ვაჰაბიზმი
ვაჰაბიზმი — სუნიტური ისლამიშ ართ-ართი გემაჸვენჯალა. თინა XVIII ოშწანურაშ შქა პერიოდის ასეიანი საუდიშ არაბეთიშ ტერიტორიას მოღალე თეოლოგიქ, მუჰამედ იბნ აბდ-ალ-ვაჰაბიქ გაჭყჷ. თიქ დო თიშ გემაჸვენჯეეფქ უკიდაშობაშა გავითარეს XIV ოშწანურაშ რელიგიური მოღალეშ, იბნ ტეიმიშ იდეეფი ისლამიშ გიშახალიწუაშ დო რეტროგრადული გოახალაფაშ გეშა. მუთუნნერი წიმინდე აბანეფი დო წიმინდანეფი, რიტუალეფიშ მაქსიმალური გაუბრალება დო ჯვეში (მუჰამედიშ ბორჯიშიანკ) ისლამური „უმა-თემიშ“ წესეფით რინა — თენა რდჷ თარი ოსხირეფი აბდ ალ-ვაჰაბიშ ქადაგუაში, ნამუშ გემაჸვენჯეეფს მუნეფიშ დუდშა შუროთ ვა უჯოხოდეს „ვაჰაბიტეფი“, უმოსო ემეთ მუსლიმეფს, რწუმათ გოართოიანაფილეფს („ალ-მუვაჰიდენ“).
ვაჰაბიტური იდეოლოგიაშ თარ ჩინებას წჷმარინუანს პრინციპი ართმორწუმუაშ გეშა. ხვალე ალაჰი რე ღირსი პატიცემაში დო, თაურეშე გიშნაველი, ვა რე მუთუნნერი წიმინდე აბანეფი დო წიმინდანეფი - ანტკიცდნა ვაჰაბიტეფი. ყურანი ოკო რდას არძა მუსლიმიშო ეშმაულარი ჭურჭული. თაშნეშე ვარებული რე მუჰამედიშ კულტი, თიშენ, ნამჷ-და კათას დო ღორონთს შქას მუთინნერი შქამალი ვა რდას ოკო. მანგიორო ვაჰაბიზმი აღიარენს ხვალე ართღორონთალას (ანუ „ტავხიდ“-ის), ნამუშ მეჯინათ ხვალე ალაჰი რე დუდიშ დოჩანაფაძ სიმბოლო. „ტავხიდიშ“ ოსხირი რე ჩინება „ლა ილაჰა ილლალლაჰი”, ანუ მითინ ვა რე ღირსი დუდიშ დოჩანაფაში ალაჰიშ მოხ. ვაჰაბიტური ართ-ართი სალიტერატურე-ოხემანჯღვერუე წყუშ მეჯინათ, ნამუქჷთ გიფაჩუ ოორუე კავკაციას დო წჷმარინუანდჷ ათე რელიგიური გემაჸვენჯალაშო ოხვილურ კონსპექტის, ბონას რე აღიარაფილი გეჸვენჯი: „..მუსლიმქ ოკო მიღას ისლამიშ დოგურაფა, ნამუთ მოჸონაფილი რე წიმინდე ყურანს — ალაჰიშ ზიტყვას დო სუნას — უწმოხმორაგადე მუჰამედიშ გჷმნარაგადებს. ისლამი არძა თექიანურ დო თიქიანურ ოკითხირეეფს გამას არზენს. უჟინაში ალაჰი ვემიღენს აკა შხვა რელიგიას დო შხვა კონსტიტუციას შარიათიშ მოხ. თინჩალა დო სინთელუანობა თის, მით გეჸუნს ემეთ რზას დო გეჸუნს უწმოხმორაფადეშ ქადაგუეფს. ირი მუსლიმი ვალდვალირი რე მუში რინა ეიონწყუას ყურანიშ დო სუნაშ მეჯინათ. ისლამი მოუჭანუანდ მუში მაქადაგებელეფს მიღან რჩქინა დო გონათუა. ისლამი ჩინებულენს სამართალამი რზათ მოპალირჷ სიდინდარეს. ისლამი სამართლიანუაშ რელიგია რე. ალაჰის უჸორს სამართალამი კათა. ისლამი ჯიჰადიშ დო რინაშ რელიგია რე. ისლამი მოუჭანუანს არძა თიშ გემაჸვენჯის ვედინარღას მუში ოღვენი, ხემანჭუაფა დო თელარათ ისლამიშ გომორძგუაშო. ისლამი ივარენს პრაგმატიზმის დო თი იდეეფიშ მიშაღალას, ნამუეფჷთ გილმალუანა სიწიმინდეს დო სისქვამეს, კერძოთ შხვადოშხვა სახეშ სიახალეეფს დო რცურწუმეფს.“
ლიტერატურა
რედაქტირაფავახტანგ მაისაია. თანამედროვე ისლამის როლი მსოფლიო გეოპოლიტიკაში: (რეგიონული პროცესების მაგალითზე), – ფრიდრიხ ებერტის ფონდი