ვიკიპედია

დიქტატურა

დიქტატურა (ლათ. dictatura) — ავტოკრატიული პოლიტიკური რეჟიმი, ნამუშოთ დჷმახასიათაფალი რე ლიდერი ვარ-და ლიდერეფიშ ბუნა, ნამუეფსჷთ მოკინებული აფჷნა სათარობო ხემანჭუაფა მორჩილი გოხურფუეფით ვარ-და უგუხურგეთ. დიქტატურას, პოლიტიკური აკონტროლს მანჯენს დიქტატორი დო არსულენს დინოხოლენი ელიტეფიშ წირეთ, ნამუშათ მიშმულა ელმაჩამალეფი, გენერალეფი დო შხვა მაღალჩინამეფი. დიქტატორი კონტროლს ათმიტენს არხო მორინელეფშა გაულათ დო ათინჩალენს, თაშნეშე აკმორანგუნს ირნერი ოპოზიციას, ნამუშათ შილებე მიშმეშანი კონკურენტი პოლიტიკური პარტიეფი, აკოანჯარაფილი აწორინა ვარ-და დიქტატორიშ არხო მორინელეფიშ ვალოიალური მაკათურეფი. დიქტატურაქ შილებე გეგმიქიმინას ოურდუმე მინორთათ, ნამუშ შედეგო კინოხიანი თარობას გითმარაგუანა ნძალათ, თაშნეშე გიმიქიმინუ მუშითმინორთათ, ნამუშ ბორჯისჷთ გიშაგორილი ლიდერეფი იროიანი ოსხირით მიშმეღანა მუნეფიშ მანჯღვერალას. დიქტატურა რე ავროტიტარული ვარ-და ტოტალიტარული,[1] თინეფიშ კლასიფიკაცია შილებე მუჭოთ ოურდუმე დიქტატურა, ართპარტიული დიქტატურა, პერსონალური დიქტატურა ვარ-და აბსოლუტური მონარქია.[2]

სახენწჷფო დუდალაშ ფორმეფი
დო
სისტემეფი
cenret
პორტალი:პოლიტიკა · რედ.

ლათინური ზიტყვა დიქტატორქ გიჭყჷ ორდოაინი რომიშ რესპუბლიკას, ნამუთ შანენდჷ კონსტიტუციური პოსტიშ " ლიდერშა ობორჯეთ აბსოლუტური ხემანჭუაფაშ გინოჩამა გიშაგორილი სიტუაციეფიშ გინაჭყვიდირალო."[3] პირველი ოურდუმე დიქტატურეფქ გიჭყეს პოსტკლასიკური ხანს, კერზოთ იაპონიას შოგუნიშ პერიოდის დო ინგლისის ოლივერ კრომველიშ ნჯღვერალაშ ბორჯის. თეხანური დიქტატურეფქ პირველაშე გიჭყეს XIX ოშწანურას, ნამუსჷთ ორხველუ ბონაპარტიზმი ევროპას დო კაუდილიო ლათინური ამერიკას. XX ოშწანურას ევროპას წუმიძინეს ფაშისტური დო კომუნისტური დიქტატურეფქ; ფაშიზმიქ უმენტაშო ეშაჯალაგერქ იჸუ 1945 წანას, მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ უკული, თეწკჷმა კომუნიზმი მუთმადვალუდჷ შხვა კონტინენტეფსჷთ, ნამუქჷთ მუში გაულა ქეიტჷ 1991 წანაშა, რგილი ლჷმაშ დალიაშა. XX ოშწანურას, თაშნეშე აფრიკასჷთ ხოლო მიძინჷ პერსონალური დიქტატურეფქ დო ლათინური ამერიკასჷთ ოურდუმე დიქტატურეფქ, ნამუეფჷთ გიშაკერზაფილო გიშეძირებედეს 1960-იანი დო 1970-იანი წანეფს.

სხუნუეფიშ რსხუშ აკოცჷმაშ უკულიანი პერიოდის, ედომუშამი მოსოფელს სპორადულო მიძინჷ დემოკრატიეფქ, თეშ უმკუჯინალო, XXI ოშწანურასჷთ ქუდოსქიდეს მუსხირენი დიქტატურაქ, გიშაკერზაფილო აფრიკას დო აზიას. XXI ოშწანურაშ დაჭყაფუს დემოკრატიული თარობეფი მუდანობათ უმოსი მეტი რდჷ ვინდარო დიქტატუეფი. მაჟირა ვითწანურა ეიშანუაფუდჷ დემოკრატიული კინოკინათ, 2008 წანაშ გლობალური ფინანსური კრიზისიშ უკული, ნამუქჷთ კვათირეთ გეურკჷ ბჟადალური მოდელიშ ნერიობას. 2019 წანაშო, ავტორიტარული თარობეფიშ მუდანობაქ კჷნი უმოსო მიძინჷ.[3]

