კალიფორნია
კალიფორნია (ინგლ. California, Ca) — შტატი ააშ-ს, იდვალუაფუ რჩქალი ოკიანეშ რეგიონს. შტატიშ ჯოხო შანენს ესპანური ნინაშე წჷმორინაფილი კოკის, ნამუშ მამართალი რდჷ დიაფალი კალაფია. XVIII ო-შ დაჭყაფუშახ კარტოგრაფეფს თინა წჷმორინელი აფუდეს კოკიშ სახეთ. 1769 წანას, კალიფორნია გეჭოფუ ესპანეთიქ; 1846 – ზოხორინელი რესპუბლიკა. 1848 – მექსიკაწკჷმა ლჷმაშ უკული ქინკირსხუ ააშ-ქ. 1850-შე ააშ-შ შტატი რე.
| {{{სტატუსი}}} | |||||||||||||
| კალიფორნია | |||||||||||||
| {{{მასქერული ჯოხო}}} | |||||||||||||
| |||||||||||||
| ოფიციალური ნინა | ინგლისური | ||||||||||||
| ნანანოღა | საკრამენტო | ||||||||||||
| უკაბეტაში ნოღა | {{{უკაბეტაში ნოღა}}} | ||||||||||||
| შხვა კაბეტი ნოღა | სან-ფრანცისკო, სან-დიეგო, სან-ხოსე, ოკლენდი, ლონგ-ბიჩი | ||||||||||||
| უკაბეტაში აგლომერაცია | დიდი ლოს-ანჯელესიშ აგლომერაცია | ||||||||||||
| ფართობი | 3-ა ააშ-ს | ||||||||||||
| • საართო | 163,696 კმ² | ||||||||||||
| • სიგანა | 400 კმ | ||||||||||||
| • სიგჷრძა | 1,240 კმ | ||||||||||||
| • წყარი % | 4.7 | ||||||||||||
| • განედი | 32° 32′ ოორ - 42° ოორ | ||||||||||||
| • გრძედი | 14° 8′ ბჟად - 124° 26′ ბჟად | ||||||||||||
| მახორობა | 1-ა ააშ-ს | ||||||||||||
| • მახორობა გვალო | 38,041,430 (2012 წ.) | ||||||||||||
| • მეჭედალა | 90.27 ადმ/კმ² მა-12 | ||||||||||||
| სიმაღალა | |||||||||||||
| • უმაღალაში ჭურჭული | გვალა უიტნი {{{უკაბეტაში სიმაღალა}}} მეტრი | ||||||||||||
| • ოშქაშე სიმაღალა | 884 მეტრი | ||||||||||||
| • უდაბალაში ჭურჭული | ღურაშ ვე -86 მეტრი | ||||||||||||
| შტატო გჷნორთაშ თარიღი | 9 ეკენია, 1850 (რანწკო: 31-ა) | ||||||||||||
| გუბერნატორი | ჯერი ბრაუნი (დ) | ||||||||||||
| ლეიტენანტ-გუბერნატორი | გევინ ნიუსომი (დ) | ||||||||||||
| კანონმადვალუ ხეშუულება | |||||||||||||
| • ჟილენი პალატა | |||||||||||||
| • გიმენი პალატა | |||||||||||||
| ააშ-იშ სენატორეფი | დაიან ფეინსტეინი (დ) ბარბარა ბოქსერი (დ) | ||||||||||||
| კონგრესიშ დელეგატეფი | დელეგატეფი | ||||||||||||
| ბორჯიშ ორტყაფუ | რჩქალოკიანური: UTC -8 | ||||||||||||
| აბრევიტურა | CA | ||||||||||||
| ვებ-ხასჷლა | ვებ-ხასჷლა | ||||||||||||
1850 წანაშე დიწყჷ მახორობაშ მალასიან ძინაქ, მუთ გოპიჯუ ჯგირი ჰავაქ (ლოს-ანჯელესის ღურთუთაშ ოშქაშე ტემპერატურა 18-22 გრადუსი რე), მახორობაშ ძინაქ გჷნიჭანუ ეკონომიკური ბუმი 20-ა ოშწანურაშ მაჟირა ნორთის. მალას კალიფორნიაქ ააშ-შ ბორჯიშოღალი ცენტრო გჷნირთჷ. კალიფორნიაშ შტატი ლიდერი რე ტურიზმიშ სექტორს. კალიფორნიაშ ეკონომიკა უშხუაში რე, ელაზჷმაფაშო კალიფორნია ზოხორინელი ქიანა ქოჸოფედუკონ თინა მოსოფელიშ უკაბეტაში ეკონომიკაშ მაპალუ ქიანეფს შქას მაბრუო იჸუაფუდჷ (ედპ 1,81 ტრილიონი დოლარი), დო 35-ა უკაბეტაში ქიანა მახორობაშ მეჯინათ.
