აკაკი ჭანტურია

აკაკი ჭანტურია — (დ. 1881 წანა, 12 ფურთუთა, წალენჯიხაშ რაიონიშ ოფუტე ჩქვალერი - ღ. 1941 წ.) – ქორთუ მენცარი, არქეოლოგი, ეთნოგრაფი, ზუგდიდიშ მუზეუმიშ დჷმარსხუაფალი.

აკაკი ჭანტურია
აკაკი ჭანტურიაშ ფოტო. გჷნოღალირი რე ევროპას 1920-იან წანეფს
დაბადებაშ თარიღი:	1881 წანა
ღურაშ თარიღი:	1941 წანა
მენოღალობა:	საქორთუო
ჩინებული რე მუჭოთ:	დადიეფიშ დოხორეეფიშ მუზეუმიშ დჷმარსხუაფალი

აკაკიშ მუმა, პაპა რდჷ დო ივანე ჯოხოდჷ, ნანას ხანძე შამუგია. აკაკი ჭანტურიაქ ბაღანობა ჩქვალერს დო ჯვარს მუკორთჷ. ჯვარიშ დაჭყაფური სკოლას დო სანაკიშ ოშურიელე ოგურაფუს იგურუ. ჭე ხანს ჯვარს მაგურაფალო გერედჷ, უკული ბათუმშა მიდართჷ დო თექ როტშილდიშ ქარხანაშ კანცელარიას ქოდიჭყჷ მუშობა. ჩოლამირი ბორჯის ბრელს კითხულენდჷ. ახალ იდეეფს დო ნინეფს გურაფულენდჷ. ქორთული დო მოსოფელიშ ლიტერატურა გეჩინებაფუ. 1904 წანას ევროპაშა მიდართჷ.

აკაკი ჭანტურიაქ ლონდონიშ უნივერსიტეტიშ გეოლოგიაშ ფაკულტეტი გაათუ დო არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, ისტორია, კარტოგრაფია, მუზეუმიშ საქვარი, ფილოლოგია, ფოლკლორი ქჷდიგურუ. ბრიტანეთიშ მუზეუმიშ მენცარულ ექსპედიციეფს ბრელშა ოკათუდჷ, ხოლო ტრადიციული ეთნოგრაფიული ფესტივალშა გჷშართჷ დო თექ ჩონგურიშ მეგამა დო მარგალური კათური ბირეფიშ ბირაშენი პრიზი ეჭოფჷ.

გურაფა ბორჯის ევროპაშ ბრელი ქიანეფი ძირჷ. ხვამარდით ქიანას მუკ-მუკი ქოგოულუ - ოორუე დო ობჟათე ამერიკაშა, ავსტრალიაშა, ახალ ზელანდიაშა, ფილიპინეფშა, ინდოჩინეთშა, ინდოეთშა, არაბეთშა, აფრიკაშა იშარჷ. 1912 წანას საქორთუოშა ქჷმორთჷ - თაქ ეფშა გეოლოგიური დო პალეონტოლოგიური მატერიალეფი დოკოროფჷ დო მუშ კჷნოხონეფიშ ჯვეში ოდაშ არძაშ უმოს დიდი თოლს გეგმაბჟინუ. ჭე ხანიშ უკული თე თემაშ გურშენ ართი წინგი გიშაშქჷ: "საქორთუოშ გეოლოგია". 1913 წანას თე წინგიქ ლონდონსჷთ გიშელჷ ინგლისურო.

1914 წანას აკაკი ჭანტურიაქ ქჷდიგურუ ოდესაშ, ხარკოვიშ, მოსკოვიშ, ტარტუშ, პეტერბურგიშ უნივერსიტეტეფიშ პროფესორეფიშ მენცარული ხანდეფი დო ლონდონშა დირთჷ. ექ პედაგოგიური დო მენცარული საქვარი გაგინძორჷ. უკული ხოლო ართშა მიდართჷ ამერიკაშა დო უკოხოლე დირთუნ ოსურო ართი ლონდონარი ცირა ქეთრინ უოლტერი ბოლი ქჷმიჸონჷ ჩილო.