დიქტატურეფი შხირას ოცადჷნა გაჭყანი დემოკრატიული სახე, შხირას მანჯენა გიშაგორუეფს მუნეფიშ კანონიერებაშ დადასურებელო ვარ-და მანჯღვერი პარტიაშ მაკათურეფიშ ახნარებაშო, მარა თე გიშაგორუეფი ვა რე კონკურენტული ოპოზიციაშო. დიქტატურაშ პიჯალეფს სტაბილურობა მითმიჭირინუაფუ აძვილებათ დო პოლიტიკური რეპრესიათ, ნამუთ იკათუანს ინფორმაციაშა ჭირინაფაშ გოხურგუა, პოლიტიკური ოპოზიციაშ ჩინორუა დო ნძალაშ მერინული აქტეფი. დიქტატურეფი, ნამუეფსჷთ ვეშულებჷნა ოპოზიციაშ ინორანგუან, დითმიხუაფჷნა მინორთაშ ვარ-და რევოლუციაშ შედეგო.

არღა

დიქტატურეფიშ ხემანჭუაფაშ არღა შხვადოშხვანერი რე დო დიქატატურაშ შხვადოშხვა გოთანჯუა თე არღაშ შხვადოშხვა ელემენტის გუთმოსხუნუნს. სამანგათ, პოლიტოლოგეფი ხუან ხოსე ლინცი დო სამუელ ფ. ჰანთიგტონი, გიშმართჷნა დიქტატურაშ ხემანჭუაფაშ არღაშ გჷმათანჯე თარი ატრიბუტეფს, თინეფს შქას ართი ლიდერს ვარ-და კათაშ მორჩილი ბუნას, ხემანჭუაფაშ რსულებას მორჩილი გოხურგუეფით, გოხურგელი პოლიტიკური პლურალიზმით დო გოხურგელი სოციალური მობილიზაციათ.[4]

დიქტატორი თარობაშა დო ჯარალუაშა არსულენს ხემანჭუაფაშ უმენტაშობას ვარ-და რსულას, მარა კანკალეშა დიქტატორული ნჯღვერუაშ ორსულებერო ოხვილური რენა ელიტეფი. თინეფი გჷმოქიმინუნა დინოხოლენი წირეს, ელიტაშ კლასის, ნამუეფსჷთ დიქტატურაშ ფარდის უღჷნა გოთანჯილი ხემანჭუაფა დო მუნეფიშ ხუჯიშ დოკინაშ მანგიორო ღებულენა ფენდას. თეჯგურეფი შილებე ორდანი ოურდუმეეფი, პარტიაშ მაკათურეფი, დიქტატორიშ ფანიაშ მაკათურეფი ვარ-და მაჸალეეფი. თაშნეშე მუშჸურე დიქტატორშო კჷნე თე ელიტეფი წჷმარინუანა თარი პოლიტიკური ოშქურანჯობას, ანდანე თინეფს შეულებჷნა მუნეფიშ ხემანჭუაფა გჷმირინუანი დიქტატურაშა გაულაშ ოღვენებელო ვარ-და თიში გიმარაგვაფალო.[5] დიქტატორიშ ზოჯუეფიშ ორსულებერო ოხვილური რე არხო მორინელეფიშ ხუჯიშ დოკინა, თეშენ ელიტა არსულენს დიქტატორიშ ხემანჭუაფაშ გინმაჯინალიშ ფუნქციას. დიქტატორქ მუში პოლიტიკაშ ომანჯებელო ელიტა ვარ-და დარჩქალას ოკო დო ვარ-და თიში თირუას ეცადას ოკო.[6] თაშნეშე ელიტეფქ იბურჯანი ოკო უმოსი ხემაჭუაფაშო, დო ვართ ართიანს ობურჯუფანი ოკო, მარა ხემანჭუაფაშ სიდიდა, ნამუთ ელიტეფს უღჷნან, თაშნეშე თინეფიშ ართუანობას დოჸუნს. ელიტეფს შქას დორთუალა ვარ-და აკორთა გეურკენს თინეფიშ დიქტატორწკჷმა მორაგადეფიშ უნარს, შედეგო დიქტატორს მიაჩამუ უმოსი უგუხურგუ ხემანჭუაფა.[7] აკოკათელი დინოხოლენი წირეს შეულებუ დიქტატორიშ გითორაგვაფა, თეშენ დიქტატორქ დინოხოლენი წირეწკჷმა კაბეტას გჷმასქიდას ოკო ხემანჭუაფაშ ატებელო.[8] თენა გიშაკერზაფილო შანულამი რე, მუჟანსჷთ დინოხოლენი წირე აკმოდირთუ ოურდუმე ოფიცერეფშე, ნამუეფსჷთ ოურდუმე მინორთაშ ოკეთებელი რესურსი უღჷნან.[9]

