ჯონ არჩიბალდ ვილერი
ჯონ არჩიბალდ ვილერი (ინგლ. John Archibald Wheeler; დ. 9 კვირკვე, 1911, ჯექსონვილი, ფლორიდა, ააშ — ღ. 13 პირელი, 2008, ჰაიტსტაუნი, ნიუ-ჯერსი, ააშ) — ამერიკალი ფიზიკოსი. მიშეღჷ დიდი თია ფარდობითობაშ თეორიაშ პოპულარიზაციაშა ამერიკას, მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ თებაშ უკულიან პერიოდეფს. ვილერიქ ნილს ბორიწკჷმა ართო ენწყუ ბირთვული რღუაფაშ თარი პრინციპეფი, გრეგორი ბრეიტიწკჷმა ართო აკიმუშუ ბრეიტი-ვილერიშ ფიზიკური პროცესი. თაშნეშე, ჯონ არჩიბალდ ვილერი შინელი რე ვილერი-დევიტიშ განტოლებათ, ვილერი-ფეინმანიშ ბორჯი-სიმეტრიაშ თეორიათ, ართი-ელექტრონიშ ოქიანუშ პოსტულატით, რეჯე-ვილერ-ზერილიშ განტოლებეფით დო შხვა.
| ჯონ არჩიბალდ ვილერი | |
| ინგლ. John Archibald Wheeler | |
 ჯონ არჩიბალდ ვილერი 1985 წანას | |
| დაბადებაშ თარიღი: | |
|---|---|
| დაბადებაშ აბანი: | |
| ღურაშ თარიღი: |
პირელი 13, 2008 (96 წანერი) |
| ღურაშ აბანი: |
ჰაიტსტაუნი, ნიუ-ჯერსი, ააშ |
| მენოღალობა: | |
| ომენცარე სფერო: | |
| სამუშაშ აბანი : |
ოორუე კაროლინაშ უნივერსიტეტი |
| ალმა-მატერი: | |
| ომენცარე ხემანჯღვერი: |
კარლ ჰერცფელდი |
| ჯოხოშინელი მოგურაფეეფი: |
იაკობ ბეკენშტეინი |
| ჯილდოეფი დო პრემიეფი: |
რიხტმაიერიშ მემორიალური პრემია (1954) |
ჯონ არჩიბალდ ვილერი რდჷ უჩა რხვილიშ ტერმინიშ პოპულარიზატორი. ვილერიქ მიშეღჷ ტერმინეფი: კვანტური ქაფი, ნეიტრონიშ მოდერატორი, ჭიაშ რხვილი დო შხვეფი.
ჯონ არჩიბალდ ვილერი გურაფულენდჷ ბალტიმორიშ სიტი-კოლეჯის, უკულ გურაფა გაგინძორჷ ჯონს ჰოპკინსიშ უნივერსიტეტის, სოდეთ თხილუ ოდოქტორე დისერტაცია კარლ ჰერცფელდიშ ხემანჯღვერობათ, 1933 წანას. 1933-1934 წანეფს გურაფულენდჷ ნიუ-იორკიშ უნივერსიტეტის გრეგორი ბრეიტიშ ხემანჯღვერობათ დო 1934-1935 წანეფს კოპენჰაგენს, ნილს ბორიშ ხემანჯღვერობათ. გურაფაშ თებაშ უკული ვილერი მუშენდჷ შხვადოშხვა ომენცარე ინსტიტუტეფს. მაართა მენცარული ნახანდეფი 1930 წანას გჷმაბჟინუ.
მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ ბორჯის ვილერი ოკათუდჷ მანჰეტენიშ პროექტის დო მუშენდჷ ჩიკაგოშ მეტალურგიულ ლაბორატორიას. ჸათაქ თინა ბირთვული რეაქტორეფიშ ართ-ართი დიზაინერი რდჷ. 1950-იან წანეფიშ დაჭყაფუს ვილერი ოკათუდჷ წყარბადიშ ბომბიშ ეგაფაშ დო დიზაინიშ პროექტის ხოლო.
ფრინსთონიშ უნივერსიტეტიშ მუშობაშ ბორჯის (1938-1976) ვილერი რდჷ 46 დოქტორანტიშ ომენცარე ხემანჯღვერი.
ჯონ არჩიბალდ ვილერი რდჷ შხვადოშხვა პრემიეფიშ დო ჯილდოეფიშ ლაურეატი. 1965 წანას მიპალუ ალბერტ აინშტაინიშ პრემია, 1968 წანას ენრიკო ფერმიშ პრემია, 1969 წანას ფრანკლინიშ მენდალი, 1970 წანას მენცარობაშ ერუანული მენდალი, 1983 წანას ერსტედიშ მენდალი, 1984 წანას რობერტ ოპენჰაიმერიშ მემორიალური პრემია, 1988 წანას აინშტაინიშ მენდალი, 1993 წანას მატეუჩიშ მენდალი, 1997 წანას ვოლფიშ პრემია ფიზიკას. ვილერი რდჷ ამერიკაშ ფილოსოფიური ჯარალუაშ, ომაფე აკადემიაშ დო დეი ლინჩეიშ ერუანული აკადემიაშ მაკათური.
რესურსეფი ინტერნეტის
რედაქტირაფა
- ჯონ არჩიბალდ ვილერი ენციკლოპედია ბრიტანიკას
- 1965 Audio Interview with John Wheeler by Stephane Groueff, Voices of the Manhattan Project
- 1986 Audio Interview with John Wheeler by S. L. Sanger, Voices of the Manhattan Project
- A Collection of John Archibald Wheeler's Published and Unpublished Works
- Wheeler's Classic Delayed Choice Experiment
- Oral History interview transcript with John Archibald Wheeler 5 April 1967, American Institute of Physics, Niels Bohr Library and Archives ვებ-ხასჷლას Wayback Machine (archived October 1, 2013)
- Oral History interview transcript with John Archibald Wheeler 6 December 1993, American Institute of Physics, Niels Bohr Library and Archives ვებ-ხასჷლას Wayback Machine (archived December 10, 2014)
- Cosmic Search Vol. 1 No. 4, FORUM: John A. Wheeler
- John Wheeler telling his life story at Web of Stories
- Wheeler —Biographical stories Archived 2019-04-17 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- John Archibald Wheeler: A Study of Mentoring in Modern Physics
- Kip S. Thorne, "John A. Wheeler", Biographical Memoirs of the National Academy of Sciences (2019)