ბელარუსი
ბელარუსი,[კომ. 2] ოფიციალურო ბელარუსიშ რესპუბლიკა,[კომ. 3] — ზუღაშ კარშა გიშალიშ უღვენი სახენწჷფო ბჟაეიოლი ევროპას. ოორუეშე დო ოორუე-ბჟაეიოლშე უხურგანს რუსეთი, ობჟათეშე — უკრაინა, ბჟადალშე — პოლონეთი, ოორუე-ბჟადალშე — ლატვია დო ლიეტუვა. ქიანაშ ფართობი რე 207.600კმ2 9.1 მილიონიანი მახორობათ. ბელარუსის უღჷ ჰემიბორეალური კლიმატი დო ადმინისტრაციულო დორთილი რე ამშვი რეგიონო. უკაბეტაში ნოღა დო ნანანოღა რე მინსკი, ნამუთ ზოხოთ იგამაგებუ მუჭოთ სპეციალური სტატუსიშ მოღვენი ნოღა.
| ბელარუსიშ რესპუბლიკა | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| ჰიმნი: ბელარ. Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь Dziaržaŭny Himn Respubliki Biełaruś რუს. Государственный гимн Республики Беларусь Gosudarstvennyy gimn Respubliki Belarus "ბელარუსიშ სახენწჷფო ჰიმნი" |
||||||
 |
||||||
| ნანანოღა (დო უკაბეტაში ნოღა) | მინსკი | |||||
| ოფიციალური ნინა(ეფი) | ||||||
| რელიგია |
|
|||||
| თარობა | უნიტარული გვერდო საპრეზიდენტო რესპუბლიკა დიქტატურაშ გიმე[1][2][3] | |||||
| - | პრეზიდენტი | ალექსანდრე ლუკაშენკო[კომ. 1] | ||||
| - | პრემიერ-მინისტრი | ალექსანდრე ტურჩინი | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | გვალო | 207,595 კმ2 (84-ა) | ||||
| - | წყარი (%) | 1.4% | ||||
| მახორობა | ||||||
| - | 2025 ფასებათ | 9,109,280[6] (98-ო) | ||||
| - | მეჭედალა | 45.8 ად/კმ2 | ||||
| ედპ (ჸუპ) | 2023 ფასებათ | |||||
| - | გვალო |  $221.186 მილიარდი[7] (73-ა) |
||||
| - | ართ მახორუშე | $24,016 (71-ა) | ||||
| აგი (2022) | 0.801 (69-ა) | |||||
| ვალუტა | ბელარუსული რუბლი (BYN) |
|||||
| ბორჯიშ ორტყაფუ | MSK[8] | |||||
| - | ზარხულიშ (DST) | +3 (UTC) | ||||
| ქიანაშ კოდი | BY | |||||
| Internet TLD | ||||||
| ოტელეფონე კოდი | +375 | |||||
|
^ა 1994 წანაშ ბელარუსიშ რესპუბლიკაშ კონსტიტუცია, დუდი 1, ბირგული 17 |
||||||
.svg)
შქა ოშწანურეფიშ უმენტაში განწეხანს, თეხანური ბელარუსიშ ტერიტორია დუდიშული ნოღა-სახენწჷფოეფიშ გამაგალაშ გიმე რდჷ, მუჭომით რდჷ პოლოცკიშ სათარო. დოხოლაფირო 1300 წანას, თე დიხეფქ ედომუშამო გეგნორთჷ ლიეტუვაშ კაბეტი სათაროშ გამაგალაშა, უკული — პოლონეთ-ლიტვაშ წორომაჸალობაშა; თე პერიოდი იგინჷძორებუდუ 500 წანას, სოიშახ 1792–1795 წანეფს რეჩ პოსპოლიტაქ ვეკიწეწჷ დო ბელარუსიქ პირველაშე რუსეთიშ იმპერიაშ ნორთო ვეგჷნირთუნ. 