დიქტატურაშ ოპოზიცია რე არძა თი ბუნა, ნამუეფჷთ დიქტატურაშ ნორთი ვა რენან, თაშნეშე არძა თინეფი, ნამუეფჷთ რეჟიმს ხუჯის ვაუკინანან. ორგანიზებული ოპოზიცია წჷმარინუანს სტაბილური დიქტატურაშ ოშქურანჯობას, ანდანე თინა ინჭაფუ დიქტატორიშ ჯარალობური დობიორაფაშა დო მოუჭანუანს რეჟიმიშ თირუაშა. დიქტატორს შეულებუ ოპოზიციას ებურჯას თიში ნძალური ინორაბადუათ, თინეფიშ ხემანჭუაფაშ გახურგალო კანონეფიშ თირუეფით ვარ-და გოხურგელი ფენდათ დორჩქალაფა.[10] ოპოზიციაქ შილებე იჸუას გალენური ბუნაქ, ვარ-და შილებე იკათუანდასი დიქტატურიშ უახოლაში მორინელეფიშ ჸოფირი მაკათურეფს.[11]

ტოტალიტარიზმი რე დიქტატურაშ გვარობა, ნამუთ იხასიათებუ ართი პოლიტიკური პარტიაშ ჸოფათ, კერზოთ, ჸონიერი ლიდერით, ნამუსჷთ მიშმუღუ მუში პიჯული დო პოლიტიკური შანულობა. ხემანჭუაფა იმანჯებუ ხეშუულობაშ დო წუმოძინელი იდეოლოგიაშ იროიანი წოროხანდათ. ტოტალიტარული თარობა ახორციელენს „მასმედიაშა, სოციალური დო ეკონომიკური ორგანიზაციეფშა რსული კონტროლს“.[12] პოლიტიკური ფილოსოფოსი ჰანა არენდტი, ტოტალიტარიზმის ეთმეჭარუნს მუჭოთ დიქტატურაშ ახალი დო ექსტრემალური ფორმათ, ნამუთ აკმოდირთუ „ატომიზირებული, იზოლირებული ინდივიდუუმეფშე“, სოდე იდელოგია კაბეტი როლს არსულენს ედომუშამი ჯარალუაშ ორგანიზებაშ გოთანჯუას.[13] პოლიტოლოგი, ხუან ხოსე ლინცი გჷთმოთანჯუნს პოლიტიკური სისტემეფიშ სპექტრის, ნამუთ იკათუანს დემოკრატიეფს დო ტოტალიტარულ რეჟიმეფს, ნამუეფჷთ გიშართილი რენა ავტორიტარული რეჟიმეფშე ჰიბრიდული სისტემეფიშ შხვადოშხვა კლასიფიკაციათ.[14][15]

გოჭყაფა

 
ბენიტო მუსოლინი რომიშ მარშის, ნამუქჷთ იტალიაშა გენშიღჷ დიქტატურა

დიქტატურა გითმიჭყაფუ მუჟანსჷთ კონკრეტული ბუნა ხემანჭუაფას ხეშა ქეშიოთანსჷნ, თეწკჷმა თე ბუნაშ აკოდგინალუა გაულას იღვენუანს, მუჭოთ ხეშუულობაშ ხეშა ეშაჸოთამაშ პროცესიშა, თაშნეშე საბოლათ სახენწჷფოს მუჭო უნჯღვერდას იჸი დიქტატურან. ბუნა შილებე ორდას ოურდუმე ვარ-და პოლიტიკური, კვანწილი ვარ-და აკოტარკუნელი, თაშნეშე შილებე კონკრეტული დემოგრაფიული ბუნა ვაპროპორციულო ორდას წჷმორინაფილინ.[16] ხეშუულობაშ ხეშა ეშაჸოთამაშ უკული ბუნაქ გოთანჯას ოკო, თიში მაკათურეფი ნამუ პოსტეფს დიკენა ახალი თარობას დო მუჭო იმუშენსი თე თარობან, ნამუთ შხირა გჷმიჭანუანს აკორთეფს, აკმოწეწუნს ბუნას. ახალი დიქტატურაშ დაჭყაფუს, ბუნაშ მაკათურეფი რჩქვანელობურო ელიტას აკმადგინანა დიქტატორიშ დინოხოლენი წირეს, მარა დიქტატორს გეძინელი ხემანჭუაფაშ მიოღებელო თინეფიშ ჩათხიებათ შეულებუ.[17]

მუშითმინორთა ვა აფჷნა ნკეთებჷდა, ინწკჷმა თინეფს, ნამუეფჷთ ხეშუულობას ხეშა ეშმიოთანან, რჩქვანელობურო მორჩილი რჩქიან უღჷნა სახეწნჷფოშ ნჯღვერუაშენ დო ვა უღჷნა წიმიწორეთ შემუშებული ოქიმინჯე გეგმა.[18] დო დიქტატორქ ხეშუულობაშ ხეშა ქეშიოთუ ვა პოლიტიკური პარტიათ-და, ინწკჷმა პარტიაქ შილებე გეგმიქიმინას მუჭოთ მოხუჯეეფიშ დოჯილდაფაშ მექანიზმო დო ხეშუულობა აკოდვას პოლიტიკური მორსხუეეფშე, დო ვართ მალიმორე მორსხუეეფშე. ხეშუულობაშ ხეშა ეშაჸოთამაშ უკული გოჭყაფილი პარტიეფს შხირა კაბეტი გაულა ვაუღჷნა დო რე ხვალო დიქტატორიშ ოინალეთ.[19]

