რუსეთი
რუსეთი,[კომ. 1] ვარ-და რუსეთიშ ფედერაცია,[კომ. 2] — სახენწჷფო, ნამუთ იდვალუაფუ ბჟაეიოლი ევროპას დო ოორუე აზიას. რუსეთი რე ფართობიშ მეჯინათ მოსოფელიშ უკაბეტაში ქიანა დო იკათუანს 11 ბორჯიშ ორტყაფუს; ოსქირონე ხურგი უღჷ 14 სახენწჷფოწკჷმა.[კომ. 3] რუსეთი რე ევროპაშ უკაბეტაში მახორობაშ მოღვენი ქიანა დო მოსოფელს მაჩხორა რე მახორობაშ მუდანობაშ მეჯინათ. მაღალურბანიზებული ქიანა რე, 16 ურბანული ტერიტორიათ, სოდე ირს 1 მილიონშე უმოსი ადამიერი ოხორანს. მოსკოვი, ევროპაშ არძაშე დოხორელი მეტროპოლია, რუსეთიშ ნანანოღა დო უკაბეტაში ნოღა რე, თეწკჷმა სანქტ-პეტერბურგი რე ქიანაშ მაჟირა უკაბეტაში ნოღა დო კულტურული ცენტრი.
| Российская Федерация რუსეთიშ ფედერაცია რუსეთი |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| ჰიმნი: რუს. Государственный гимн Российской Федерации გასუდარსტვენნი გიმნ რასიისკოი ფედერაციი „რუსეთიშ ფედერაციაშ სახენწჷფო ჰიმნი“ |
||||||
 |
||||||
| ნანანოღა (დო უკაბეტაში ნოღა) | მოსკოვი | |||||
| ოფიციალური ნინა(ეფი) | რუსული (სახენწჷფო) დო 35 რეგიონალური ნინა | |||||
| რელიგია |
|
|||||
| თარობა | ფედერაცლური გვერდო საპრეზიდენტო რესპუბლიკა ავტორიტარული[2] დიქტატურაშ გიმე[3][4] | |||||
| - | პრეზიდენტი | ვლადიმერ პუტინი | ||||
| - | პრემიერ-მინისტრი | მიხეილ მიშუსტინი | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | გვალო | 17,098,246[5] (ერეფოშქაშეთ აღიარაფილ ხურგეფს) კმ2 (1) | ||||
| - | წყარი (%) | 13[6] (ჭყენჭყეფიშამო) | ||||
| მახორობა | ||||||
| - | 2025 ფასებათ | (9-ა) | ||||
| - | მეჭედალა | 8.4 ად/კმ2 (187-ა) | ||||
| ედპ (ჸუპ) | 2025 ფასებათ | |||||
| - | გვალო |  $7.130 ტრილიონი[9] (4-ა) |
||||
| - | ართ მახორუშე | $48,957[9] (43-ა) |
||||
| აგი (2022) | 0.821 (56-ა) | |||||
| ვალუტა | რუბლი (₽) (RUB) |
|||||
| ბორჯიშ ორტყაფუ | +2-შე +12-შახ | |||||
| ქიანაშ კოდი | RU | |||||
| Internet TLD | ||||||
| ოტელეფონე კოდი | +7 | |||||
თეხანური რუსეთიშ ტერიტორიას ადამიერიშ ხორუეფი ითარიღებუ თუდოლენი პალეოლითიშ პერიოდით. ბჟაეიოლი სლავეფქ ევროპას მუჭოთ აღარაფილი ბუნან გიჭყეს ახალი წანეფიშეჭარუაშ III დო VIII ოშწანურეფიშ ოშქაშეთ. პირველი ბჟაეიოლური სალვური სახენწჷფო, კიევიშ რუსეთიქ გიჭყჷ IX ოშწანურას დო 988 წანას, ბიზანტიაშ იმპერიაშე მიღჷ მართმადიდებელური ქირსიანობა. კივიშ რუსეთიქ საბოლათ აკოციუ; მოსკოვიშ დიდი სათაროქ დუდენდჷ რუსული დიხეფიშ აკოკათუაშოთ, ნამუქჷთ 1547 წანაშო გჷმიჭანუ რუსეთიშ ომაფეშ გუმოცხადება. XVIII ოშწანურაშ დაჭყაფუშო, რუსეთი შანულამო გითმიძინანდჷ ეჭოფუეფით, ანექსიეფით დო რუსი მარკვიალეფიშ მოკორინაფათ, თეშნერო გჷნირთუ რუსეთიშ იმპერიათ, ნამუთ ისტორიას სიკაბეტაშ მეჯინათ მასუმა იმპერიათ სქიდუ. მარა 1917 წანაშ რუსეთიშ რევოლუციათ, რუსეთის მონარქიაქ გეუქვუ დო საბოლათ დითირჷ რუსეთიშ სფსრ-თ — მოსოფელიშ პირველი კონსტიტუციურო სოციალისტური სახენწჷფოთ. რუსეთიშ ომენოღალე ლჷმაშ უკული, რუსეთიშ რფსრ-ქ სუმი შხვა სხუნუური რესპუბლიკაწკჷმა გაჭყჷ სხუნუეფიშ რსხუ, ნამუშ აკოდგინალუას თინა რდჷ უკაბეტაში დო უთარაში რესპუბლიკა. 