2008 წანაშ მუნაჩემეფით, კალიფორნიაშ შტატიქ ექსპორტშა 144 მილიოარდი ააშ დოლარიშ ღებაშ ელექტრო დო კომპიუტერული ტექნიკა გინიღუ. აგროკულტურა ართ-ართი არძაშე შანულამი სექტორი რე, კალიფორნიაშო ნედლეულიშ გიმოჩამეფქ 2008 წანას 31 მილიარდი დოლარი აკადგინჷ.
კალიფორნიას დუდს იშაყარანს 81,500 ფერმა დო რანჩო, ნამუთ აკმოქიმინუნს 36 მილიარდი დოლარიშ პროდუქტის შტატის. ედპ ართ შურ მახორუშა აკმადგინანს 38,956 ააშ დოლარს. მიარე ოკიანეშპიჯი ნოღა კალიფორნიას მირჩქინუაფუ მოსოფელს უდინდარაშ ნოღათ (სანტა-კლარა). 2010 წანაშ მუნაჩემეფით კალიფორნიას ოხორანს 663,000 მილიონერი. კალიფორნია ენერგიაშ არძაშე დიდი მუმახვარაფალი რე. კალიფორნიას იდვალუაფუ ჟირი უკაბეტაში ატომური ელექტრო დგჷმილი: დიაბლო კანიონი დო სან ონოფრე.
- ფართობი – 404 ვითოში.
- მახორობაობა – 37,253 ვითოში (ჩეკანამეფი 57,6 %, აზიარეფი 13,0 %, აფროამერიკალეფი 6,4 %, ლათინოამერიკალეფი 21 %).
- ნოღაშ მახორობა – 91,3 %.
- ნოღეფი – საკრამენტო (ნანანოღა), 376 ვითოში, ლოს-ანჯელესი (ედომუშამი ჯოხო: El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Angeles de Porciuncula, დირს. 1781, 3.553 ვითოში), სან დიეგო, 1.171 ვითოში, სან-ხოსე, 839 ვითოში, სან ფრანსისკო (დირს. 1848), 735 ვითოში, ლონგ-ბიჩი, 422 ვითოში, ოკლენდი, 367 ვითოში.
- ჩინებული ადამიერეფი – უოლტ დისნეი, ჯეკ ლონდონი, მერილინ მონრო, რონალდ რეიგანი, ჯონ სტეიბეკი.
- მუშობურობეფი – უკაბეტაში შტატი რე მახორობაშ მეჯინათ, უკაბეტაში ოფუტე-ომეურნე რაიონი, ელექტოტექნიკური ხერეჭუა (სილიკონიშ ვე), სიერა-ნევადა, ღურაშ ვე (282 მ ზუღაშ დონეშე გიმე).
ლიტერატურა
რედაქტირაფა- Chartkoff, Joseph L.; Chartkoff, Kerry Kona (1984). The archaeology of California. Stanford: Stanford University Press. ISBN 0-8047-1157-7. OCLC 11351549.
- Fagan, Brian (2003). Before California: An archaeologist looks at our earliest inhabitants. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 0-7425-2794-8. OCLC 226025645.
- Hart, James D. (1978). A Companion to California. New York, NY: Oxford University Press. ISBN 0-19-502400-1.
- Matthews, Glenna. The Golden State in the Civil War: Thomas Starr King, the Republican Party, and the Birth of Modern California. New York: Cambridge University Press, 2012.
- Moratto, Michael J.; Fredrickson, David A. (1984). California archaeology. Orlando: Academic Press. ISBN 0-12-506182-X. OCLC 228668979.