დიქტატურეფიშ უმენტაშო გითმიჭყაფუ ოურდუმე რზათ ვარ-და პოლიტიკური პარტიათ. დიქტატურეფიშ დოხოლაფირო გვერდი ოურდუმე მინორთათ იჭყაფუ, მარა შხვეფქ გიჭყეს შხვაში თური (ურცხოური) ინოკათაფით, პოსტიშა გიორინაფალი პიჯეფიშ გიშაგორუაშის კონკურენტული გიშაგორუეფიშ გოუქვაფათ, ებუძოლერი ეჭოფუეფით, საარძო ომენორალე კაბუზუათ ვარ-და მუნეფიშ თარობაშ ხეშა ეშაჸოთამაშ ღანკით ავტოკრატიული ელიტეფიშ სამართლებური მანევრეფით[20] 1946-2010 წწ. პერიოდი დიქტატურეფიშ 42% იჭყაფუდჷ შხვა დიქტატურეფიშ გიმოხუაფათ, 26% — შხვაში თური თარობაშე ზოხორინალაშ მოპალუაშ უკული. ანდა შხვა დიქტატურაქ გორჩქინდჷ ოურდუმე მადუდეეფიშ ნჯღვერუაშ უკული.[21]

დიქტატურაშ გვარობეფი

1999 წანას, პოლიტოლოგი ბარბარა გედესიქ შიმუშჷ დიქტატურეფიშ კლასიფიკაცია, ნამუთ გურს გუთმუჩანს, დო სო რე ხემანჭუაფან. თე სისტემაშ ფარდეფს რე დიქტატურაშ სუმი ტიპი. ოურუმე დიქტატურეფს აკონტროლენა ოურდუმე ოფიცერეფი, ართპარტიული დიქტატურეფს აკონტროლენა პოლიტიკური პარტიეფიშ ლიდერეფი დო პერსონალური დიქტატურეფს აკონტოლენს ართი ინდივიდი. კანკალე შვანეფს, თაშნეშე მონარქიეფით იკოროცხჷნა დიქტატურათ, მონარქეფს ქოუღჷნა შანულამი პოლიტიკური ხემანჭუაფა-და. ჰიბრიდული დიქტატურეფი არძა ჟილემოჸონაფილი კლასიფიკაციას იკათუანა.[22]

ოურდუმე

  თარი სტატია: ოურდუმე დიქტატურა.
 
სეულიშ ოკუპაცია ჯარიშკოჩეფიშით, ობჟათე კორეა, 16 მესისშ მინოღთაშ მალობაშის, ნამუშ შედეგო ხეშუულობაშა ქუმორთჷ გენერალი პაკ ჩონ ჰიქ.

ოურდუმე დიქტატურა რე რეჟიმი, ნამუშ ბორჯისჷთ ხემანჭუაფა ოურდუმეეფიშ ხეს რენ დო ნამუეფჷთ გუთმოთანჯჷნა მი უნჯღვერს სახენწჷფოსჷნ დო გაულა უღჷნა ქიანაშ პოლიტიკაშა.[23][24] თეჯგურა დიქტატურეფი უმენტაშო მოდვალირი რე აფრიკაშ, აზიაშ დო ლათინური ამერიკაშ მაძინე ქიანეფს. თინეფი შხირას აკოტარკუნელეფი რენა, ოურდუმე დიქტატურაშ ოშქაშე განწეობა ხუთ წანას აკმადგინანს, მარა თინეფს შხირა გეჸუნა ახალი ოურდუმე მინორთეფი დო ოურდუმე დიქტატურეფი. მარა XX ოშწანურას ოურდუმე დიქტატურეფი რჩქვანელობური მოლინა რდჷ, თინეფიშ გაულაქ დიკინჷ 1970-იან დო 1980-იან წანეფს.[25]

