ირლანდიაშ რესპუბლიკა: გინორთი გინოჯინეფს შქას

'''ირლანდია,''' ოფიციალურო '''ირლანდიაშ რესპუბლიკა''', [[ირლანდიური ნინა|ირლანდ]]. Éire, ([[ირლანდიური ნინა|ირლანდ]]. Poblacht na hÉireann), ქიანა ბჟადალ [[ევროპა|ევროპას]], იდვალუაფუ თე ჯოხოდვალაშ კოკის. ქიანაშ ფართობი რე 70 273 კმ². ოსქირონე სანძღო უღუ [[გოართიანაფილი ომაფე|დიდ ბრიტანეთიწკჷმა]]. ბჟადალშე გოუხე [[ატლანტიშ ოკეანე|ატლანტიშ ოკეანე]], კოკი დიდი ბრიტანეთშე გჷშართილი რე ირლანდიაშ ზუღათ დო წმინდა გერგიშ საროტით. კოკიქ პოლიტიკურო ჟირო გირთჷ 1921 წანას, მუჟამსჷთ ოორუე-ბჟადალს ოლსტერიშ მეტი შხვა არძა პროვინციაქ ზოხორინელობა მიღჷ.

 

* '''ოფიციალური''': ირლანდიაშ რესპუბლიკა.

* '''ირლანდიური''': Eire; Poblacht na h'Eirean;

* '''ეტიმოლოგია.''' ჯოხო ''ირლანდია'' მერსხუაფილი რე პროტო-კელტურ სიტყვაწკჷმა - Iweri, მუთ ნოჸოფიერ აბანს შანენს. მუში ლათინური ჯოხო რე Hibernia, უელსური - Iwerddon, ბრეტონული - Iwerzhon. შილებე, ირლანდიაშ ჯოხო მიოწურუანდას ირლანდიარეფიშ კჷნოხონეფიშ კავშირს [[პირენეიშ ჩქონი|პირენეიშ ჩქონიშ]] უჯვეშაშ მახორუეფწკჷმა - იბერიალეფწკჷმა. ჯოხოშ ოდაბადური ფორმა Eire გელურ ნინაშა ჯოხო ''ქიანას.''

 

[[ფაილი:Ireland.A2003004.jpg|200პქ|thumb|left|კოკი ირლანდია. კოსმოსური ფოტო]]

გეოგრაფიული თოლონჭაფუთ, ქიანა იდვალუაფუ ლაბრადორიშ ჩქონიშ, ობჟათე ალიასკაშ დო ობჟათე კამჩატკაშ განედის, მარა კოკამი დვალაფაშ დო [[გოლფსტრიმი|გოლფსტრიმიშ]] ტიბუ მალობაშ გოლინათ თაქ რე ზუღური ტიპიშ კლიმატი. წანმოწანური ტემპერატურული ამპლიტუდა ვარე მაღალი დო 15°-ს აკმადგინანს. ზარხული რგილი რე, ნოლექამი. ოშქარული ტემპერატურა +18 - +20 °C. ბზოთონჯი ნორკებო ჸინამი რე, ოშქარული ტემპერატურა - +8 °C. მუჭოთ მეძობელ დიდ ბრიტანეთის, ირლანდიას ფშხირი რე ატმოსფერული ნოლექეფი - უმოსო ჭვემაშ სახეთ. ნოლექეფიშ ოშქარული მუდანობა რე 750-1000.

ირლანდია ვარე მაღალგვალამი ქიანა. მუში უმაღალაში კონკა ''კარანტუოჰილი'' ზუღაშ დონეშე 1041 მ. სიმაღალას იდვალუაფუ. ქიანაშ ტერიტორიაშ უდიდაშ თიას იკინენს რზენეფი დო ხორგეფი, ნამუეფსჷთ მუკი-მუკი გოუძჷ შხვადოშხვა გვალამი სისტემეფი: მაკგილიკადი, უიკლოუ, მორნი, ბლუსტეკი დო შხვეფი.

 

 

ირლანდიას უღუ თუთიაშ, ტყვიაშ, ორთაშური აირიშ, კირქუაშ, თაბაშირიშ, ლინჯიშ, ბარიტიშ, ვარჩხილიშ, დოლომიტიშ, ტორფიშ რესურსეფი.