1930-იან წანეფს სხუნუეფიშ რსხუქ მანჯჷ ბიწორი ინდუსტრიალიზაცია, ნამუქჷთ იოსებ სტალინიშ დუდალაშ ბორჯის გიმიჭანჷ მილიონობათ ადამიერიშ გოჭყვიდუა, თაშნეშე მოგვიანაფათ გინმაჭყვიდირე როლი ილაჸაფუ მორსხუეეფშო, ნამუთ დუდენდჷ შხუ მასშტაბური ოპერაციეფს ბჟაეიოლი ფრონტის. რგილი ლჷმაშ დოჭყაფათ, ააშ-ს ქუდუჭყჷ ნირზი იდეოლოგიური დომინატობაშო დო ერეფოშქაშე გაულაშო. XX ოშწანურაშ სხუნუეფიშ პერიოდი ეიშანუაფუდჷ რუსული ტექნოლოგიაშ შანულამი მენაჭირინუეფით, თინეფს შქას პირველი ხელუანური ელმაშარე დო ადამიერიშ პირველი ექსპედიცია კოსმოსიშა.
1991 წანას, სხუნუეფიშ რსხუშ აკოცჷმაშ შედეგო რუსეთიშ სფსრ-ქ გეგნიქიმინჷ რუსეთიშ ფედერაციათ. მიღებულქ იჸუ ახალი კონსტიტუციაქ, ნამუშ ნძალათ მიშაღალირქ იჸუ ფედერალური გვერდო საპრეზიდენტო სისტემაქ. ახალი ოშწანურაშ დაჭყაფუშე, რუსეთიშ პოლიტიკურ სისტემას დომინირენს ვლადიმერ პუტინი, ნამუშ დუდალაშ ბორჯისჷთ ქიანაქ დემოკრატიაშე შანულამო კინიკინჷ დო გჷნირთუ ავტორიტარული დიქტატურათ. რუსეთი ოურდუმეთ ოკათუდჷ ჸოფირი სხუნუეფიშ რესპუბლიკაშ დო შხვა ქიანეფიშ მუსხირენ კონფლიქტის, თინეფს შქას 2008 წანაშ საქორთუოწკჷმა ლჷმას დო 2014 წანაშე უკრაინაწკჷმა ლჷმას. თე ეკონია იკათუანს უკრაინაშ ტერიტორიეფიშ ერეფოშქაშეთ ვაღიარაფილი ანექსიეფს, თინეფს შქას 2014 წანას ყირიმიშ დო 2022 წანაშე ასეშა მიმალი მინოკათუაშ განწეობას შხვა ოთხი ოლქიშ ანექსია.
რუსეთის ეთმეჭარჷნა მუჭოთ კაბეტი ჟისახენწჷფოთ, ნამუსჷთ აპალუ უშხუაში ბირთვული ანჯარიშ ოზირუე დო მოსოფელიშ მასუმა უკაბეტაში ოურუდმე გასალით. ქიანას უღჷ მაღალმიშნაველამი ეკონომიკა, ნამუშით მოსოფელს 11-ა უკაბეტაში ნომინალიშ დო 4-ა უკაბეტაში ედპ-შ ჸიდირიშ უნარიშ პარიტეტიშ მეჯინათ მოღვენი ქიანა რე, ნამუთ მუშჸურე გეპონჷ გოლუა მინერალურ დო ენერგეტიკულ რესურსეფს; თეშნერო მოსოფელს მაჟირა აბანს იკენს ნაფთობიშ დო ორთაშობური გაზიშ მოპალუაშით. მარა რუსეთი ძალამი დაბალ პოზიციეფს იკენს თიჯგურა ერეფოშქაშე რეიტინგეფს, მუჭომით რე: დემოკრატია, ადამიერიშ ნებეფი დო პრესაშ დუდიშულა, თაშნეშე კორუფციაშ მაღალი დონე. რუსეთიშ ფედერაცია რე გოეროშ უშქურანჯობაშ სხუნუშ იროიანი მაკათური; გეჸვენჯი ერეფოშქაშე ორგანიზაციეფიშ მაკათური: G20, შწო (SCO), BRICS, აროეწ (APEC), ეუწო (OSCE), დო მვო (WTO); დო თიჯგურა პოსტსხუნუური ორგანიზაციეფიშ მაჸვენჯი მაკათური სახენწჷფო რე, მუჭომით რე: ზსწ (CIS), კუაო (CSTO) დო ეაერ (EAEU). რუსეთიშ ტერიტორიას იდვალუაფუ იუნესკოშ 32 მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტი.