ოურდუმე დიქტატურეფი რჩქვანელობურო გიმმიქიმინჷნა ოურდუმე მინორთათ, ნამუშ ბორჯისჷთ მაღალი რანგიშ ოფიცერეფი არმიას თარობაშ გიტარაგვაფალო გჷმმირინუანა. დემოკრატიულ ქიანეფს ოურდუმე მინორთაშ ოშქურანჯობა მერსხილი რე დემოკრატიაშ გოჭყაფაშ პერიოდიშე, მარა მასშტაბური ოურდუმე რეფორმეფიშ მანჯებაშახ. ოლიგარქიულ ქიანეფს ოურდუმე მინორთაშ ოშქურანჯობა მოურს ოურდუმე ნძალეფიშ რესურსეფშე, ნამუთ ეწონილი რე ოურდუმეეფშა კეთებული მუკოსქილადეფით. ოურდუმე მინორთაწკჷმა მერსხილი შხვა ფაქტორეფშა მიშმურს ქვერსემი ორთაშობური რესურსეფი, ერეფოშქაშე რანგის ოურდუმეეფიშ გოხურგილი გჷმორინაფა დო ქიანაშ დინოხოლე ოურდუმეეფიშ გჷმორინაფა რეპრესიული ნძალათ.[26] ოურდუმე მინორტა უციოთ ვეგჷმიჭანუანს ოურდუმე დიქტატურაშ გოჭყაფას, ანდანე უკული ხემანჭუაფაქ შილებე გეგნაჩას კონკრეტულ პიჯის ვარ-და ოურდუმეეფქ შილებე მანჯან დემოკრატიული გიშაგორუეფი.[27]

ოურდუმე დიქტატურეფს შხირას უღჷნა ართნერი ანდეფი, ნამუთ გოთანჯილი რე ოურდუმე დიქტატურეფიშ ართამი ულირით. ვაპარტიული სტატუსიშ გეშა, დიქტატორეფქ სახენწჷფოშ კონტროლს შილებე მუნეფიშ დუდი გიშაკერზაფილო იკოროცხანი დო მუენფიშ დუდი „სახენწჷფოშ მათხილეთ“ გიშეჸონანი. ოურდუმე მოზადებას ნძალაშა მერინაშ დომინირება გუმიარგამებუ ნძალებაშ პოლიტიკურ ხეჭკუდო მეღებათ დო ნძალებაშ კაბეტი მასშტაფით ორგანიზებათ. თაშნეშე ოურდუმე დიქტატურეფი შილებე ორდანი მერკეთ ონდებელი ვარ-და დიპლომატიურეფი დო ვაფასენდანი პოლიტიკას მორაგადეფიშ დო კომპრომისეფიშ გჷმორინაფასჷნ.[28]

ართპარტიული

 
ყარუა კრემლიშ სახენწჷფო დოხორეს, მოსკოვი, სხუნუეფიშ რსხუ

ართპარტიული დიქტატურეფი რენა თარობეფი, სოდე პოლიტიკას ართი პოლიტიკური პარტია დომინირენსჷნ. ართპარტიული დიქტატურა რე ართპარტიული სახენწჷფო, სოდე კანონიერი რე ხვალე მამართალი პარტია, კანაკლეშა მორჩილი მორსხუეფი პარტიეფით (მარიონეტი პარტიეფით), არძა პოლიტიკური პარტია ვარებული რე. დომინანტური პარტიული დიქტატურა ვარ-და გიშაგორუაფონი ავტორიტარული დიქტატურა რე ართპარტიული დიქტატურა, სოდე ოპოზიციური პარტიეფი ნომინალურო კანონიერი რე, მარა თარობაშა შანულამი გაულა ვაქიმინენა. ართპარტიული დიქტატურეფი უმოსო მოდვალირი რდჷ რგილილჷმაშ ბორჯის, სხუნუეფიშ რსხუშ აკოცჷმაშ უკული დომინანტური პარტიული დიქტატურეფქ უმოსო მადვეს კანკალე ქიანეფს.[29] ართპარტიული დიქტატურული მანჯღვერე პარტიეფს, დიქტატორიშ ოინალეთ გოჭყაფილი პოლიტიკური პარტიეფშე თით უღჷნა გინორთი, ნამჷ-და ართპარტიულ დიქტატურას მანჯღვერე პარტია ჯარალუაშ არძა დონეს რე გოხუნელი.[30]

ართპარტიული დიქტატურა უმოსი სტაბილური რე, ვინდარო ავტორიტარული ნჯღვერუაშ შხვა ფორმეფი, ანდანე თინეფი მერკეთ რენა მერინელი ებუძოლეფშა დო უმოსი მაღალი ეკონომიკური ძინას ოძირანა. მანჯღვერე პატიეფი დიქტატურას მახორობშა უმოსი ფართო გაულაშ ალობას არზენა დო პარტიული ელიტეფს პოლიტიკური აპიჯალაშ მეჭირინაფას ოხვარჷნა. 1950-2016წწ. პერიოდის, მოსოფელიშ ავტორიტარული რეჟიმეფს შქას ართპარტიული დიქტატურეფი 57%-ის აკმადგინანდჷ[29] დო ართპარტიული დიქტატურეფქ აგინძორენდეს უმოს უწაიათ მოდვალას, ვინდარო XX ოშწანურაშ მაჟირა ნორთიშ დიქტატურაშ შხვა ფორმეფი.[31] დიქტატურაშ შხვა ფორმეწკჷმა ელაზჷმაფატ, ოურდუმე დიქტატურეფი, მუნეფიშ მანჯღვერეეფიშ სტრუატუტაშ გეშა, შანულო მერკეთ ეიაზადჷნა ომენოღალე კონფლიქტეფი, ებუძოლეფი ვარ-დ ტერორიზმი.[32][33] დიქტატურაშ შხვა ფორმეწკჷმა ელაზჷმაფათ, თაშნეშე მაჯღვერე პარტიაშ გჷმორინაფა მადუდეეფს დო ელიტეფს კაბეტი ლეგიტიმაციათ უანრღეჸუენს[34] დო დიქტატორიშ ნჯღვერუაშ დალიას ხეს უნწყუნს ხემანჭუაფაშ თინჩალი გინოჩამას.[35]

