|
* '''გეოლოგიურ სტრუქტურა'''. აზიაშ ძირითად სტრუქტურული ელემენტეფ რე უჯვეშაშ პლატფორმეფი: ციმბირიშ (ალდანაშ ფარწკუნა ართო), ჩინეთ-კორეაშ, ოჩხანე ჩინეთიშ, ინდოეთიშ. არძაშე უმოს მოძრავ რე ჰიმალაურ დო ბჟაეიოლ აზიურ გეოსინკლინურ სარტყელეფი. ნეოტექტონიკურ მოძრაობეფით რე მოცულ ხოლო შხვადოშხვა ასაკის სტრუქტურების ვრცელი ზოლი ჰისარ-ალაიდან ჩუკოტკის ნახევარკუნძულამდე. შუა, ცენტრალური და აღმოსავლეთი აზია, მალაის არქიპელაგი ხასიათდებიან ძლიერი სეისმურობით. კამჩატკაზე, სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ბევრ კუნძულზე მოქმედი ვულკანებია.
== Narazeni მიშელით გიმე მოჩამილი რცხუშა==
რთხინთ [http://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%95%E1%83%90:Narazeni ათაქ ქიგუნჭირით] მიშელათ თქვან სხუნუაშ ხასჷლაშა პატინი Narazeni] მოკონა დოირაგადუათინ :)
* '''კლიმატი.''' კლიმატ ითირუ არქტიკულშე ოორუეშა, ეკვატორულით ოჩხანეშა. ევრაზიაშ პერიფერიეფს კლიმატი ოკეანურრე, ოჩხანეს დო ბჟაეიოლს - მუსონური, დო დინახლენ რეგიონეფს - კონტინენტური დო მანგარი კონტინენტური. ოორუე-ბჯაეიოლს, ვერხოიანსკიშ დო ოიმიაკონიშ რაიონეფს, გინმურს ოორუე ნახევარსფეროშ ჩხურუშ ზოლი. დიდადიხას არძაშე უმოს მეტი ნალექი მოურს ინდოეთიშ ნოღა ჩერაპუნჯის, სოდგაინ 12 ანთასი მმ წანას.
* '''დინახლენ წყარეფი.''' აზიაშ უდიდაშ წყარმალეფრე: [[იანძი]], [[ობი]], [[ენისეი]], [[ლენა]], [[ამური]], [[ხუანხე]], [[მეკონგი]], [[ბრაჰმაპუტრა]], [[განგი]], [[ინდი]], [[ტიგროსი]], [[ევფრატი]]. ტობეფიშე ოშინალ რე: [[კასპიაშ ზუღა]], [[არალიშ ზუღა]], [[ბაიკალი]] (არზაშე უმოს ტომბა ტობა მსოფლიოს).
* '''უდიდაშ ქიანეფი.''' ფართობიშ მიხედვით აზიაშ უდიდაშ ქიანეფ რე: [[რუსეთი]] - 17,075 ანთასი კვ.კმ (გვერდო ევროპასრე), [[ჩინეთი]] - 9,597, [[ინდოეთი]] - 3,287, [[ყაზახეთი]] - 2,717, [[საუდიშ არაბეთი]] - 1,960, [[ინდონეზია]] - 1,919, [[ირანი]] - 1,648, [[მონღოლეთი]] - 1,565.
== გეოგრაფიული რეგიონეფი ==
აზიას ტრადიციულო რთუნა თეშნერი გეოგრაფიულ რეგიონეფო:
# [[ოორუე აზია]]
# [[ცენტრალური აზია]]
# [[ბჟაეიოლი აზია]]
# [[ოჩხანე-ბჟაეიოლი აზია]]
# [[ოჩხანე აზია]]
# [[ბჟადალი აზია]]
აზიაშ შხვა რეგიონეფი დო აკანეფი: [[მცირე აზია]], [[შკა აზია]], [[კავკასია]], [[ახლო ბჟაეიოლი]], [[შკაწყარმალეთი]].
== მახორობა ==
მსოფლიოშ მახორობაშ 60% აზიაშ წილო მოურს. 2003 წანაშ შუნაფასეფით თაქ 4 მილიარდი კოჩი ოხორანდუ.
* '''ქიანეფი.''' არძაშე უმოს ბრელკოჩამ ქიანეფრე: [[ჩინეთი]] - 1,284 მლნ, [[ინდოეთი]] - 1,045 მლნ, [[ინდონეზია]] - 231 მლნ, [[პაკისტანი]] - 147 მლნ, [[რუსეთი]] - 144 მლნ (გვერდო ევროპასრე), [[ბანგლადეში]] - 133 მლნ, [[იაპონია]] - 127 მლნ.