1917 წანაშ რუსეთიშ რევოლუციაშ უკული გორჩქინდჷ შხვადოშხვა სახენწჷფოქ, ნამუეფჷთ ართიანს აწურედეს ლეგიტიმურობაშ გეშა ომენოღალე ლჷმაშ მალობაშის, ნამუქჷთ საბოლათ გეგმაქიმინჷ ბელორუსიშ სსრ დო 1922 წანას, სხუნუეფიშ რსხუშ ართ-ართ დჷმარსხუაფალ რესპუბლიკათ გჷნირთუ. პოლონეთ-სხუნუეფიშ რსხუშ ლჷმაშ (1918–1921) უკული, ბელარუსიქ მიოდინჷ მუში ტერიტორიაშ გვერდი დო პოლონეთიშ გამაგალაშა გეგნორჷ. თეხანური ბელარუსიშ ხურგიშ უმენტაშობაქ 1939 წანას გჷმიქიმინუ, მუჟანსჷთ სხუნუეფიშ პოლონეთშა მინოკათუაშ უკული პოლონეთიშ მაჟირა რესპუბლიკაშ კანკალე დიხეფქ კჷნე დართჷ დო საბოლათ გოფორმებულქ იჸუ მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ უკული. ლჷმაშ მალობაშის, ოურდუმე ქიმინუეფქ მოჯალაგეს ბელარუსი, ნამუქჷთ მიოდინაფუ მუში მახორობაშ მეხოლაფირო ნაანთხალი დო ეკონომიკური რესურსეფიშ გვერდი. 1945 წანას, ბელარუსიშ სსრ-ქ გჷნირთუ გოეროშ დჷმარსუაფალ-მაკათურო, სხუნუეფიშ რსხუწკჷმა ართო. რესპუბლიკას რდჷ ფართო დო ანდანერი ანტინაცისტური ებუძოლური ყარაფეფი, ნამუთ პოლიტიკას დომინირენდჷ 1970-იანეფიშ დალიაშა დო გჷმიჭანუ ბელარუსიშ აგრარული ეკონომიკაშე ინდუსტრიულ ეკონომიკაშა ტრანსფორმაცია.
1990 წანაშ 27 მანგის, რესპუბლიკაშ პარლამენტიქ სუვერენიტეტი გჷმაცხადუ დო 1991 წანაშ 25 მარაშინათუთას ბელარუსიქ ზოხორინალა მიპალჷ სხუნუეფიშ რსხუშ აკოცჷმაშ მალობაშის. 1994 წანას, ახალი კონსტიტუციაშ მეღებაშ უკული, ზოხორინალაშ მოპალუაშე, ქიანაშ პირველი დო აკა დუდიშული გიშაგორუეფს ბელარუსიშ პირველი პრეზიდენტო გეგშაგორეს ალექსანდრე ლუკაშენკო, ნამუსჷთ თეჸურეშე მოჸუნაფილი თე პოსტის იკენს. ლუკაშენკო დუდენს უკიდაში ცენტრალიზებული ავტორიტარულ თარობას. ბელარუსი დაბალ აბანეფს იკენს პრესაშ დო ომენოღალე დუდიშულეფიშ ერეფოშქაშე რეიტინგეფს. ქიანაქ გაგჷნძორუ სხუნუეფიშ ბორჯიშ კანკალე პოლიტიკა, მუჭომით რე ეკონომიკაშ შანულამი სექტორეფიშ სახენწჷფო დორხველუა. 2000 წანას, ბელარუსიქ დო რუსეთიქ ხე მაჭარეს აპიჯალას წოროხანდაშ გოძინაშენ დო ომორსხუე სახენწჷფოშ გოჭყაფაშენ.
ქიანა რე გეჸვენჯი ერფოშქაშე ორგანიზაციეფიშ მაკათური: გოერო (თიში დორსხუაფაშე მოჸუნაფილი), ზსწ, კუაო, ეერ, ეუწო დო უგინობირაფუობაშ ყარაფი. ქიანა ვენჭაფუ ევროპაშ რსხუშა კათაფას, მარა ათმიტენს ჟირჸურენი ურთიართობეფს თე ბლოკწკჷმა, თაშნეშე ოკათუ ბაქოშ ინიციატივას.