რგილი ლჷმაშ პერიოდის, ართპარტიული დიქტატურეფი ნაკილი რდჷ აზიას დო ბჟაეიოლი ევროპას, მუჟანსჷთ მუსხირენ ქიანაშა ხეშუულობაშა ქუმორთეს კომუნისტური თარობეფქ.[30] თაშნეშე დეკოლონიზაციაშ პერიოდის, 1960-იანი დო 1970-იანი წანეფს, ართპარტიული ნჯღვერუაქ გიჭყჷ აფრიკაშ მუსხირენი ქიანას, ნამუეფშე მუსხირენქ ავტორიტარული რეჟიმეფი გაჭყეს.[36] ართპარტიულ დიქტატურას მანჯღვერე პარტიას შეულებჷ ინჯღვერუას ნამდგა იდეოლოგია ვარ-და შეულებუ ვაუღუდას მუთუნნერი იდეოლოგია. მარქსისტულ ართპარტიულ სახენწჷფოეფს კანკალეშა გინორთი უღჷნა შხვა ართპარტიული სახენწჷფოეფშე, მარა მუშენა ართნერო.[37] მუჟანსჷთ ათპარტიული დიქტატურა ჭიეჭიეთ წჷმმიძინანს კანონიერი რზეფითჷნ, თექ შილებე კონფლიქტი გჷმიჭანუას პარტიულ ორგანიზაციაშ, სახენწჷფო აპარატიშ დო ომენორალე ნინალაშ შქას, ანდანე პარტია პარალელურო უნჯღვერს დო შხირას მუში პარტიაშ მაკათურეფს დუთმარინუანს შანულამ პოსტეფს. პარტიეფი, ხემანჭუაფას ნძალობუათ ხეშა ეშმიოთანან, შხირას კაბეტი თირუეფი მიშმუღუნა კუნტა პერიოდიშ განწეხანს.[34]

პერსონალური

გეძინელი ინფორმაცია: ავტოკრატია დო პიჯული კულტი
ქოძირით თაშნეშე: პეროსნალიზმი დო დინასტია § მონძალური დიქტატურა
 
ოორუე კორეაშ მენმოღალეეფი პატის არზენა ყოფირი დიქტაროეფიშ, კიმ ირ სენიშ დო კიმ ჩენ ირიშ ნაჭახნაკეფს, 2012 წანა.

პერსონალური დიქტატურა რე რეჟიმი, სოდე ნთელი ხემანჭუაფა აკოშაყარელი რე ართი ადამიერიშ ხეს.[38] შხვა დიქტატორული ფორმეფშე გინორთი უღჷ, თით, ნამჷ-და დიქტატორს უმოსო ხე მიალე შანულამი პოლიტიკურ პოსტეფშა დო სახენწჷფო ხაზნაშა, ნამუეფჷთ შხირას დოჸუნა დიქტატორიშ თოლწონუას. პერსონალური დიქტატორეფი შილებე ორდანი ოურდუმე მოღალეეფი ვარ-და პოლიტიკური პარტიაშ ლიდერეფი, მარა ვართ ოურდუმეეფი დო ვართ პარტია ვარსულენს ხემანჭუაფას დიქტატორშე ზოხორინელო. პერსონალურ დიქტატურას ელიტური კორპუსი რჩქვანელობურო დიქტატორიშ ფანიაშ მაკათურეფშე ვარ-და არხო მაჸალეეფშე, ნამუსჷთ შხირას პიჯულო დიქტატორი გიშმაგორუნს პოსტეფშა დარინაფალო.[39][40] თეჯგურა დიქტატურა შხირას გითმიჭყაფუ ვარ-და დაღარას ორგანიზებული ხემანჭუაფაშ ხეშა ეშაჸოთამაშ შედეგო (ნამუთ ლიდერს ხემანჭუაფაშ კონსოლიდირებაშ (აკოკათუაშ) საშველს არზენს), ვარ-და დაღარი ინსტიტუტეფიშ მოღვენი ქიანაშ დემოკრატიულო აღიარებული ლიდერეფშე, ნამუთ ლიდერს კონსტიტუციაშ თირუაშ ჯან-ღვენას არზენს. პერსონალური დიქტატურეფი უმოსო მოდვალირი რე საჰარაშ ობჟათეშე მადვალი აფრიკაშ ქიანეფს, ნამუშ ბაძაძი რე რეგიონიშ დაღარი ინსტიტუტეფი.[41] რგილი ლჷმაშ თებაშ უკული მიხუნუაფუ პეროსნალრი დიქტატურეფიშ მუდანობაშ ძინა.[38]