 

[[ფაილი:LeinsterHouseDublin2010.JPG|thumb|left|ლენსტერ ჰაუსი, ირლანდიის პარლამენტის რეზიდენცია]]

 

ირლანდია 1937 წანას მეღებული კონსტიტუციაშ მეჯინათ რე ოპარლამენტე რესპუბლიკა, სოდეთ სახენწჷფოშ მადუდე რე ქიანაშ პრეზიდენტი (ირლ. Uachtarán na hÉireann). პრეზიდენტის ეშასხუნუნა 7 წანაშ ვადათ. კანდიდატიშ წჷმორინაფა შეულებუნა ხვალე კანონიშდუმადვალუ ორგანოშ 20 მაკათურს, ვარა მინიმუმ 4 საგრაფოშ წჷმჷმარინაფალეფს. პრეზიდენტი რე უმაღალაში თარსარდალი დო ნიშნენს პრემიერ-მინისტრის (ირლ. Taoiseach). პრემიერ-მინისტრი იშანუ ქიანაშ კანონიშდუმადვალუ ორგანოშ - ნაციონალური პარლამენტიშ (Oireachtas) წჷმორინაფათ. პრემიერ-მინისტრი უმოსო წჷმარინუანს მამართვალი პარტიაშ ლიდერს. პრემიერი აკმადგინანს მინისტრეფიშ კაბინეტის.

 

ქიანაშ კანონიშდუმადვალუ ორგანო რე ნაციონალური პარლამენტი (Oireachtas), ნამუთ ჟირ პალატაშე აკმოდირთუ. ჟიდონ პალატას (Seanad Éireann) რე სუმონეჩი მაკათური, ნამუეფიშ ნოწილს ნიშნენს პრემიერი, ნართის (ნოწილს) - კანკალე ირლანდიური უნივერსიტეტი დო ნართის - გიმენი პალატაშე გჷშასხუნილი სპეციალური კომისია. გიმენ პალატას (Dáil Éireann) უმოსი ნძალაალობა უღუ. მუშ 166-ხოლო მაკათურს გიშასხუნუნა ხუთ წანაშე ართიშა.

 

ირლანდიაშ რესპუბლიკა ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული თოლონჭაფუთ ირთუ 4 რეგიონო (მუნსტერი, კონოტი, ლენსტერი, ოლსტერი), ნამუეფით თეხანურო ქიანაშ ისტორიულ პროვინციეფს წჷმარინუანა დო 26 საგრაფოთ (counties).

 

ნოღეფს ოხორანს მახორობაშ 68,8% (მეხოლაფირო 2,9 მილიონი კოჩი). შხუ ნოღეფი რე [[დუბლინი|დუბლინი]] (529 ანთ. კოჩი), კორკი (119 ანთ. კოჩი), ლიმერიკი(52,5 ანთ. კოჩი).<ref>http://beyond2020.cso.ie/Census/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=75478</ref>.

[[ფაილი:Gaeltacht.svg|180|მინი|მარჯვნივ|ირლანდიური ნინაშ გოფაჩუაშ არეალი ირლანდიას]]

ირლანდიაშ ოფიციალური ნინეფი რე [[ირლანდიური ნინა|ირლანდიური]] დო [[ინგლისური ნინა|ინგლისური]]. ოშწანურეფიშ მალობას ირლანდიური, მუჭოთ კოლონიზებული კათაშ ნინა, თხოზინელი რდჷ ინგლისარეფშე. ირლანდიურნინამი მახორობაქ ნიშნელუანო მირკჷ ''კარტოფილიშ შქირენაშ'' პერიოდის, 1871 წანაშა ირლანდიური ნინაშ გურაფა დაჭყაფუ სკოლეფს ხოლო აკრძალური რდჷ. თეჟამს ირლანდიური ნინა რესპუბლიკაშ, 2007 წანაშე ევროკავშირიშ ოფიციალური ნინა რე. თე ჟამს თე ნინა უჩქჷ ირლანდიაშ მახორობაშ 40%-ს, მორო ირდღალი ოჩიებელი ნინათ ხვალე ქიანაშ დალიერიშ ბჟადალუ ნართის თ.შ. (თაშნე გედვალირი), "Gaeltacht" - ის რე მუწოსქილადირი.<ref>http://www.gaeltachttravel.com/gaeltacht-regions/statistics-on-the-gaeltacht-and-the-irish-language/</ref>

 

ირლანდია ინდუსტრიულ-აგრარული ქიანა რე, ართიანი ნაციონალური პროდუქტიშ მოცულობათ (65 მლრდ $) საგებიოს 44-ა აბანი უკინებუ.

 

* '''ვალუტა''' - [[ევრო|ევრო]] (EUR); 2002 წანაშე.

 

 

7 ოშწანურაშ მალობას ირლანდია ბრიტანეთიშ კოლონია რდჷ. 1921 წანას ქიმიღჷ დომინიონიშ სტატუსი, 1949 წანას თაქ რესპუბლიკაქ გაგმიხადჷ (ობჟათე ირლანდიაშ ტერიტორიაშ უმუშეთ). 1985 წანას ხე ქუმაჭარეს ანგლო-ირლანდიურ აპიანს.

 

 

* [[დუბლინი|დუბლინი]] — ნაციონალური მუზეუმი, ჯიხა-ჸორში (XVI ოშწ.), პატრიკიშ ოხვამე (XII ოშწ.).