|
[[Image:Rioni river in Kutaisi.jpg|300px|რიონი [[ქუთეში|ქუთეშის]]|thumb]]
'''რიონი''', '''რიონწყარი''' ([[ქორთული ნინა|ქორთულოთქორთულო]]: რიონი)– — ბჟადალ [[ბჟადალუ საქორთუო|ბჟადალუ საქორთუოშ]]შ ირიშენირიშენი უდიდაში [[წყარმაალიწყარმალუ]]. გინძანობასიგინძა 327 კმ, აუზიშ ფართანობაფართობი 13 400 კმ². დუდ–გეჭყაფუოდუდე უძუუღუ [[კავკასიონიკავკაციონი|კავკასიონიშკავკაციონიშ]] ოჩხანე კართეს, [[ფაშიშ–თა|ფაშიშ–თაშ]] გოლასგვალას, [[რაჭა–ლეჩხუმ–თუდონ შონე|რაჭა–ლეჩხუმ–თუდონ შონეშ]] რეგიონიშ [[ონიშ მუნიციპალიტეტი|ონიშ მუნიციპალიტეტის]]. ზოღაშ ეშე 2960 მ. [[უჩა ზოღა|უჩა ზოღას]] აკათუ [[სამარგალო-ჟინჟიმოლენი შონე|სამარგალო-ჟინჟიმოლენ შონეშ აკანიშ]] რეგიონიშ ნნოღა. [[ფუთი|ფუთიწკუმაფუთიწკჷმა]]. [[ქუთეში|ქუთეშშახ]] რიონწყარი მეურს ტომბა დო ფართო რობუს. წყარპიჯის ბრელი რე ოფუტეეფი, ბინეხეფი, ჸვანეფი დო გეთასულეეფი. მელე–მოლე პიჯის მიკუძჷგოუძჷ ჭალე. ალპანაშ ოფუტეწკუმაოფუტეწკჷმა რიონი ურთანს ოჩხანეყურეოჩხანეჸურე დო დინოყუნსდინოჸუნს ჭჷფე დო ინწჷროონჭირე რობუს, ხვალოთ ექი–აქოთ იფართანებჷიფართებუ. ქუთეშიშ უკული, [[კოლხაშკოლხეთიშ ზენი|კოლხაშკოლხეთიშ რზენშა]] გჷშურს გოფაჩილოთგოფაჩილო, მელე–მოლე კინე ელაჸუნს ფართო ჭალეეფი, ირთუ ბრელი ჸათ დო გჷშაკიდუნს ანდა ჭიჭე კოკის.
ოფუტე [[ვარციხე|ვარციხეწკჷმა]] ურთანს ბჟადალუჸურებჟადალჸურე დო თაში გეწურაფილოთ [[უჩა ზოღაშახზუღა]]შახ, სოდეთ მიშაკათაფუწკუმამიშაკათაფუწკჷმა გიშაკიდუნსგიშაკიდჷნს მუსხითგარენიმუსხითგარენ მორდილიმორდილ კოკისინკოკის. გიშაკერძაფილოთგჷშაკერძაფილო ფართო რე რიონი ვარციხეშენ ბაშიშ ოფუტეშახ, სოდეთ ბრელი ჸათ ირთუჷნირთუ. ბაშიშ უკული ისხი ჸა ვა უღჷუღუ. ჯავახეთიშ ოფუტეშ თუდო კალაპოტი იღიროკუ. თე ნოკვათუსნორთის უჩქჷ ჭიჭე ნაღალუნოღალუ ტობეფი. წალენი კალაპოტის რიონი ეშაჸუნს ხეთქიმინელი ჯებირეფს დო ხურგეფშქას ბჟადალუშბჟადალიშ ბორიეფიშ ქარეფიშგურშენიგურშენი.
რიონი ირდუ ჸინურეფიშუგურყელეფიშ, თჷრიშთირიშ, ჭვიმაშჭვემაშ დო დიხაშთუდონი წყარეფით.
წყარდიდალაწყარალა უჩქუუჩქჷ გიშულირ–ზარხულს თირიშ დო ჸინურეფიშუგურყელეფიშ ნდღულაფაშენი დო ხოლო ჭვიმეფშენიჭვემეფშენი. წყარდიდალა ჟინჸურე იჭყაფუ პირელიშ თუთაშ დაჭყაფუს, შქაწალს – მელახიშ მაართა გვერდის, ოდო თუდო – კუნტურაშ ეკონიას. წყარი ირიშენ მერკეთ გედგუგედგჷ ზოთონჯის (ქირსეთუთა–კუნტურა), მარა თუდონი ოლუსმალობას თეს თირანს ჭვიმა–დღალეფიშ წყარმოლაფა.
რიონიშ ოშქაშეწანური ხარჯი გლოლაწკუმაგლოლაწკჷმა რე 27,3 მ³/წმ, ქუთეშწკუმაქუთეშწკჷმა 134 მ³/წმ, საქოჩიკიძეოწკუმასაქოჩიკიძეოწკჷმა — 406 მ³/წმ. მაქსიმალური ხარჯი გლოლაწკუმაგლოლაწკჷმა 345 მ³/წმ, ქუთეშწკუმაქუთეშწკჷმა — 1440 მ³/წმ, საქოჩაკიძეოწკუმასაქოჩაკიძეოწკჷმა — 3000 მ³/წმ. მინიმალური ხარჯი გლოლაწკუმაგლოლაწკჷმა — 16 მ³/წმ, ქუთეშწკუმაქუთეშწკჷმა — 22,0 მ ³/წმ, საქოჩაკიძეოწკუმასაქოჩაკიძეოწკჷმა — 34,0 მ³/წმ.
რიონს უჩა ზოღაშაზუღაშა წარმოწანას მიშუღუ 12,9 კმ³ წყარი.
