰრ ბანუ ბეგუმი, მალიქ ნისა ბეგუმი
რელიგია	შიიზმი

აბას I-ქ ეფექტური მამართალქ იჸუ. თიში რეფორმეფიშ შედეგო ირანქ გენძალიერჷ ეკონომიკურო დო პოლიტიკურო. აბასიშ ინიციატივათ გევითარჷ ღულიამიშ სისტემაქ. ღულიამეფი რდეს დოლმახორე-ჯარიშკოჩეფი ვარდა დაქირებულეფი, ნამუეფით ირანიშ არმიას დო ადმინისტრაციას ნინალენდეს. ღულიამეფიშ უმენტაშობას აკმადგინანდეს სომეხეფი, ჩერქეზეფი დო ქორთუეფი. აბასიქ დადაღარჷ ყიზილბაშეფიქ გოლინა ოჯარალე ადმინისტრაციას, შაჰიშ კარს დო არმიას. ოპონენტეფიშ მოჯალაგუაშ დო ხეშულუბაშ კონსოლიდაციაშ უკულ, აბასიქ ქიდიჭყჷ მოქმენდალა ოსმალეფიშ დო უზბეკეფიშ მეხჷ დო დირთინუ მიდაღალირი ტერიტორიეფი. ოსმალეთიწკჷმა 1603-1612 წანეფიშ ლჷმეფით, ირანიშ აკოდგინალუაშა მიშელჷ ტერიტორიეფქ ობჟათე კავკაციას, დაღესტანქ, თაშნეშე ტერიტორიული ნორთეფქ ბჟაეიოლი ანატოლიას დო შქაწყარმალონას. აბასიქ თაშნეშე, ტერიტორიეფი მიდუღუ პორტუგალიარეფს (ჰორმუზი) დო მოგოლეფს (ყანდაარი). აბასიქ გაფართინუ ირანიშ დომინაცია დო გოლინა ოორუე კავკაციას.

1598 წანას აბასიქ ნანანოღა ყაზვინიშე გეგნიღჷ ისპაანიშა. მართუალაშ ეკონია პერიოდის ორჩანო გინირთჷ დო მუში სქუალეფს ხოლო ვანდუდჷ - ნამთინე დაჸვერუ დო დაჸვილაფუ. აბას I-ქ ღურუ 1629 წანაშ 19 ღურთუთას. ირანიშ შაჰის ხვისტაშა ეშართჷ თიში მოთაქ სამ მირზაქ.

ლიტერატურა

• Canby, Sheila R. (ed), 2009, Shah Abbas; The Remaking of Iran, 2009, British Museum Press.

რესურსეფი ინტერნეტის

• ენციკლოპედია ბრიტანიკა

აბას I (ირანი) სეფიანეფიშ დინასტია დებადჷ: 1571 ღურჷ: 1629
წიმოხონი: მუჰამად ხუდაბანდა	ირანიშ შაჰი    1588–1629	გეჸვენჯი: სეფი I