ევროპა
ფართობი 10,180,000 კმ2
მახორობა 742,452,000
მახორობაშ მეჭედალა 72,9/კმ2
ქიანეფი 50 (ქიანეფიშ ერკებული)
ნინეფი ევროპაშ ნინეფიშ ერკებული
ოსათე ორტყაფუ UTC+5

ევროპა — მოსოფელიშ ნორთი, აზიაწკჷმა ართო აკმოქიმინუნს ევრაზიაშ კონტინენტის. თინეფს შქას ხურგიშ ღოზიშენ მუსხირენ ვარიანტი რე.
ევროპაშ ფართობი 10 180 000 კმ2 რე, მახორობა - 742 452 000. ევროპა ფართობიშ მეჯინათ მაჟირა უჭიჭაში კონტინენტი რე (ევროპას ხვალე ავსტრალია უწორუანს), მარა მახორობაშ მუდანობათ ევროპა უწორუანს მუჭოთ ავსტრალიასჷნ, თეშ ობჟათე ამერიკასჷთ, მახორობაშ მეჭედალაშ მეჯინათ, ხვალე აზიას აკმოსქიდუ. ევროპას იდვალუაფუ 50 ქიანა. თაჸურეშე 28 ქიანა რე ევრორსხუშ მაკათური. ევროპას იდვალუაფუ 6 ჯუჯა-სახენწჷფო:

ევროპაშ რეკორდეფი რედაქტირაფა

 
ევროპაშ ქიანეფი

ევროპაშ უკაბეტაში გვალეფი რე:

  1. მონბლანი
  2. მონტე-როსა
  3. დომი

დო შხვა

ევროპაშ უკაბეტაში ნოღა რე რუსეთიშ ნანანოღა - მოსკოვი. თექ ოხორანს 11 503 500 ადამიერი. შხვა კაბეტი ნოღეფი რე:

უკაბეტაში წყარმალეფი რე ვოლგა (3531 კმ.) დო დუნაი (2858 კმ.).

ევროპას იდვალუაფუ 4 დიდი ჩქონი: სკანდინავიაშ, იბერიაშ (პირენეშ), აპენინიშ დო ბალკანეთიშ ჩქონეფი. უკაბეტაში კოკი რე - კოკი დიდი ბრიტანეთი.

ჯოხოშ ეტიმოლოგია რედაქტირაფა

ზიტყვა „ევროპა“ ბერძენული მითოლოგიაშე მოურს. თაშ ჯოხოდჷ ფინიკიაშ მაფაშ, აგენორიშ დო ტელეფასაშ ოსურსქუას, ნამუთ ზუღას ბონუაშ ბორჯის ზევსიქ ქოძირჷ დო მეწონჷ. ზევსიქ თე ოსურსქუას ჩე ხოჯიშ სახეთ გეგმაცხადჷ, ქიხვამილუ დო კოკი კრეტაშა მიდეჸონჷ. თაქ თენეფს სუმი სქუაქ ქჷმაძინეს: მინოსი (მუმალს კრეტაშ ლეგენდარული მაფა), რადამანთისი დო სარპედონი. გვალო თე ოსურსქუაშ ჯოხო გიოდვეს ბერძენეფქ კონტინენტის. ეიოშანალი რე, ნამჷ-და ჰომეროსიშო „ევროპა“ კრეტაშ მითიური ოსურმაფა რდჷ დო ვართ გეოგრაფიული ჯოხოდვალა.

გეოგრაფია რედაქტირაფა

ევროპაშ ფართობი დოხოლაფირო 10 მლნ კმ2-იე, თენეფს შქას კოკეფი აკმადგინანა 730 ვითოშ კმ2-ს. ევროპას ელმოლს ალაჸუნს ატლანტიშ დო ოორუეშ ჸინუამი ოკიანეეფი დო თინეფიშ ზუღეფი. ევროპაშ წყარპიჯიშ ღოზი ართობურო აკოწიწონელი რი, ჩქონეფიშ (კოლიშ, სკანდინავიაშ, პირენეშ, აპენინიშ, ბალკანეთიშ) თიაშა მოურს ევროპაშ ფართობიშ 25%. თიშ უმკუჯინალო, ნამჷ-და ვართფერი დიდი ფართობიშე აკმოდირთჷნ, ევროპა ორთაშ შანულამი მუშობურობათ დო ანდანერობათ გიშეგორუაფუ. ანდაფერუანი რე ხვალე ევროპაშ ორთა ვარინ, მახორობაშ ეთნიკური აკოდგინალუა, ომეურნე საქვარუა,მეურნალაშ გოვითარაფაშ ისტორია დო თიში დონე, პოლიტიკური რუკა დო შხვა ხოლო. მოსოფელიშ ეკონომიკურო გოვითარაფილი 31 ქიანაშე 24 ევროპას რე, თინეფს შქას 4 დიდი შქვითიანიშე. ევროპა ოერეფშქაშე ტურიზმიშ თარი რეგიონი რე, თეწკჷმა თირელი ტყარი ორთათ. ევროპა მოსოფელიშ ცივილიზაციაშ ართ-ართი შანულამი ონწე რე. მოსოფელიშ ცივილიზაციაშ ისტორიაშ არძაშე რჩქინელი 100 პიჯიშე, 71 ევროპალი რე. თაჸურეშე გოძუდჷ უჯვეშაში ოვაჭარე შარეფი.

