ერაყი
ერაყი, (არაბ.:العراق); ედომუშამი ოფიციალური ჯოხოდვალა ერაყიშ რესპუბლიკა (არაბ.:جمهورية العراق; ქურთ. كؤماری عێراق - კომარა ერაყი; სირ. ܩܘܿܛܢܵܝܘܼܬܐܵ ܕܥܝܪܐܩ - ყოტნაიუტა დ ირაყ; არამ. ܩܘܛܢܝܘܬܐ ܕܥܝܪܐܩ)[4] ქიანა ბჟადალი აზიას, იკენსჷ ზაგროსიშ გვალეფიშ ოორუე-ბჟადალიშ უმენტაშ ნორთის, სირიაშ ტიოზიშ ბჟაეიოლ ნორთის დო არაბეთიშ ტიოზიშ ოორუეს.[5]
| ერაყიშ რესპუბლიკა | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| დევიზი: الله أكبر ღორონთი დიდიე |
||||||
| ჰიმნი: Mawtini ჩქიმი ოდაბადე I |
||||||
.svg) |
||||||
| ნანანოღა | ბაღდადი / | |||||
| უდიდაში ნოღა | ბაღდადი, მოსული, კირკუკი | |||||
| ოფიციალური ნინა(ეფი) | არაბული, ქურთული, არამეული | |||||
| რელიგია |  ისლამი |
|||||
| თარობა | საპარლამენტო რესპუბლიკა | |||||
| - | პრეზიდენტი | ჯალალ თალაბანი | ||||
| - | პრემიერ-მინისტრი | ნური ალ მალიკი | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | გვალო | 438,317 კმ2 (157-ა) | ||||
| - | წყარი (%) | 1.1 | ||||
| მახორობა | ||||||
| - | 2014 ფასებათ |  36 004 552[1][2][3] (39-ა) |
||||
| - | მეჭედალა | 82,7 ად/კმ2 (125-ა) | ||||
| ედპ (ჸუპ) | 2009 ფასებათ | |||||
| - | გვალო | $111.5 მილიარდი (61-ა) | ||||
| - | ართ მახორუშე | $3,570 (130-ა) | ||||
| აგი (2013) | 0,590 (ოშქაშე) (131-ა) |
|||||
| ვალუტა | ერაყული დინარი (IQD) |
|||||
| ბორჯიშ ორტყაფუ | UTC +3სთ. | |||||
| - | ზარხულიშ (DST) | UTC +3სთ. (UTC) | ||||
| ქიანაშ კოდი | IRQ | |||||
| Internet TLD | .iq | |||||
| ოტელეფონე კოდი | +964 | |||||
ქიანას ობჟათე-ბჟაეიოლშე უხურგანს ქუვეითი, ოჟათეშე - საუდიშ არაბეთი, ბჟადალშე - იორდანია დო სირია, ოორუეშე - თურქეთი დო ბჟაეიოლშე - ირანი. ერაყიშ ტერიტორიას ომძღჷ - სპარსეთიშ ჸუჯი, ქიანაშ ობჟათე-ბჟაეიოლშე.
ჯოხოდვალაარედაქტირაფა
- ოფიციალური - ერაყიშ რესპუბლიკა.
- ერუანული: العراق, Al Jumhuriyah al Iraqiyah.
- ეტიმოლოგია: ჯოხო მოურს ჯვეში სემიტური ურუქიშე. თაშ ჯოხოდჷ შუმერულ-აქადურ ნოღას, ნამუშ შანულობა რე „წყარმალუეფიშ ოშქაშე“. თიში ჯვეში ჯოხო რე მესოპოტამია, მუთ ბერძენულო “წყარმალონას” შანენს.
გეოგრაფიარედაქტირაფა
ქიანა იდვალუაფუ ობჟათე-ბჟადალ აზიას, ევფრატიშ დო ტიგროსიშ წყარმალონას. მახურგე ქიანეფიე: თურქეთი, ირანი, ქუვეითი, საუდიშ არაბეთი, იორდანია, სირია. ფართობი აკმადგინანს 435.072 კვ.კმ-ს.
სახენწჷფორედაქტირაფა
- სახენწჷფო სისტემა - 2003-05 წანეფს, გინმალი მართუალაშ გიმე მარენჯი რესპუბლიკა რდჷ.