ბელარუსი, თი ევროპული სახენწჷფოეფიშ სუმელაშა (რუსეთი დო კოსოვოწკჷმა ართო) მიშმურს, ნამუეფჷთ ევროპაშ სხუნუშ მაკათური ვარენან; 1993 წანას ქიანა ოცადუდჷ კათაფას, მარა ვარებულქ იჸუ ორგანიზაციაშე გიშაგორუეფიშ აკორციებეფშენ დო ადამიერიშ ნებეფიშ სერიოზული პრობლემეფშენ (ბელარუსი აკა ევროპული ქიანა რე, სოდე გჷმირინაუფუ ღურათ საჯება). ევროპაშ სხუნუწკჷმა ქიანაშ გოხურგელი ურთიართობეფქ 2022 წანას გისანგჷ, თიმ წანაშ პირელს, ბელარუსიშ ტერიტორიაშე უკრაინაშა რუსეთიშ მინოკათუას მოხვარაშ გეშა.
ქიანაშ ჯოხოდვალა
რედაქტირაფა- ოფიციალური — ბელარუსიშ რესპუბლიკა;
- ოდაბადური — Беларусь, Рэспубліка Беларусь.
- ეტიმოლოგია - ქიანაშ ჯოხო ჩე რუსეთის ჯოხო. ბელორუსეფს ახალ ტერმინ Ruthenia ჯინჯიშე წარმოებულო მიორჩქჷნა, მარა ჟირხოლო ტერმინ, Ruthenia დო Russia მიღებულ რე ვიკინგურ ჯინჯიშე Rus.
სახენწჷფო
რედაქტირაფა- სახენწჷფო სისტემა — რესპუბლიკა.
- სახენწჷფოშ მოდუდე - პრეზიდენტი ალექსანდრ ლუკაშენკო (1994).
- კანონიშდუმადვალუ ორგანო - ჟირპალატამი ერუანული კათუა.
- ჟიდონი პალატა - რესპუბლიკაშ სხუნუ 64 მაკათურშე რე დოკომპლექტაფილი, თუდონი პალატა - წჷმმარინაფალეფიშ პალატა - 110 მაკათურშე.
კომენტარეფი
რედაქტირაფა- ↑ 2020 წანაშ ბელარუსიშ საპრეზიდენტო გიშაგორუეფიშ უკული, რანწკი ქიანეფი ვაღიარენა ლუკაშენკოს ბელარუსიშ ლეგიტიმური პრეზიდენტო.[4][5]
- ↑ b BEL-ə-ROOSS; ბელარ. Беларусь, bʲɛlaˈrusʲ; რუს. Беларусь, ⓘ;ალტერნატიულო დო კინოხ ჩინებული რდჷ მუჭოთ ბელარუსია (რუსულშე რუს. Белоруссия), ჯოხოდვალა შხირას გოხურგელი რე ბელარუსის, მარა ფართას გჷმირინუაფუ რუსეთის.
- ↑ ბელარ. Рэспубліка Беларусь, be; რუს. Республика Беларусь, ru.
სქოლიო
რედაქტირაფა- ↑ Belarus. კითხირიშ თარიღი: 16 October 2022.
- ↑ John R. Short (25 August 2021). Geopolitics: Making Sense of a Changing World. Rowman & Littlefield, 163 ff ხს.. ISBN 978-1-5381-3540-2. OCLC 1249714156.
- ↑ ბელარუსიშ კონსტიტუცია, 106, 97.5 97.7.
- ↑ Belarus leader Lukashenko holds secret inauguration amid continuing protests (23 September 2020).
- ↑ “Belarus: Mass protests after Lukashenko secretly sworn in“, BBC News, 23 September 2020. „Several EU countries and the US say they do not recognise Mr. Lukashenko as the legitimate president of Belarus.“
- ↑ Population at the beginning of 2025.
- ↑ World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Belarus). International Monetary Fund (10 October 2023). კითხირიშ თარიღი: 13 October 2023.
- ↑ Time Zone & Clock Changes in Minsk, Belarus. timeanddate.com.
- ↑ Icann Адобрыла Заяўку Беларусі На Дэлегаванне Дамена Першага Ўзроўню З Падтрымкай Алфавітаў Нацыянальных Моў.Бел. კითხირიშ თარიღი: 26 August 2014.