ფრიდრიხ II დიდი
ფრიდრიხ II დიდი (გერმ. Friedrich II. der Große; დ. 24 ღურთუთა, 1712 — ღ. 17 მარაშინათუთა, 1786) — პრუსიაშ მაფა 1740-1786 წანეფს, ჰოჰენცოლერნეფიშ დინასტიაშ წჷმმარინაფალი. მერჩქინელი რე პრუსიაშ ართ-ართი შანულამი დო წჷმოძინელი მამართალო. ფრიდრიხი პრუსიას მართუნდჷ 46 წანაშ გოძვენას. ჸათეზმა ხანს ჰოჰენცოლერნეფიშ ნამთინი წჷმმარინაფალს ვაუმართჷ სახენწჷფო. თიში ოურდუმე დო პოლიტიკური მეჭირინაფეფი რდჷ წჷმოძინეფი სილეზიური ლჷმეფს დო პოლონეთიშ გორთუალაშ პროცესის. ფრიდრიხ II რდჷ ეკონია ჰოჰენცოლერნი მონარქი ტიტულით "მაფა პრუსიას". მუჟამსჷთ ფრიდრიხიქ ომაფე პრუსიაშ ტერიტორია მიდუღჷ რეჩ პოსპოლიტასინჷ, 1777 წანას თიქ დუდი გეგმაცხადჷ პრუსიაშ მაფათ.
| ფრიდრიხ II დიდი გერმ. Friedrich II. der Große | ||
.jpg) ფრიდრიხ II დიდიშ პორტრეტი (იოჰან გეორგ ზიეცენისიშ ნახანტა) | ||
| პრუსიაშ მაფა ბრანდენბურგიშ კურფიურსტი | ||
|---|---|---|
| პოსტის გერინაშ ბორჯი | ||
| 31 მესი, 1740 – 17 მარაშინათუთა, 1786 | ||
| წიმოხონი | ფრიდრიხ ვილჰელმ I | |
| მონძე | ფრიდრიხ ვილჰელმ II | |
| დუნაბადი | 24 ღურთუთა, 1712 ბერლინი, პრუსიაშ ომაფე | |
| ნაღურა | მარაშინათუთა 17, 1786 (74 წანერი) პოტსდამი, პრუსიაშ ომაფე | |
| ნთხორუ აბანი | სანსუსიშ დოხორე, პოტსდამი | |
| მუმა | ფრიდრიხ ვილჰელმ I | |
| ნანა | სოფია დოროთეა ჰანოვერალი | |
| ალმასქუ | ელიზაბეთ კრისტინა ბრაუნშვაიგ-ვოლფენბიუტელ-ბევერნალი | |
| სქუალეფი | ვაჸუნდჷ | |
| ხეშმოჭარუა |  | |
მართუალაშ ბორჯის ატარჷ შხვადოშხვა რეფორმეფი. გადიდჷ არმია, ნამუთ იკათუანდჷ დოხოლაფირო 200,000 ჯარიშკოჩის, განძალიერჷ იუნკერეფიშ ოურდუმე არისტოკრატია, არმიაშ დინახალე გაჭყჷ დისციპლინა დო გონათაფა ტაქტიკაშ გეშა, შხვადოშხვა რელიგიური ბუნეფს ქიმეჩჷ დუდშულობა, გაუჯგუშჷ სამართალწარმება. თაშნეშე ფრიდრიხი ალურდჷ დო აფინანსენდჷ გერმანული კულტურაშ დო ხელუანობეფიშ გოვითარაფას.
შკვითწანიანი ლჷმაშ მიმალობაშ ბორჯის, ფრიდრიხიქ არძოს ქუჭიშუ დო 1756 წანაშ მარაშინათუთას გემშეჭკირჷ საქსონიაშა დო გეჭოფუ ნოღა დრეზდენი. გჷმათუთას საქსონიაქ კაპიტულაცია გეგმაცხადჷ. 1757 წანას ფრიდრიხიქ წიმიჭყჷ ოურდუმე კამპანია ავსტრიაშ მეხჷ. პრუსიალეფქ ორჯგინეს ავსტიაშ აკოანჯარაფილი ნძალეფს დო პრაღა გეჭოფეს, მარა უკულ ნოღა მიოდინეს დო ჩეხეთიშ ტერიტორია ქიდიტეს.