- სახენწჷფოშ მადუდე - პრეზიდენტი.
- თარობაშ მადუდე - პრემიერ-მინისტრი.
- ადმინისტრაციული დორთუალა - 18 ოლქი (muhafazat).
დემოგრაფიარედაქტირაფა
- მახორობა - 36 004 552 (2014), თინეფს შქას - არაბეფი 77%, ქურთეფი 19%, ერუანული უმორჩილაშობეფი თურქმენეფი, ასურელეფი დო შხვეფი.
- სახენწჷფო ნინა - არაბული; ქურთული (ქურთისტანს). გოფაჩილიე ასირიული ნინა.
- რელიგია - ისლამი.
- ნანანოღა - ბაღდადი (5,772 ვითოში).
- უდიდაში ნოღეფი - ბასრა (1,377), მოსული (1,792), არბილი (865), კირკუკი (756).
| წანა | მახორობა |
|---|---|
| 10000 ჩქინ წ. ეჭ.-შახ | 60 000 |
| 1000 ჩქინ წ. ეჭ.-შახ | 3 000 000 |
| 500 ჩქინ წ. ეჭ.-შახ | 5 000 000 |
| 1 | 3 000 000 |
| 500 | 5 000 000 |
| 1000 | 5 000 000 |
| 1500 | 1 000 000 |
| 1900 | 2 000 000 |
| 1950 | 7 000 000 |
| 2000 | 24 000 000 |
| 2014 | 31 000 000 |
| 2030 (პროგნოზი) | 51 000 000 |
| 2100 (პროგნოზი) | 293 000 000 |
2009 წანაშ მუნაჩემეფით, ერაყის 3 მილიონი მახორუ რდჷ.
ეკონომიკარედაქტირაფა
ნაფთობიქ ქიანას ჯგირობუა მუღჷ. 1972 წანას, ერაყიშ ონაფთობე კომპანიაქ ნაციონალიზებულქ იჸუ. 1979 წანას ნაფთობი ქიანაშ სავალუტო მიშნალეფიშ 95%-ს ირძენდჷ.
- რესურსეფი - ნაფთი, ორთაშობური გაზი, ფოსფატეფი, წურწუფა.
- ექსპორტი - ნაფთობი, შალეული, ფინიკი.
- ვალუტა - ერაყიშ დინარი (IQD).
ადმინისტრაციული დორთუალარედაქტირაფა
ერაყი დორთილიე 18 პროვინციათ, (არაბულო: მუხაფაზათი, ქურთ. پاریزگه - ფარიშა). პროვინციეფი დორთილიე ოლქეფო (ქადაში). ერაყიშ ქურთისტანი რე გჷშაკერძაფილი სტატუსშ მაღვენჯი რეგიონი, ნამუსთ მუშ მართუალა დო მილიცია ჸუნსჷნ.
.png)
- 1-ბაღდადი
- 2-სალახ-ედ-დინი
- 3-დიიალა
- 4-ვასიტი
- 5-მაისანი
- 6-ალ-ბასრა
- 7-დი-ქარი
- 8-ალ-მუტანა
- 9-ალ-ქადისია
- 10-ბაბილიშ პროვინცია
- 11-კარბალა
- 12-ან ნაჯაფი
- 13-ალ ანბარი
- 14-ნანავა
- 15-დუოკი
- 16-არბილი
- 17-კირკუკი
- 18-სულაიმანია
ისტორიარედაქტირაფა
ერაყიქ 1921 წანას გჷმაცხადჷ ზოხორინალა. 1958 წანაშახ, ქიანას მართუნდჷ ჰაშიმიტეფიშ დინასტია (ფაისალ I დო ფაისალ II ). მონარქიაშ დონთხაფაშ უკული ერაყის რესპუბლიკური მართუალაქ დემყარჷ. 1968 წანას, ხეშუულებაშ ოდუდეშახ ქჷმორთჷ პარტია ბაასიქ, ნამუქჷთ “ანტიიმპერიალისტური კურსი” გეჭოფუ დო დიჭყჷ რეფორმეფიშ გატარაფა. 1974 წანას, ქიანაშ ოორუეს გეგმიცხადჷ ქურთისტანიშ ავტონომიაქ. 