აბსოლუტური მონარქია

 
მაფა სალმან ალ საუდი

აბსოლუტური მონარქია რე მონარქია, სოდე მონარქი უნჯღვერს სახენწჷფოს სამართლებური გოხურგუეფიშ უმუშო. თეთ უღჷ თის გინორთი კონსტიტუციური მონარქიაშე დო ცერემონიული მონარქიაშე.[42] აბსოლუტურ მონარქიას ხემანჭუაფა გოხურგელი რე ომაფე ფანიათ დო კანონიერობა ისტორიული ფაქტეფით გითმითანჯუ. მონარქიეფი შილებე ორდას დინასტიური, სოდე ომაფე ფანია არსულენს მანჯღვერი ინსტიტუტიშ ფუნქციას, თეშ მუჭოთ პოლიტიკური პარტია რე ართპარტიული სახენწჷფოსჷნ, ვარ-და ვადინასტიური, სოდე მონარქი უნჯღვერს სახენწჷფოს ომაფე ფანიაშ უმუშო მუჭოთ პერსონალური დიქტატორი.[43] მონარქიეფს მიშმუღჷნა მონძალაშ კონწარი წესეფი, ნამუეფჷთ უნარღელჸუენა მონარქიშ ღურაშ უკული ხემანჭუაფაშ თინჩალი გინოჩამას, ომაფე ფანიაშ მუსხირენი მაკათური ქოთხულენს მონძალაშ ნებას-და, თაშნეშე თექ შილებე გჷმიჭანუას დება მონძალაშენ.[44] თეხანურ ეპოქას, აბსოლუტური მონარქიეფი უმოსო მოდვალირი რე არხო ბჟაეიოლს.[45]

