აბასიანეფიშ სახალიფო
აბასიანეფიშ სახალიფო (არაბ. الْخِلَافَة الْعَبَّاسِيَّة) — ფეოდალური თეოკრატიული სახენწჷფო, ნამუთ არსებენდჷ 750-1517 წანეფს დო ნამუსუთ მართუნდჷ აბასიანეფიშ დინასტია. დინასტია დარსხუ მაჰმადიშ ბიძიაშ აბას იბნ აბდ ალ-მუთალიბიშ გამნარყიქ, სოვრეშეთ მოჸურს დინასტიაშ ჯოხოდვალა. 750 წანას, აბასიანეფიშ რევოლუციაშ შედეგო ომაიანეფი გეგთარაგვეს დო ხეშუულება ხეშა აბასიანეფქ ქაშეჸოთეს. დუდშე თინეფი სახალიფოს ქუფაშე მართუნდეს, მარა 762 წანას ხალიფა ალ-მანსურქ ჯვეში ბაბილონეთიშ ნანანოღა ბაბილონიშ დო სპარსეთიშ ნანანოღა ქტესიფონიშ გოხოლუას ქუდარსხუ ნოღა ბაღდადი, ნამუქჷთ გინირთჷ სახალიფოშ დო მუსულმანური ოქიანუშ მენცარული დო კულტურული ცენტრო. დოხოლაფირო მაბრუო ოშწანურას, ბაღდადის გიჭყჷ ოჯარალე აკადემიური დო ინტელექტუალური ცენტრიქ, ნამუსჷთ სიჭკვერეშ ჸუდეს უძახუდეს. თინა წჷმარინუანდჷ უდიდაში ბიბლიოთეკას, ნამუსჷთ ისლამური ორქოშ ხანას ბორჯის კაბეტი შანულობა უღუდჷ.
|
აბასიანეფიშ სახალიფო | |||||||
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
 აბასიანეფიშ სახალიფო დოხოლაფირო 850 წანას | |||||||
| ნანანოღა | ქუფა (750-762) ბაღდადი (762–836, 892–1258) სამარა (836-892) კაირო (1261-1517) | ||||||
| ნინა | არაბული ნინა | ||||||
| რელიგია | ისლამი | ||||||
| ფარაშ ართური | ორქოშ დინარი დირჰემი ფელსი | ||||||
| დუდალაშ ფორმა | სახალიფო | ||||||
| დინასტია | აბასიანეფი | ||||||
| ხალიფა | |||||||
| - 750-754 | აბუ ლ-აბას ალ-საფაჰი (მაართა) | ||||||
| - 1242-1258 | ალ-მუსთასიმი (ბაღდადიშ ეკონია ხალიფა) | ||||||
| - 1261-1262 | ალ-მუსთანსირ II (კაიროშ მაართა ხალიფა) | ||||||
| - 1508–1517 | ალ-მუთავაქილ III (კაიროშ ეკონია ხალიფა) | ||||||
აბასიანეფიშ მართუალა გერსხუდჷ სპარსული ბიუროკრატიას. აბასიანეფქ გეგნიღეს სპარსული რჯებეფი დო წესეფი დო გინირთეს მენცარობეფიშ დო ხელუანობეფიშ ალმარენჯეფო. ირანალი ბუიდეფიშ დო სელჩუკეფიშ განძალიერაფაშ უკულ, აბასიანეფიშ გოლინაქ ჭიეჭიეთ დედაღარჷ. დიო ბუიდეფქ 945 წანას დო უკულ სელჩუკეფქ 1055 წანას გემშეჭკირეს დო გეჭოფეს ბაღდადი. ბორჯიშ გოძვენას აბასიანეფს ხვალე ცერემონიული რელიგიური ფუნქციაქ ქასკიდეს. აბასიანეფი, ხალიფა ალ-მუკთაფიშ მართუალაშ ბორჯის, ინარჩუნენდეს ხვალე შქაწყარმალონას, უკულ ხალიფა ალ-ნასირიშ ბორჯის გვარიანო გენძალიერეს დო გემშეჭკირეს ირანიშა. ალ-ნასირი ეკონია ეფექტური ხალიფათ რე მერჩქინელი. აბასიანეფიშო კატასტროფულქ იჸუ მონღოლეფიშ მიშაჭკირუაქ, ნამუეფქჷთ 1258 წანას გეჭოფეს დო გორჩვეს ბაღდადი. 1258 წანაშ 20 ფურთუთას მონღოლეფქ დოჸვილეს ეკონია ხალიფა ალ-მუსთასიმი. აბასიანეფიშ ართ-ართი წჷმმარინაფალქ ალ-მუსთანსირქ მონღოლეფს ენტუ, მიდართჷ კაიროშა, სოდეთი თინა ხალიფათ აღიარჷ მამლუქეფიშ ეგვიპტეშ სულთანქ ბეიბარსიქ. ეგვიპტეს აბასიანეფს მუთუნნერი პოლიტიკური ხეშუულება ვაუღუდეს, მარა რელიგიური გოლინას ინარჩუნენდეს 1517 წანაშახ, მუჟამსშოთ ოსმალეფქ ეგვიპტე რსულას ქიდეკინეს დო გეგთარაგუეს ეგვიპტეშ ეკონია სულთანი დო კაიროშ ეკონია აბასიანი ხალიფა.