1980-88 წანეფს ერაყი ოკათუდჷ ფართომასშტაბიან ლჷმას ირანწკჷმა,1990 წანას, ერაყიქ გენშიჭკიჷ მეძობელ ქიანა ქუვეითიშ ტერიტორიაშა დო ანიქსირებული აფუდჷ. ხვალე ოერეფოშქაშე კოალიციური ნძალეფიშ აქტიური კათუთ მიხუჯინჷ აგრესიაშ შედეგეფიშ ლიკვიდაციაქ. დოდგენილიე, ნამდა ირანწკჷმა ლჷმაშ ბორჯის, ერაყიქ ქიმიური ანჯარი გჷმირინჷნ, თაშნეშე 1988 წანას - ქაიანაშ დინოხოლეთ, ქურთეფიშ სააწმარენჯოთ. თე ლჷმეფიშ გეშა, 1991 წანას, გოეროქ ერაყის ოეროეფოშქაშე სანქციეფი დუწესჷ, ნამუქჷთ გჷმანადგურაფალი ეფექტი იღვენუ ქიანაშ ეკონომიკაშო დო მახორობაშო. ერაყიშ ოორუეს დო ობჟათეს - აკიქიმინჷ კილერ ზონეფქ, სოდეთ პატრულირენდჷ ააშ-იშ დო გოართ. ომაფეშ ავიაცია. ოორუეშ კილერ ზონას ქურთეფქ ავტონომიური რეგიონი აკოქიმინეს. ეკონია წანეფს გოერო ოცადჷდჷ ერაყიშ მამართვალი რეჟიმიშ დოჸუნაფას, მასობური გონადგურაფაშ ანჯარიშ გონადგურუაშო, მარა უშედეგოთ. 2003 წანაშ მელახის, ააშ-ს დო ბჟადალური კოალიციაშ ოურდუმე ინტერვენციაშ შედეგო სადამ ჰუსეინიშ რეჟიმი დოთხინაფილქ იჸუ ხეშუულებაშე. ჟირ წანაშ გოძვენას ქიანას, მართუნდჷ საოკუპაციო კუნტახანური ადმინისტრაცია, ნამუქჷთ მახაზჷრჷ ერაყიშ ომენოღალე ნძალეფშო ხეშუულობაშ გჷნოჩამაშ წიმოხპიჯალეფი. 2005 წანაშ 6 პირელს, იტარჷ ერაყიშ ისტორიას მაართა დემოკრატიულ გჷშაგორუეფქ. ქიანაშ პრეზიდენტო გჷშაგორილქ იჸუ ჯალალ თალაბანიქ, ქურთი არყებულეფიშ ჸოფილ ლიდერქ.
მონძეობარედაქტირაფა
- ბაღდადი – ერაყიშ ერუანული დო ოურდუმე მუზეუმეფი, აბასიდეფიშ დოხორე (XII ო.), უნივერსისტეტიშ დჷგმილი (XIII ო.), მეჩეთი მირჯა (XVI ო.), ორქოშ მეჩეთი (XV ო.);
- სამარა - მინარეთი დო დიდი მეჩეთი (IX ო.);
- ბაბილონიშ დო ნინევიაშ ნოღეფიშ ნოსქჷლედი;
- პართიული ნოღა ჰათრა.
მესოპოტამიას მითმიარსხუაფუ არაბეფიშ სახალიფოშ დო უჯვეშაში ცივილიზაციეფიშ - შუმერიშ, აქადიშ, ბაბილონიშ დო ასურეთიშ ჯოხოეფი.
სქოლიორედაქტირაფა
- ↑ Embassies overseas of Republic of İraq: جريدة الصباح تنشر احصائية وزارة التخطيط لعدد نفوس سكان العراق لسنة
- ↑ Census.gov (2013). Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013. U.S. Department of Commerce. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 2013-05-09-ს. კითხირიშ თარიღი: 2013-05-09.
- ↑ Iraq. International Monetary Fund. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 2011-08-22-ს. კითხირიშ თარიღი: 2009-04-27.
- ↑ cite web|url=http://www.krg.org/articles/detail.asp?smap=01010100&lngnr=16&anr=25535&rnr=240 |title=Kurdistan Regional Government |publisher=KRG |date= |accessdate=2009-03-23}}
- ↑ cite web|url=http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2007/11/20071126-11.html%7Ctitle=Declaration of Principles for a Long-Term Relationship of Cooperation and Friendship Between the Republic of Iraq and the United States of America