რელიეფი რედაქტირაფა

ოშქაშე სიმაღალა 300 მეტრი რე, მაქსიმალური — 5,642 მეტრი (გვალა იალბუზი). ევროპაშ რელიეფიშ უმენტაში ნორთი რზენეფს უკებჷ, ნამუეფს შქას ეიოშინალი რე — ბჟაეიოლი ევროპაშ ვე, შქაევროპაშ რზენი, შქადუნაიშ, გიმენ დუნაიშ, პარიზიშ ღანჩო), გვალეფს ევროპაშ ტერიტორიაშ 17% უკებჷ. თარი გვალამი მასივეფი რე: ალპეფი, კარპატეფი, პირენეეფი, აპენინეფი, ურალიშ გვალეფი, სკანდინავიაშ გვალეფი, ბალკანეთიშ გვალეფი. მოქიმინჯე ვულკანეფი რე ისლანდიას დო სქირონაშქა ზუღაშ წყარპიჯიშ ღოზის.

წყაპიჯიშ ზოლი რედაქტირაფა

შხვა კონტინენტეფწკჷმა ელაზჷმაფათ, ევროპას ძალამ აკოწიწონილი წყარპიჯიშ ღოზი უღუ (წყარპიჯიშ ღოზიშ 1 კმ-შა მოურს ტერიტორიაშ 246 კვ კმ). წყარპიჯიშ ღოზიშ ედომუშამი სიგჷრძა დოხოლაფირო 38 000 კმ-იე. მაქსიმალური გოძვენა სქირონაშ დინოხოლენი ნორთეფიშე ზუღაშახ 1600 კილომეტრი რე. ევროპაშ ფართობიშ 25% უკებჷ ჩქონეფს. ბრელი მუდანობათ რე მორზენილი აკუმულაციური დო აბრაზიული წყარპიჯეფი. მაღალი დო აკოწეწილი ტექტონიკური წყარპიჯეფი უღჷნა: კოლიშ ჩქონს, პირენეიშ ჩქონს ოორუე ნორთის, ნორვეგიას, ყირიმს ობჟათე ნორთის, ხორვატიას, საბერძნეთის დო შხვა.

წყარპიჯიშ ღოზი დინდარი რე კოკეფით (კრეტა, სარდინია, სიცილია, კორსიკა, ზელანდია, ირლანდია,დიდი ბრიტანეთი დო შხვა), ჩქონეფით (პელოპონესი, ყირიმი, კოლი, აპენინიშ ჩქონი, პირენეიშ ჩქონი, სკანდინავიაშ ჩქონი, ბალკანეთიშ ჩქონი დო შხვა), ჸუჯეფით (ბოტნიაშ ჸუჯი, რიგაშ ჸუჯი, ბისკაიშ ჸუჯი დო შხვა). ევროპას გოძჷ სქირონაშქაშა ტომბათ მიშაჭკირილი ზუღეფი (უჩა ზუღა, სქირონაშქა ზუღა, ბალტიაშ ზუღა დო შხვა).

 
ევროპაშ ფიზიკური რუკა

.