თაშნეშე ქოძირით

ლიტერატურა

რესურსეფი ინტერნეტის

 
Wikiquote

სქოლიო

  1. ↑ What is the difference between totalitarianism and authoritarianism? (1965-03-12). კითხირიშ თარიღი: 2024-01-13.
  2. ↑ Wintrobe, Ronald (2019-02-28). "Are There Types of Dictatorship?", The Oxford Handbook of Public Choice, Volume 2. Oxford University Press, 285–310 ხს.. DOI:10.1093/oxfordhb/9780190469771.013.13. ISBN 978-0-19-046977-1. 
  3. ↑ 3.0 3.1 How Do Dictatorships Survive in the 21st Century? (6 December 2022).
  4. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხს. 2.
  5. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხსფ. 82–83.
  6. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხსფ. 113–117.
  7. ↑ გედესი, რაითი & ფრანცი 2018, ხსფ. 65–66.
  8. ↑ გედესი, რაითი & ფრანცი 2018, ხსფ. 76–79.
  9. ↑ გედესი, რაითი & ფრანცი 2018, ხსფ. 97–99.
  10. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხსფ. 56–57.
  11. ↑ გედესი, რაითი & ფრანცი 2018, ხს. 178.
  12. ↑ McLaughlin, Neil (2010). „Review: Totalitarianism, Social Science, and the Margins.“. The Canadian Journal of Sociology 35 (3): ხს. 463–69. DOI:10.29173/cjs8876. 
  13. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხს. 3.
  14. ↑ (2000) Totalitarian and Authoritarian Regimes. Lynne Rienner Publisher, 143 ხს.. ISBN 978-1-55587-890-0. OCLC 1172052725. 
  15. ↑ (3 February 2014) Reader's Guide to the Social Sciences. Routledge, ხს. 95. ISBN 978-1-135-93226-8. 
  16. ↑ გედესი, რაითი & ფრანცი 2018, ხსფ. 3–5.
  17. ↑ გედესი, რაითი & ფრანცი 2018, ხსფ. 11–12.
  18. ↑ გედესი, რაითი & ფრანცი 2018, ხს. 37.
  19. ↑ გედესი, რაითი & ფრანცი 2018, ხსფ. 115–116.
  20. ↑ გედესი, რაითი & ფრანცი 2018, ხს. 27.
  21. ↑ გედესი, რაითი & ფრანცი 2018, ხს. 26.
  22. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხსფ. 20–22.
  23. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხს. 20.
  24. ↑ Friedrich, Carl (1950). „Military Government and Dictatorship — ოურდუმე თარობა დო დიქტატურა“. The Annals of the American Academy of Political and Social Science 267: ხს. 1–7. DOI:10.1177/000271625026700102. 
  25. ↑ Danopoulos, Constantine P. (2019). "Military Dictatorships in Retreat: Problems and Perspectives", The Decline of Military Regimes: The Civilian Influence — ოურდუმე რეჟიმეფიშ დონთხაფა: ომენორალე გაულა. Routledge, 1–24 ხს.. ISBN 9780367291174. 
  26. ↑ (2010) „A Theory of Military Dictatorships — ოურდუმე დიქტატურაშ თეორია“ (en). American Economic Journal: Macroeconomics 2 (1): ხს. 1–42. DOI:10.1257/mac.2.1.1. ISSN 1945-7707. 
  27. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხსფ. 34–38.
  28. ↑ Kim, Nam Kyu (2021). "Illiberalism of Military Regimes", Routledge Handbook of Illiberalism. Routledge, 571–581 ხს.. ISBN 9780367260569. 
  29. ↑ 29.0 29.1 (2010) „Political Order and One-Party Rule — პოლიტიკური წკარუ დო ართაპარტიული ნჯღვერუა“. Annual Review of Political Science 13: ხს. 123–143. DOI:10.1146/annurev.polisci.031908.220529. 
  30. ↑ 30.0 30.1 ეზროუ & ფრანცი 2011, ხსფ. 39–42.
  31. ↑ (2010-05-01) „Political Order and One-Party Rule“ (en). Annual Review of Political Science 13 (1): ხს. 123–143. DOI:10.1146/annurev.polisci.031908.220529. ISSN 1094-2939. 
  32. ↑ Fjelde, Hanne (2010). „Generals, Dictators, and Kings: Authoritarian Regimes and Civil Conflict, 1973—2004“ (en). Conflict Management and Peace Science 27 (3): ხს. 195–218. DOI:10.1177/0738894210366507. ISSN 0738-8942. 
  33. ↑ (2012-07-01) „Terrorism In Dictatorships“. The Journal of Politics 74 (3): ხს. 810–826. DOI:10.1017/S0022381612000400. ISSN 0022-3816. 
  34. ↑ 34.0 34.1 Pinto, António Costa (2002). „Elites, Single Parties and Political Decision-making in Fascist-era Dictatorships“ (en). Contemporary European History 11 (3): ხს. 429–454. DOI:10.1017/S0960777302003053. ISSN 1469-2171. 
  35. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხს. 200.
  36. ↑ Darkwa, Samuel Kofi (2022). "One-Party Rule and Military Dictatorship in Africa", Jerry John Rawlings: Leadership and Legacy: A Pan-African Perspective (en). Cham: Springer International Publishing, 37–38 ხს.. DOI:10.1007/978-3-031-14667-1. ISBN 978-3-031-14666-4. 
  37. ↑ Lidén, Gustav (2014). „Theories of dictatorships: sub-types and explanations“ (en). Studies of the Transition States and Societies 6 (1): ხს. 50–67. ISSN 1736-8758. 
  38. ↑ 38.0 38.1 Frantz, Erica (2024), Personalist Dictatorship, Oxford University Press, doi:10.1093/oxfordhb/9780198871996.013.8, ISBN 978-0-19-887199-6, http://dx.doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198871996.013.8, "პერონალური დიქტატურა რე რეჟიმი, სოდე ართი ადამიერი აკონტროლენს პოლიტიკურ პოსტეფშა დო პოლიტიკური გაულაშა ჭირინაფას, თაშნეშე ვა რე მუთუნნერი ინსტიტუტი, ნამუეფჷთ ზოხორინელი იჸუაფუდეს თე ადამიერშენ (გედესი, 2003). თეთ უღჷ გინორთი ავტორიტარიზმიშ შხვა უმოსი ინტიტუციონალიზებული ფორმეფშე, სოდე პოლიტიკას კარნახენს ართი პოლიტიკური პარტია (მუჭოთ დომინანტური პარტიული დიქტატურეფს რენ) ვარ-და ოურდუმე ხუნტა (მუჭოთ ოურდუმე დიქტატურეფს რენ). პერსონალური დიქტატურაშ პიჯალეფს შილებე რდას პოლიტკური პარტიეფი, მარა თინეფს შანულამო ვაუბაღჷნა პოლიტიკური აავტონომია." 
  39. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხსფ. 215–216.
  40. ↑ Peceny, Mark (2003). „Peaceful Parties and Puzzling Personalists.“. The American Political Science Review 97 (2): ხს. 339–42. DOI:10.1017/s0003055403000716. 
  41. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხსფ. 42–45.
  42. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხსფ. 240–241.
  43. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხს. 259.
  44. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხს. 254.
  45. ↑ ეზროუ & ფრანცი 2011, ხსფ. 46–48.
გორილი რე "https://xmf.wikipedia.org/w/index.php?title=დიქტატურა&oldid=236306"-შე