ჯოხოდვალა
რედაქტირაფა- ოფიციალური - რუსეთიშ ფედერაცია
- რუსული - Россия, Российская Федерация.
რუსეთიშ ერუანული რესპუბლიკეფი
რედაქტირაფა| რესპუბლიკა | ნანანოღა |
|---|---|
| ადიღეა | მაიკოპი |
| ალტაი | გორნო-ალტაჲსკი |
| ბაშკირეთი | უფა |
| ბურჲატჲა | ულან-უდე |
| დაღესტანი | მახაჩკალა |
| ინგუშეთი | მაგასი |
| ყაბარდო-ბალყარეთი | ნალჩიკი |
კომენტარეფი
რედაქტირაფა- ↑ რუს. Россия, ru
- ↑ რუს. Российская Федерация
- ↑ რუსეთის უხურგანს 14 სახენწჷფო:[10] ნორვეგია დო ფინეთი ოორუე-ბჟადალშე; ესტონეთი, ლატვია, ბელარუსი დო უკრაინა ბჟდალშე, თაშნეშე ლიეტუვა დო პოლონეთი (კალინინგრადიშ ოლქის); საქორთუო დო აზერბაიჯანი ობჟათე-ბჟადალშე; ყაზახეთი დო მონღოლეთი ობჟათეშე; ჩინეთი დო ოორუე კორეა ობჟათე-ბჟაეიოლშე. თაშნეშე რუსეთიშ ოზუღე ხურგეფი უღჷ იაპონია დო ააშ-წკჷმა. რუსეთი უხურგანს საქორთუოშ სეპარატისტული რეგიონეფს: აფხაზეთის დო ცხინვალიშ რეგიონს, ნამუთ რუსეთის ოკუპირებული აფჷ საქორთუოშე.
სქოლიო
რედაქტირაფა- ↑ Shevchenko, Nikolay. “Check out Russia's Kalmykia: The only region in Europe where Buddhism rules the roost“, 21 February 2018. კითხირიშ თარიღი: 11 February 2023.
- ↑ Russia: Freedom in the World 2023 Country Report (9 March 2023). კითხირიშ თარიღი: 17 April 2023.
- ↑ Krzywdzinski, Martin (2020). [[[:თარგი:GBurl]] Consent and Control in the Authoritarian Workplace: Russia and China Compared]. Oxford University Press, ხს. 252. ISBN 978-0-19-252902-2. „officially a democratic state with the rule of law, in practice an authoritarian dictatorship“
- ↑ Fischer, Sabine (2022). „Russia on the road to dictatorship“. SWP Comment. DOI:10.18449/2022C30.
- ↑ World Statistics Pocketbook 2016 edition. United Nations Department of Economic and Social Affairs. Statistics Division. კითხირიშ თარიღი: 24 April 2018.
- ↑ The Russian federation: general characteristics. კითხირიშ თარიღი: 5 April 2008.
- ↑ თინეფს შქას 2,459,276 ადამიერი ოხორანს ანექსირებული ყირიმიშ ჩქონს
- ↑ ჩილათა თანგიშ გჷმოძახებაშვანს: cite web: პარამეტრეფქ url დო title უციოთ ოკო მიაწურუას. (ru) (XLSX). Russian Federal State Statistics Service. კითხირიშ თარიღი: 10 March 2025.
- ↑ 9.0 9.1 World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (Russia). International Monetary Fund (22 October 2024). კითხირიშ თარიღი: 11 November 2024.
- ↑ Russia, Central Intelligence Agency, 2022, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/russia/#geography, წაკითხულია: 14 October 2022