 
წყარმალუ დუნაი

დინოხოლენი წყარეფი რედაქტირაფა

ევროპაშ დინოხოლენი წყარეფი ძალამი კაბეტი ონტირუეში რე. ევროპაშ წყარმალუეფიშ უმენტაში ატლანტიშ ოკიანეშ ღანჩოს ორხველჷ, დოსქილადირი - ოორუე ჸინუამი ოკიანეს დო კასპიაშ ზუღას. დიდი წყარმალუეფი ბჟაეიოლი ევროპაშ რზენეფს მეურს. არძა მაძირაფალით მაართა აბანს რე წყარმალუ ვოლგა (სიგჷრძა 3530 კმ, ღანჩოშ ფართობი 1360 ვითოში კვ. კმ, ოშქაშე წანმოწანური წყარიშ ულა 800 მ³/მრ). ბჟაეიოლი ევროპაშ შხვა უკაბეტაში წყარმალუეფიე ურალი, დნეპრი, დონი, პეჩორა, დნესტრი, ოორუეშ დვინა. ბჟადალი ევროპაშ უდიდაში წყარმალუეფიე: დუნაი (სიგჷრძა 2888 კმ (სიგჷრძათ მაჟირა რე ვოლგაშ უკული), ღანჩოშ ფართობი 817 000 კმ²), ვისლა, ოდრა, ელბა, რაინი, ლუარა, რონა, ტახო. ევროპაშ ტერიტორიას ტობეფი ვაწორწოთი რე გორთილი. გჷშაკერზაფილო ანდა ტობა რე რზენეფს დო ნაჸინა გვალეფს. ტობეფიშ უმენტაში იდვალუაფუ ტექტონიკურ რღამილეფს, ნორთი დინოხვილირი რე მორენეფით (ლადოგიშ, ონეგიშ, იმანდრიშ დო შხვა ტობეფი). ევროპაშ უკაბეტაში ტობეფი რე: ლადოგიშ, ონეგიშ, ჩუდიშ, ვენერნი, ბალატონი, ჟენევაშ დო შხვა.

ორთაშობური ზონეფი რედაქტირაფა

არქტიკაშ კოკეფს დო ოორუეშ ჸინუამი ოკიანეშ წყარპიჯეფს იდვალუაფუ არქტიკული ტიოზეფი დო ტუნდრეფი, თიშ ობჟათეშე — ტყატუნდრეფი, ესვარილი დო ფართოფურცელამი ტყალეფი, სტეპეფი, სუბტროპიკული ტყალეფი სქირონაშქაზუღაშპიჯის, ობჟათე-ბჟაეიოლს — ნორთოტიოზეფი.

სარგებელი დინოხურიში რედაქტირაფა

ევროპას იპალუჷ ნაფთობი დო ორთაშობური გაზი, ნამუშ ობადეშეფი მიკორსხილი რე, ართ განშე, ბაქანეფიშ პალეოზოურ დო მეზოზოურ ნოლექეფწკჷმა, მაჟირა განშე, ალპური ჭირაკილი ორტყაფუშ გვალაშპიჯიშ დო შქაგვალეფიშ როფეფიშ ნეოგენურ გაჭყაფუეფწკჷმა. ნაფთობიშ ობადეშეეფი გროზნოს დო აფშერონიშ ჩქონს, თაშნეშე კასპიაშ ზუღას. თაშნეშე რე ქუანოშქერი (რუსეთი, გერმანია, პოლონეთი, ბელგია, გოართოიანაფილი ომაფე, საქორთუო), რკინაშ მადენი (ურალი, უკრაინა, კოლიშ ჩქონი, შვედეთი, საფრანგეთი, ლუქსემბურგი), მანგანუმიშ მადენი (უკრაინა, საქორთუო), ბოქსიტეფი (ურალი, უნგრეთი, საფრანგეთი, იტალია, საბერძნეთი), ფერამი ლითონეფი (გერმანია, ესპანეთი, ბულგარეთი, პოლონეთი) დო შხვა.

ორთა რედაქტირაფა

ტერიტორიაშ სიჭიჭარეშ მიუკუჯინალო, ევროპაშ ლანდშაფტეფი შინობურამი მიარეფერობუამობათ იხასიათებუაფუ. სკანდინავიაშ დო პირინეიშ ჩქონეფი,

 
ბიოგეოგრაფიული რეგიონეფი

ბრიტანეთიშ კოკეფიშ დიდი ნორთი დო კონტინენტიშ ბჟაეიოლი წუმორინელიე ჯვეში გვალეფით. ობჟთეს იფაჩუ ალპური გვგვალეფი. კონტინენტი დიდარიე, მუჭოთ ენერგეტიკული, თეშ ლითონური დო ვალითონური სახეშ სასარგებლო წიაღისეულით. კლიმატიშ გიმოქიმინუას შინობურამიე ატლანტიშ ოკიანეშ გოლინა. ტერიტორიაშ უდიდაშ ნორთის იფაჩუ ზომიერი კლიმატი. ბჟადალს უმენტაშო ოკეანური, დო ბჟაეიოლით - კონტინენტური პირობეფიე. ოორუეს კონწარი არქტიკული დო სუბარქტიკული, ობჟათეს - შქასქირონაზუღაური კლიმატიე. ევროპა დიდარიე ჰიდრორესურსეფით. ტერიტორიაშ უდიდაშ ნორთის იფაჩუ ტყალეფიშ ზონა, ნამუშჷთ შინობურამი ნორთი ათვისებულიე. ევროპაშ კანკალე რაიონი სერიზოული ეკოლოგიური პრობლემაშ წოხოლე რე.