რიონიშ პიჯის უჩქუუჩქჷ გოჸინუა, ჸინით გოძგიბუა. ჟინი დო შქაშ ოლუმალობას ზოთონჯის მინმინშა იფორუ ჸინით.
რიონიშ წყარი ჯიმუანობათ რე ოშქაშეთ წყითე – 150-300 მგ/ლ დო იონური მეკათილობათ ჰიდროკარბონატული კლასიშა მიშურს.
[[File:Rioni river - Georgia (Europe).jpg|thumb|left|[[წყარმალუ]] რიონი]]
== რიონიშ ფშეფი ==
რიონიშ თარი ფშეფინადუეფი რე: საკაურა, ლუხუნი, რიცეულა, ლაჯანური, გუბისწყალი, [[ცხენწყარი|ცხენწყარი]], [[ტეხირი|ტეხირი]], [[ციცჷი|ციცჷი]] (მარძგვანშეთმარძგვანშე) დო ჭანჭახი, ღარულა, ჯეჯორა, ლეხიდარი, [[ყვირილა|ყვირილა]], ხანისწყალი, სულორი, ყუმური, ხევისწყალი (კვარჩხანშეთკვარჩხანშე). რიონი დო მუში ფშეფი გიმირინუაფუგჷმირინუაფუ ოწყარალოთ (მაშველიშ დო აჯამეთიშ წყაროლუეფი).
== რიონიშ ჰიდროელექტროსადგურეფი ==
რიონწყარს გეგაფილი რე [[ჰიდროელექტროსადგური|ჰიდროელექტროსადგურეფი]]: რიონჰესი, გუმათჰესი |, გუმათჰესი ||, ვარციხეჰესი. ჰესეფი რიონწყარიშ ფშეფსნადუეფს ხოლო რე გეგაფილი: ლაჯანურჰესი, შაორჰესი, ტყიბულჰესი.
== რიონპიჯიშ ნოღეფი ==
რიონპიჯის გეკიდილი რე ნოღეფი:
* [[ონი|ონი]]
* [[ამბროლაური|ამბროლაური]]
* [[ქუთეში|ქუთეში]]
* [[სამტრედია|სამტრედია]]
* [[ფუთი|ფუთი]]
== ისტორია დო ეტიმოლოგია==
რიონს ჯვეშოთჯვეშო ჯოხოდუ [[ფასისი|ფასისი]]/ფაზისი ([[ბერძენული ნინა|ბერძ]].: Φάσις), ნამუთ პირველოთ მოშინელი რენ ჯვეში ბერძენი მაჭარუჭარუ [[ჰესიოდე|ჰესიოდეშ]] (ჯვ.წ. ე. VIII-VII ო.ო.) "თეოგონია"–ს. მუშ უკული ფასისის იშინანა [[აპოლონი როდოსული|აპოლონი როდოსული]], [[ვერგილიუსი|ვერგილიუსი]] დო შხვეფი. ღალ–წყარი მოშინელი რე [[პლატონი|პლატონიშ]] "ფედონს" ხოლო ([[სოკრატე|სოკრატეშ]] დიალოგეფს), მუჭოთ შურობუმუშ ონძღო.
"ფასისი/ფაზისი"–შ ეტიმოლოგია [[კოლხური ნინა|კოლხური]] ([[ქართველური ნინეფი|ქართველური]]) რენ დო ეკირცხუაფუ თიცალითიცალ ზიტყვეფწკუმაზიტყვეფწკჷმა, ნამუთ რენ "ფაში" (ქ.ნოღა ფუთიშ [[ლაზური დიალექტი|ლაზური]] ჯოხო), "ფასის მთა" ([[ფაშიშ თა|ფაშიშ თა]], გოლა, სოლეშეთ რიონი გიმოურსინ), "[[ბაში|ბაში]]" (ოფუტეეფიშ ჯოხო [[ზუგდიდიშ მუნიციპალიტეტი|ზუგდიდიშ]] დო [[სამტრედიაშ მუნიციპალიტეტი|სამტრედიაშ მუნიციპალიტეტეფს]]), "[[აბაშააბაშაშ მუნიციპალიტეტი|აბაშა]]" (ნოღაშ ჯოხო საქორთუოს), "[[ბასიანი|ბასიანი]]" (ჯვეშქორთული მუხური ამდღანერი [[თურქეთი|თურქეთიშ]] ტერიტორიას), "[[ფასიენეფი|ფასიენი]]/ბასიენი" (ჯვეშკოლხური ტომეფიშ ჯოხო), "[[აბაზგეფი|აბაზგეფი]]" (ჯვეშკოლხური ტომეფი), "[[აბშილეფი|აბშილეფი]]" (ჯვეშკოლხური ტომეფი), "ფოთი/ფუთი" (ნოღაშ ჯოხო საქორთუოს), "[[ბათუმი|ბათუმი]]" (ნოღაშ ჯოხო საქორთუოს) დო შხვა.
[[არგონავტეფიშ მითი|არგონავტეფიშ მითეფშენ]] მუჭოთ რჩქინელი რენ, [[კოლხეთიშ ომაფე|კოლხეთიშ ომაფეს]], რიონს ეკადირთუეკადირთჷ [[არგო|არგოშ]] ხვამარდიქ [[იასონი|იასონიშ]] მანჯღვერობათ.
==გჷმორინაფილი ლიტერატურა==
* ''აფხაზავა ი.'', ქართული[[ქორთული საბჭოთასხუნუეფიშ ენციკლოპედია]], ტ. 8, გვხს. 394, თბ.ქართი, 1984 წელიწანა.
[[კატეგორია:საქორთუოშ წყარმალუეფი]]
[[ja:リオニ川]]
[[ka:რიონი]]
| 