დოხოლაფირო ჸათე პერიოდის საფრანგეთიშ ჯარეფქ ჰანოვერი ქიდეკინეს. მარა ფრიდრიხიქ მახერხჷ დიო ფრანგეფიშ დამარცხება დო უკულ ავსტრიალეფიშ. სიტუაციაშ პრუსიაშო ძალამს გეუარეს, მუჟამსჷთ 1757 წანას ლჷმაშა რუსეთიქ გემშართუნჷ. ჸათე პერიოდიშე პრუსია სუმი ფრონტის ლჷმენდჷ ართბორჯულო, ავსტრიალეფიშ, პრუსიალეფიშ დო რუსეფიშ მეხჷ. ართ-ართი გინმაჭყვიდირალი ბურჯაფიქ მოხვადჷ 1758 წანას ოფუტე ცორნდორფიწკჷმა, სოდეთ ართიანს ოლიმუდეს პრუსიალეფი დო რუსეფი. რეალური გომორძგუაშა ნამთინს ვემიაჭირინუ. 1759 წანას კუნერსდორფიშ ლჷმას რუსეთიშ დო ავსტრიაშ გოართოიანაფილი ჯარეფქ ორჯგინეს პრუსიალეფს. გეჸვენჯი ჟირი წანაშ გოძვენას რუსეთიქ ქიდეკინჷ ბჟაეიოლი პრუსია დო ავსტრიაქ სილეზია. ჸათე მოლინეფიშ გეშათ, სიტუაცია კრიტიკული რდჷ პრუსიაშო.
1761 წანას რუსეთიშ ხვისტაშა ემშართჷ პეტრე III-ქ, ნამუშ მუმა გერმანალი ჰერცოგი რდჷ. პეტრე III ძალამს აფასენდჷ დო მოწონდჷ ფრიდრიხ II-შ პოლიტიკური დო ოურდუმე ნიჭი. მალას, პეტრექ პრუსიაწკჷმა ქუდოდვუ ოთინჩალე ხეკულუა დო რუსეთიშ ჯარეფი პრუსიაშე გეგშეჸონჷ. პეტრეშ ჸათე გინოჭყვადუა რუსეთის შეაფასეს გითოჩამათ დო პეტრე დოჸვილეს. თიშ უკულ ხვისტაშა ეშართჷ პეტრეშ ალმასქუ ეკატერინე II-ქ, ნამუქჷთ პრუსიაწკჷმა დოდვალირი ოთინჩალე ხეკულუა გაუქვჷ, მარა ლჷმა ვაგუგინძორებუ. რუსეფიშ პრუსიაშე გიშულაშ უკულ, ფრიდრიხიქ ტერიტორიეფი დირთუნუ. საფრანგეთიქ დო ავსტრიაქ, ნამუეფსჷთ სერიოზული ფინანსური დო ცორცხალი ნძალაშ ზარალი უღუდეს, 1763 წანას პრუსიაწკჷმა დო ინგლისწკჷმა ხე ქუმაჭარეს ოთინჩალე ხეკულუას. ჸათაშ გეთუ შკვითწანიანი ლჷმაქ, პრუსიაქ დირთინუ სილეზია დო ხოლო უმოსო განძალიერჷ მუში პოზიციეფი კონტინენტური ევროპას.
XXI ოშწანურაშ ისტორიკოსეფი ფრიდრიხის პოზიტიურო უჯინენა დო თის აფასენა მუჭოთ უდიდაში მანჯღვერთარს დო ნძალიერი მონარქის. ფრიდრიხის მუჭოთ ჰომოსექსუალისტის სქუა ვაჸუნდჷ დო მონძე ვადოსქილადჷ. თიში ღურაშ უკულ პრუსიაშ ომაფე ხვისტაშა ეშართჷ თიში ჯიმასქუაქ ფრიდრიხ ვილჰელმ II-ქ.