* '''მედვალა.''' არძაშე უმოს მედვალირო დოხორინელი ქიანეფი რე: [[სინგაპური]] - 6,040 კოჩი 1 კვ.კმ-ს, [[მალდივიშ კუნძულეფი]] - 1,070, [[ბაჰრეინი]] - 987, [[ბანგლადეში]] - 926, [[ოჩხანე კორეა]] - 491.
* '''რელიგია.''' მსოფლიოშ რელიგიეფიშ უმენტაშობას დაჭყაფუქ აზიას მიაჩუ. თინეფშე უმენთაშო აზიას გავრცელებულრე: [[ბუდიზმი]], [[ინდუიზმი]], [[ისლამი]], [[შინტოიზმი]], [[ჯაინიზმი]], [[ტაოიზმი]], [[სიკჰიზმი]], [[ზოროასტრიზმი]]. ძირითადო აზიაშ გალე გავრცელებულრე: [[ქრისტიანობა]], [[იუდაიზმი]].
== აზიაშ ისტორია ==
''ქოძირით ძირითადი სტატია: [[აზიაშ ისტორია]]''
== პოლიტიკური რუკა ==
[[ფაილი:Asia-map.png|400px|right|აზია, პოლიტიკური რუკა]]
ამდღა აზიაშ ტერიტორიას გეძუ 48 სუვერენული სახელნწიფო, 3 სამფლობელო დო 2 გაურკვეველ საერთაშორისო სტატუსიშ ტერიტორია.
{| border="0" cellpadding="2"
|
* [[ავღანეთი]]
* [[აზერბაიჯანი]] ¹
* [[არაბეფიშ აკოშქუმალირ საამიროეფი|არაბეფიშ საამიროეფი]]
* [[ბჟაეიოლი ტიმორი]]
* [[ბანგლადეში]]
* [[ბაჰრეინი]]
* [[ბრუნეი]]
* [[ბჰუტანი]]
* [[ერაყი]]
* [[ვიეტნამი]]
* [[თურქეთი]] ¹
* [[თურქმენეთი]]
* [[იაპონია]]
* [[იემენი]]
* [[ინდოეთი]]
* [[ინდონეზია]]
| style="vertical-align: top;" |
* [[იორდანია]]
* [[ირანი]]
* [[ისრაელი]]
* [[კამბოჯა]]
* [[მიანმარი]]
* [[კატარი]]
* [[კვიპროსი]]
* [[ლაოსი]]
* [[ლიბანი]]
* [[მალაიზია]]
* [[მალდივიშ კუნძულეფი]]
* [[მონღოლეთი]]
* [[ნეპალი]]
* [[ომანი]]
* [[პაკისტანი]]
* [[რუსეთი]] ¹
| style="vertical-align: top;" |
* [[ოჩხანე კორეა]]
* [[საუდიშ არაბეთი]]
* [[საქორთუო]] ¹
* [[სინგაპური]]
* [[სირია]]
* [[სომხეთი]]
* [[ტაილანდი]]
* [[ტაჯიკეთი]]
* [[უზბეკეთი]]
* [[ფილიპინეფი]]
* [[ქუვეითი]]
* [[ყაზახეთი]] ¹
* [[ყირგიზეთი]]
* [[შრი-ლანკა]]
* [[ჩინეთი]]
* [[ოორუე კორეა]]
|}
<small>
<sup>1</sup> გვედრო ევროპას გეძუ.
</small>
აზიაშ ტერიტორიას ოკუთნუ ავსტრალიაშ 3 კუნძულოვანი სამფლობელო:
* [[ეშმორიშ დო კარტიეშ კუნძულეფი]]
* [[კუკიშ კუნძულეფი]]
* [[შობაშ კუნძული (ავსტრალია)|შობაშ კუნძული]]
გაურკვეველ საერთაშორისო სტატუსიშ ტერიტორიეფრე:
* [[პალესტინა]]
* [[ტაივანი]]
== ხოლო ქოძირითი ==
* [[ევრაზია]]
* [[ევროპა]]
* [[აზიაშ ისტორია]]
* [[ევროპა-აზიაშ საზღვარი]]
{{მსოფლიოშ კონტინენტეფი}}
{{მსოფლიოშ რეგიონეფი}}
[[კატეგორია:აზია|*]]
[[nso:Asia]]
| 