1918 წანას საქორთუოშ რესპუბლიკაქ ზოხორინილა გეჭოფჷ. აკაკი ჭანტურიას ექ ძალამს ახიოლჷ დო ჩილი დო სქუაწკჷმა ართო ოდაბადეშა დიირთჷ. სამარგალოშა დორთელქ, ჩქვალერს, ჯვარს დო ზუგდიდიშ სკოლეფს მაგურაფალობას ქჷმიაჸუნჷ. თეწკჷმა ართო ქართის ახალ დჷნარსხუეფ უნივერსიტეტის, მუზეუმეფს, არქივეფს დო წინგოჩუაშეს მუშენდჷ. საქორთუოშა ჭითა ფაშიზმიშ (კომუნიზმი) მოულაქ გლახაქ იჸუ - ოხვამეეფიშ, კულტურული ობიექტეფიშ აკორღვაფას ქჷმიაჸუნეს კომუნისტეფქ. თეჯგურა ბორჯის აკაკიქ დადიეფიშ დოხორეეფიშ (ზუგდიდი, გორდი, სალხინო, ჭკადუაში) კულტურული ჯვეშობაშ ოკორობუს ქჷმეთხჷ ხე.

1922 წანაშე 1940 წანაშა აკაკიშ რინას გოსოფური ბორჯი რდჷ: მუშ ჩილი დო ართგური ჯიმაკათაწკჷმა დადიეფიშ დოხორეს ორიგინალური მუზეუმი ქჷდარსხუ. მუზეუმიშ დინოხოლე არქეოლოგიური, ისტორიული დო ორთაშ გუნართეფი ქიმლადგჷ. დოშაყარუ დო კათას გაჩინებაფუ ოდიშიშ თარეფიშ არქივეფი; ზუგდიდიშ დო ჯვარიშ რუკეფი დოხანტჷ დო მარგალურ-ქორთული ეთნოგრაფიული ლერსიკონიშ მატერიალეფი აკადგინჷ, ანარკიაშ (დიხაგუძუბა), თაგილონიშ დო ბაღმარანიშ ოხვამეეფიშ არქეოლოგიური გონთხორუეფი გამუკიჸონჷ. ქიანაში ანდაღებული მატერიალეფი დოკოროფჷ დო ზუგდიდიშ მუზეუმიშ ექსპონატეფიშ მუდანობა 12 ვითოშიშე 40 ვითოშიშახ მორდჷ.

აკაკი ჭანტურიაქ ხოლო მარგალური მითოლოგიაშენ იხანდჷ ბრელი: სამარგალოს ორქოშ შხურიშ დო ორქოშ კირიბიშ 16 ლეგენდა დოშაყარუ, ქიანაშ არიკეფი ინიჭარჷ. მუქ ხოლო ბრელი ლერსი დო ართი პოემა დოჭარჷ მარგალურო. შხვა კოლხური ჯოხოეფი დო გვარეფი დოკოროფჷ დო ვ. შელიშ დრამა: "დუდიშული პრომეთე" ქორთულო გეგნოთანგჷ. 1941 წანაშე ზუგდიდის პედაგოგიური უნივერსიტეტის მაგურაფალო გერედჷ. თიქ მაართაქ დიჭყჷ ზუგდიდის ინგლისურ ნინაშ გურაფა.

ქიანაშის უჸორდჷნი ფერი ჩილიშ ორდოშე ღურაქ გური გოუსოფჷ აკაკის. ხოლო ჩქვალერს მუში ოდას მანტუნ თი დაჩხირქ, აკაკიშ რინა შქას გორთჷ – პალეონტოლოგიური ბჟინაფა, არქეოლოგიური დო ეთნოგრაფიული ოხანდუშ ნაჭარეფი დო ქიანაშ მუკი-მუკი გილულაბორჯის ნაჭარა დღალური დაჩხირქ გერყინტჷ დო მითინს ხოლო ვა უჩქჷ დაჩხირქ მუშით გორჩქინდჷ დო ვარი მითინქ ძალო მუნტუ ჸუდესჷნ.

აკაკი ჭანტურიაქ 1949 წანაშ 11 მესის ზუგდიდიშ ხოლოს, ოდიშის, მუშ ხეთ გინადგჷმა ოდას ქჷმლაღურჷ. მარდიელ ოფუტარეფქ აკაკი ჭანტურია ზუგდიდის, ქაფათიშ საფულას დონთხორეს.

რესურსეფი ინტერნეტის

• ფოტოგალერეა
• ბიოგრაფია
• აკაკი ჭანტურიაშ ნახანდეფი ვიკიწყუ-ს