გეოგრაფიული რეგიონეფი რედაქტირაფა

ტრადიციაშობურო, ევროპას რთუნა 5 რეგიონო:

  1. ოორუე ევროპა
  2. ობჟათე ევროპა
  3. ცენტრალური ევროპა
  4. ბჟაეიოლი ევროპა
  5. ბჟადალი ევროპა

თე დორთუალა ძალამი პიჯალობურიე, თიშ უმენტაშო, ნამდა თაქ წიმინდე გეოგრაფიულიშ მოხ გოთოლწონაფილიე პოლიტიკური ფაქტორეფი ხოლო. კანკალე ქიანა გორკვეული თოლოზირეშ გეშა შილებე ორხველდას შხვადოშხვა რეგიონს. მაგალითო, სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკეფიშ რსხუშ არსებობაშ ბორჯის, ევროპაშ დორთუალა ბჟაეიოლო დო ბჟადალო უმოსო პოლიტიკური რდჷ, ვინდარო გეოგრაფიული. ბჟაეიოლ ნორთის ორხველჷდეს თ.გ. „ოკათე დემოკრატიაშ“ ქიანეფი: გერმანიაშ დემოკრატიული რესპუბლიკა (გდრ), პოლონეთი, ჩეხოსლოვაკია, უნგრეთი, რუმინეთი, ბულგარეთი, ალბანეთი, იუგოსლავია. ასე ევროპაშ გეოგრაფიული ცენტრი უკრაინასიე, გეჸვენჯით ჟიშინელი ქიანეფი ცენტრალურ ევროპას იდვალუაფუნა, დო ბჟაეიოლი ევროპა ახალი ქიანეფით აკიფშჷ. თენეფი რენა: რუსეთი, ბელარუსი, უკრაინა, მოლდოვა, საქორთუო დო ობჟათე კავკაციაშ ქიანეფი.

მახორობა რედაქტირაფა

2003 წანაშ სტატისტიკური მუნაჩამეფით ევროპაშ მახორობა, რუსეთიშ მოხ, 800 მლნ-ს აკმადგინანს. თაქ ოხორანს 6 ნინაშ ფანიაშ 209 ნინაშა მორაგადე კათა. ევროპას დო ევროპალეფს ისტორიულო დო კულტურო უდიდაში გოლინა უღუდეს მოსოფელიშ ცივილიზაციაშ ფორმირაფაშ პროცესის.

პოლიტიკური რუკა რედაქტირაფა

ევროპაშ ტერიტორიას ედომუშამო ვარდა ნორთობურო იდვალუაფუ 49 სუვერენული სახენწჷფო, 2 დუდმართუ ტერიტორია (ფაროშ კოკეფი, ორხველჷ დანიას, ალანდიშ ოკეფი, ორხველჷ ფინეთის) დო 1 კოლონია (გიბრალტარი). თე სახენწჷფოეფიე:

შილა ჯოხო ნანანოღა ფართობი
კმ²
მახორობაშ
მუდანობა
მეჭედალა
(კმ²-ს)
ოფიციალური
ნინა (ნინეფი)
  ავსტრია ვენა 83 858 8 169 929 97,4 გერმანული
  აზერბაიჯანი1 ბაქო 86 600 9 165 000 105,8 აზერბაიჯანული
  ალბანეთი ტირანა 28 748 2 831 741 98,5 ალბანური
  ანდორა ანდორა-ლა-ველა 468 68 403 146,2 კატალანური
  ბელარუსი მინსკი 207 560 9 459 000 105,8 ბელარუსული
  ბელგია ბრიუსელი 30 528 11 007 000 360,6 ნიდერლანდური
ფრანგული
გერმანული
  ბულგარეთი სოფია 110 910 7 621 337 68,7 ბულგარული
  ბოსნია დო ჰერცეგოვინა სარაევო 51 129 3 843 126 75,2 ბოსნიური
სერბული
ხორვატული
  გერმანია ბერლინი 357 021 83 251 851 233,2 გერმანული
  გოართოიანაფილი ომაფე ლონდონი 244 820 61 100 835 244,2 ინგლისური
  დანია კოპენჰაგენი 43 094 5 564 219 129 დანიური
  ესპანეთი მადრიდი 504 851 47 059 533 93,2 ესპანური
  ესტონეთი ტალინი 45 226 1 340 194 29 ესტონური
  ვატიკანი ვატიკანი 0,44 900 2 045,5 იტალიური
  თურქეთი2 ანკარა 783 562 75 627 384 98 თურქული
  ირლანდიაშ რესპუბლიკა დუბლინი 70 280 4 234 925 60,3 ირლანდიური
ინგლისური
  ისლანდია რეიკიავიკი 103 000 307 261 2,7 ისლანდიური
  იტალია რომი 301 230 59 530 464 197,7 იტალიური
  კვიპროსი ნიქოზია 9251 788 457 85 ბერძნული
თურქული
  ლატვია რიგა 64 589 2 067 900 34,2 ლატვიური
  ლიეტუვა ვილნიუსი 65 200 2 988 400 45,8 ლიეტუვური
  ლიხტენშტაინი ვადუცი 160 32 842 205,3 გერმანული
  ლუქსემბურგი ლუქსემბურგი 2 586 448 569 173,5 ფრანგული
გერმანული
ლუქსემბურგული
  ოორუე მაკედონია სკოპიე 25 713 2 054 800 81,1 მაკედონური
  მალტა ვალეტა 316 397 499 1 257,9 მალტური
  მოლდოვა კიშინიოვი 33 843 4 434 547 131 მოლდავური
  მონაკო მონაკო 1,95 31 987 14 403,6 ფრანგული
  ნიდერლანდი ამსტერდამი 41 526 16 318 200 393 ნიდერლანდური
  ნორვეგია ოსლო 385 178 5 018 836 15,5 ნორვეგიული
(ბუკმოლი დო ნიუნორსკი)
  პოლონეთი ვარშავა 312 685 38 625 478 123,5 პოლონური
  პორტუგალია ლისაბონი 91 568 10 409 995 110,1 პორტუგალიური
  რუმინეთი ბუქარესტი 238 391 21 698 180 91 რუმინული
  რუსეთი³ მოსკოვი 17 075 400 142 200 000 8,3 რუსული
  საბერძნეთი ათენი 131 957 11 123 034 80,7 ბერძნული
  სან-მარინო სან-მარინო 61 27 730 454,6 იტალიური
  საფრანგეთი პარიზი 547 030 63 182 000 115,5 ფრანგული
 
საქორთუო1 ქართი 69 700 4 661 473 64 ქორთული
  სერბეთი ბელგრადი 88 361 7 120 660 91,9 სერბული
  სლოვაკეთი ბრატისლავა 48 845 5 422 366 111 სლოვაკური
  სლოვენია ლუბლიანა 20 273 2 050 189 101 სლოვენური
  სომხეთი1 ერევანი 29 800 3 229 900 101 სომხური
  უკრაინა კიევი 603 700 48 396 470 80,2 უკრაინული
  უნგრეთი ბუდაპეშტი 93 030 10 075 034 108,3 უნგრული
  ფინეთი ჰელსინკი 336 593 5 175 537 15,3 ფინური
შვედური
  ყაზახეთი4 ასტანა 2 724 900 15 217 711 5,6 ყაზახური
რუსული
  შვედეთი სტოკჰოლმი 449 964 9 090 113 19,7 შვედური
  შვეიცარია ბერნი 41 290 7 507 000 176,8 ფრანგული
გერმანული
იტალიური
რეტორომანული
  მონტენეგრო პოდგორიცა 13 812 616 258 44,6 მონტენეგრული
  ჩეხეთი პრაღა 78 866 10 256 760 130,1 ჩეხური
  ხორვატია ზაგრები 56 542 4 437 460 77,7 ხორვატული


1 გოთანჯუაშ მეჯინათ, ნამუთ კავკაციონს მიორხველუანს ევროპას, თე ქიანეფს ევროპას მიაზრენა.
2 ევროპული თურქეთი აკმადგინანს ტერიტორიას ბოსფორიშ დო დარდანელიშ საროტეფიშ ბჟადალშე დო ოორუეშე.
3 ურალიშ გვალეფიშ ბჟადალშე მადვალუ რუსეთიშ ტერიტორია ევროპას ორხველჷ.
4 ყაზახეთიშ ევროპული ტერიტორია იდვალუაფუ წყარმალუ ურალიშ ბჟადალშე.


ლიტერატურა

ქოძირით თაშნეშე რედაქტირაფა