სასანიანეფიშ იმპერია
სასანიანეფიშ იმპერია, ოფიციალური ჯოხოდვალა ირანალეფიშ იმპერია — ირანული იმპერია, ნამუსჷთ მართუნდჷ სასანიანეფიშ დინასტია 224-651 წანეფს. იმპერიაშ დუმარსხუაფალო მერჩქინელიე არდაშირ I. თინა 211/212-224 წანეფს, არდაშირ V-შ ჯოხოდვალათ, მართუნდჷ ფარსიშ (პერსია, პერსისი) რეგიონს, ნამუთ პართიაშ ვასალი რდჷ. 224 წანას, არდაშირქ ეარყჷ პართიაშ მეხჷ. 224 წანაშ 28 პირელს, ჰორმოზგანიშ ლჷმას, არდაშირქ დამარცხჷ პართიაშ ეკონია მაფა არტაბან V. ჸათე მოლინათ გეთუ პართიაშ (არშაკიდეფიშ იმპერია) მართუალაშ პერიოდიქ ირანს დო დიჭყჷ სასანიანეფიშ ხანაქ.
|
ირანალეფიშ იმპერია | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
 სასანიანეფიშ იმპერია ტერიტორიული ექსპანსიაშ პიკის, 620 წანას, ხოსრო II-შ მართუალაშ ბორჯის | |||||||||
| ნანანოღა | ისტახრი (224-226) ქტესიფონი (226-637) | ||||||||
| ნინა | ოშქაშე სპარსული (ოფიციალური), თაშნეშე შხვა ნინეფი | ||||||||
| რელიგია | ზოროასტრიზმი (ოფიციალური) ქირსიანობა იუდაიზმი მანიქეიზმი მაზდაკიზმი ინდუიზმი ბუდიზმი | ||||||||
| ფართობი | 3,500,000 კმ² (550) | ||||||||
| დუდალაშ ფორმა | ფეოდალური მონარქია | ||||||||
| დინასტია | სასანიანეფი | ||||||||
| შაჰანშაჰი | |||||||||
| - 224-241 | არდაშირ I (მაართა) | ||||||||
| - 632-651 | იეზდიგერდ III (ეკონია) | ||||||||
სასანიანეფიშ დინასტიაშ ჯოხოდვალა მოურს სასანიშე, ნამუთ ზოროასტრული ოხიდაშ ქურუმი რდჷ, ფარსიშ რეგიონს. სასანიშ მონძეეფი რდეს არდაშირი დო არძა შხვა სასანიანეფი.
ტერიტორიული ექსპანსიაშ პიკის სასანიანეფიშ იმპერია იკათუანდჷ თეხანური ირანიშ დო ერაყიშ ტერიტორიეფს დო გინოზინდილი რდჷ ლევანტიშე ინდოეთიშ სუბკონტინენტიშახ დო ობჟათე არაბეთიშე კავკაციაშახ დო ცენტრალური აზიაშახ.
სასანიანეფიშ მართუალაშ პერიოდი იხასიათებუ ირანული კულტურაშ განძალიერაფათ, კომპლექსური დო ცენტრალიზაფილი ბიუროკრატიული თარობათ, სოდეთ კაბეტი როლს ლაჸაფენდჷ რელიგია ზოროასტრიზმი, მუჭოთ იმპერიაშ გჷმართიანაფალი ნძალა. სასანიანეფი ხემანჯღვერენდეს შხვადოშხვა პროექტეფს, ეთმიოგანდეს შანულამი დგჷმილეფს, კაბეტი მონუმენტეფს, ალურდეს დო ფინანსურო ოხვარუდეს კულტურაშ დო გონათაშ ინსტიტუციეფს. იმპერიაშ კულტურული გოლინაქ გიფაჩჷ იმპერიაშ სანძღოეფიშ გალე, მაგალთო ბჟადალი ევროპას, აფრიკას, ჩინეთის, ინდოეთის. სასანიანეფიშ ბორჯიშ ირანული კულტურაქ გოლინა იღვენუ შქა ოშწანურეფიშ ევროპული დო აზიური ხელუანობაშ გოვითარაფაშა.
გალენური პოლიტიკას, სასანიანეფი ფშხირას აწარმენდეს ლჷმეფს რომიშ იმპერიაწკჷმა. ოცადუდეს სომხეთიშ, იბერიაშ, ლაზიკაშ, ოორუე მესოპოტამიაშ დო არაბეთიშ ჩქონიშ ხეშა აშაჸოთამას. თაშნეშე ლჷმენდეს შქა აზიაშ გეგია კათეფიწკჷმა (ხიონიტეფი, კიდარიტეფი, ეფტალიტეფი).
სასანიანეფიშ იმპერია მოჯალაგუ არაბეფიშ მიშაჭკირუაქ.