|
[[File:Corinthian helmet BM 2838.jpg|thumb|ბრინჯაოშბრონზეშ მუზარადიანჩხაბერი]]
'''ბრინჯაობრონზე''' — [[ლინჯი]]შ მიშნანდღულეფი შხვადოშხვა ქიმიურ ელემენტეფწკჷმა, უთარაშო ლითონწკჷმა: [[კალა (ელემენტი)|კალა]] (კალამი ბრინჯაობრონზე), [[ალუმინი|ალუმინი]] (ალუმინამი ბრინჯაობრონზე), ბერილიუმი (ბერილიუმამი ბრინჯაობრონზე) დო შხვა. ბრინჯაოსბრონზეს ვა უძახჷნა ხვალე ლინჯიში დო თუთიაშ ([[თითმერი]]), თაშნეშე ლინჯიში დო [[ნიკელი]]შ მიშნანდღულაფეფს ([[ლინჯამი მიშნანდღულაფეფი]]). უჯვეშაშიე კალამი ბრინჯაობრონზე. თიში ხაზირაფა დო გჷმორნაფა ადამიერს დიო ხოლო ჯვშ. წ. 3000 წანას უჩქჷდ ([[ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანიხანა]]). შქა დო გვიან ბრინჯაოშბრონზეშ ფარანს ლინჯის შხვადოშხვა მუდანობათ გეუძინანდეს [[ჭუკი-შანქარი|ჭუკი-შანქარს]], [[სტიბიუმი|სტიბიუმს]], [[ტყვია]]ს, [[თუთია]]ს, მარა არძაშე გოფაჩილი იშენით კალამ ბრინჯაობრონზე რდჷ.
ვარაუდენა, ნამუდა [[საქორთუო]]ს ბრინჯაოშბრონზეშ ხაზირაფა დო გჷმორინაფა ჯვშ. წ. მეხოლაფირო 2000 წანას დუჭყაფჷნა. მაართათ ჭუკი-შანქარამი ბრინჯაობრონზე მუხაზირაფუნა, უკული თიშო სტიბიუმი გეუძინჷნა. მიშანდღულაფირს ჭუკი-შანქარიშ მუდანობას კოროცხჷნდეს ბრინჯაოშბრონზეშ დანიშნულებაშ მეჯინათ, მაგ., ნაჭკადა ანჯარიშ ოხაზირაფალ ბრინჯაობრონზე იკათუანდჷ 0,5-7% ჭუკი-შანქარს, სამკაულეფშო გინოდვალირი - 7-22%-ის. კალამი დო შხვა ბრინჯაოშბრონზეშ მეტალურგია საქორთუოს გევითარუ ჯვშ. წ. II ვითოშწანურაშ ოთებუსი დო I ვითოშწანურაშ დაჭყაფუს.
კალამი ბრინჯაობრონზე კალას 14-18 %-ის (მინშა უმოსისჷთ) იკათუანდჷ. თენერ რთული აკოდგინალუაშ მიშნანდღულეფშე ნივთეფს ჭკადუათი დო გითობუნათ ახაზირენდეს. კალამი ბრინჯაოშკალამიბრონზეშ ფარსაკი ობუნური თვისებეფიშ გურშენ ფართას ირინუანდეს ოლჷმარი დო ომეურნე ანჯარიშ (შუფეფი, მაღულარეფი, ყამეფი, არგუნეფი), მონეტეფიშ, ხანტური ნოღოლამუეფიშ დო სამკაულიეფიშ ოხაზირაფალო. შქა ოშწანურეფს ბრინჯაოშებრონზეშე ოხვამეშშ ზარეფს გითაბუნდეს. თენერ ბრინჯაობრონზე 20%-შახ კალას იკათუანდჷ. XIX ოშწანურაშე დიჭყეს ბრინჯაოშბრონზეშ გჷმორინაფა მანქანაკიდუას (საკისრეფიშ მილისეფიშ, კიბირაკეფიშ, არმატურაში დო შხვეფიშ ოხაზირაფალო). თე დარგიშო გჷშაკერძაფილ შანულობა უღუ ბრინჯაოშბრონზეშ ანტიფრიქციულ ([[ანტიფრიქციული მოღეეფი]]) დო ანტიკოროზიულ თვისებეფს. ქიმინელიე შხვადოშხვა მარკაშ ომანქანე ბრინჯაობრონზე, ნამუთ იკათუანს კალას (10-15%-შახ), თუთიას (5-10%) დო მორჩილი მუდანობათ ტყვიას დო ფოსფორს. XX ოშწანურას კალაშ დეფიციტურობაშენ ქჷდიჭყჷ ბრინჯაოშბრონზეშ ომათირეშ ხაზირაფაქ. მაგ., ქიმინელიე ალუმინამი ბრინჯაობრონზე, ნამუთ ფარსაკი თვისებეფიშიე. თინა იკათუანს ალუმინს (5-12%), მორჩილი მუდანობათ კინას, მანგანუმს დო ნიკელს. ჯგირი თვისებებით გჷშმეგორუ ბერილიუმამ ბრინჯაოთბრონზეთ (დამუშებულიე 20-30-ამ წანეფს). მიშნანდღულეფი, ნამუთ 2% ბერილიუმს იკათუანს, მინი ფულანდიშე უმოსი ბერჯეკი რე. მაღალი სიბერკეჯეშიე კადმიუმამი ბრინჯაოთბრონზეთ. კადმიუმი უშანულეთ ურკენს თიშ ელექტრომუკმაშქუმალობაშ უნარს. თეშენ თე მიშნანდღულეფუს ირინუანა ტელეგრაფიშ, ტელეფონიშ დო ტროლეიბუსიშ ოკონტაქტე მავთულეფიშ ოხაზირაფალო.
ფარსაკი თვისებეფიშიე თაშნეშე სილიციუმამი ბრინჯაობრონზე, ნამუთ მაღალი პლასტიკურობაშ გეშა ლექინას იმუშებაფუაფჷ წნევათ. ბრინჯაოშბრონზეშ თეხანური მანქანაკიდუას, ოავიაციე დო ორაკეტე ტექნიკას შანულამი აბანი უკინებჷ.
ბრინჯაოშბრონზეშ ფარსაკი გითობუნური თვისებეფიშ გეშა ნამთინე მოდელიშ უსალუქაშ დეტალეფიშ რეპროდუქცირაფა. ბრინჯაობრონზე სკინჩალიე, ოქსილირაფაშ გეშა მითმიძნანც გიმარენჯი ფერს (ორთაშობური პატინას), ლექინიე თიში ქიმიური ტონირაფა (პატინირაფა), მოორქოვაფა, მოჭკადუა დო გრავირაფა, მუთ ნაღოლემუეფიშ ფერიშ დო გომიარეფერუნაფაშ მეშქაშალას ირზენს. ბრინჯაობრონზე ფართას ირინუაფჷ ომონეტე საქვარუას.
== ლიტერატურა ==
* ''აბესაძე ც.,'' ლითონიშ ხაზირაფა ამიერკავკაციას ჯვშ. წ. III ვითოშწანურას, ქთ., 1969;
* ლინჯი-ბრინჯაოშბრონზეშ მეტალურგიაშ ისტორიაშო საქორთუოს, ქთ., 1958;
* ''Тавадзе Ф. И., Сакварелидзе Т. Н.,'' Бронзы древней Грузии, Тб., 1959;
* ''თავაძე ფ.,'' ქსე, ტ. 2, გვ. 523, თბ., 1977
|
