სქირონაშქა ზუღა: გინორთი გინოჯინეფს შქას

დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ახალი გვერდი: thumb|300px|სატელიტური ფოტო [[File:Strait of gibraltar.jpg|220px|thumb|...
 
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
ღოზი 2:
[[File:Strait of gibraltar.jpg|220px|thumb|სატელიტური ფოტო [[გიბრალტარიშ საროტი]]შ განშე. კვარჩხანშე, [[ევროპა]]; მარძგვანშე, [[აფრიკა]]]]
 
'''სქირონაშქა ზუღა''' [[ატლანტიშ ოკეანეოკიანე|ატლანტიშ ოკეანეშოკიანეშ]] [[წყარმალუშ გოჸორი|გოჸორიშ]] თიანართი რე დო დახე თელამოედემუშამო სქირონათ რე გოხურგელი ოორუეშე [[ევროპა|ევროპათ]], ობჟათეშე [[აფრიკა|აფრიკათ]], ბჟაეიოლშე [[აზია|აზიათ]]. მინშა სქირონაშქა ზუღა იკოროცხუ, მუჭოთ ატლანტიკიშ ოკეანეშოკიანეშ თია, მარა მუჭოთ წესიწესინ, მერჩქინელი რე მუჭოთ წყარიშ ზოხო ორგანო.
 
სქირონაშქა ზუღაშ ჯოხოჯოხობუ ლათინური რე mediterraneus (medius, 'შქა' + terra, 'დიხა, სქირონა'), ბერძენულსბერძნულს - ''mesogeios''. მუში ფართობი რე მეხოლაფირო 2,5 მილიონი კმ². ოკეანოლოგიასოკიანოლოგიას მუში ალტერნატიული ჯოხოეფი რე '''ევროაფრიკული სქირონაშქა ზუღა''', ვარდა '''ევროპაშ სქირონაშქა ზუღა''' შხვა სქირონაშ შქაში ზუღეფშე გჷშაშხვანერებელოგჷშაშხვანერაფალო.
 
უჯვეშაში ბორჯიშე სქირონაშქა ზუღა დოხარგელი ოტრანსპორტე მაგისტრალი რდჷ. თენა რდჷ ნიშნელუანიმენორსამი მარშრუტი ანტიკურანტიკური ბორჯიშე მოჸუნაფილი მეწარმეეფშო დო მეშარეეფშო ოვაჭარე დო კულტურული თირაფეფიშ ოწარმებელო ჯვეში ეგვიპტარეფშო, ბერძენეფშო, რომაალეფშო დო შხვა ხოლოშხოლოშიანი ბჟაეიოლიშ კათეფშო.
[[ფაილი:Mediterranean Sea surface.jpg|მინი|300პქ|ზუღაშ რელიეფი]]
 
== ჯოხოდვალა ==
 
სქირონაშქა ზუღაშ ჯოხოდვალა მოურს ლათინურლათინური ზიტყვაშე - ''mediterraneus'', მუთ '''დიხაშ შქას''' ნიშნენსშანენს (medius, ''შქა'' + terra, ''დიხა''). ბერძენული ჯოხო რე Mesogeios (Μεσόγειος), medius, ''შქა'' + terra, ''დიხა'').
 
შხვადოშხვა პერიოდეფს, სქიონაშქასქირონაშქა ზუღა შხვადოშხვა ჯოხოეფით რდჷ ჩინებული.
 
== ისტორია ==
 
სქირონაშქა ზუღაშ მუკი-მუკის ანტიკურანტიკური ბორჯიშე მოჸუნაფილი გავითარებულიგოვითარაფილი რდჷ შხვადოშხვა ცივილიზაციეფი. სქირონაშქა ზუღას უღუდუ ჯინჯიჯინჯიერი გოლინაგულა თე ცივილიზაციეფიშ ისტორიაშე დო კულტურაშე. თე ზუღა რდჷ საშუალებაგაბრა ვაჭარუაშოვაჭრუაშო, კოლონიზაციეფშო დო ლჷმეფშო, რინაშო ჯინჯი საშუალებაგაბრა რდჷ შხვადოშხვა კათეფშო შხვადოშხვა ფარანეფს.
 
სქირონაშქა ზუღაშ ჟირი არძაშე უდიდაში ცივილიზაცია [[კლასიკური ანტიკური ხანა|კლასიკურ ანტიკურ ხანას]] რდეს ჯვეში ბერძენული ნოღა-სახენწჷფოეფი დო [[ფინიკია]]. მუჟამს [[ოქტავიანე ავგუსტუსიქავგუსტუსი]] გაჭყჷ [[რომიშ იმპერია]], სქირონაშქა ზუღას ქიგიადუ ახალახალი ჯოხოქ რომაალეფშერომალეფშე - ''Mare Nostrum'' (''ჩქინი ზუღა'').
 
[[დარიუს I|დარიუს I-ქ]], ნამუქჷთ ეჭოფუ ჯვეში ეგვიპტე, გიჸონჷ არხი, ნამუთ მიორსხუანდჷ სქირონაშქა ზუღას [[ჭითა ზუღა|ჭითა ზუღაწკჷმა]].
 
ახ.წ.ეკ. 476 წანას ქჷდანთხჷ რომიშ იმპერიაქ. თე ბორჯიშე დომინანტური პოზიცია ქჷდეკინჷ [[ბიზანტიაშ იმპერია|ბიზანტიაშ იმპერიაქ]], ნამუშ ფორმირებაქჷთ მოხვადჷ რომიშ იმპერიაშ ბჟაეიოლ გვერდიშეგვერდშე. შხვა ძალა ბჟაეიოლს რდჷ [[ისლამი]]. მუში სიძალიერეშ ზენიტის, [[არაბეთიშ იმპერია]] აკონტროლენდ სქირონაშქა ზუღაშ რეგიონიშ 3/4-ს.
 
[[ევროპა]] გერდჷ აღორძინებაშაჭყანიარაფაშ შარას, მარა უმოსი ორგანიზებული დო ცენტრალიზებული სახენწჷფოეფიშ ფორმირებაქ დიჭყჷ გვიან შქა ოშწანურეფს, [[რენესანსი|რენესანსიშ]] უკული, მა-12 ოშწანურას.
 
მა-15 ოშწანურაშე რეგიონს ახალ ძალაქ - [[ოსმალეთიშ იმპერია|ოსმალეთიშ იმპერიაქ]] დიჭყჷ წჷმოკინა, მუსუთ ოწინაღმდგეგჷდესოწინანდჷდეს ევროპაშ ქიანეფი.
 
== გეოგრაფია ==
 
სქირონაშქა ზუღა მერცხუაფილი რე ატლანტიკიშ ოკეანეწკჷმაოკიანეწკჷმა [[გიბრალტარიშ საროტი|გიბრალტარიშ საროტით]] ბჟადალშე, ბჟაეიოლშე [[მარმარილოშ ზუღა|მარმარილოშ ზუღაწკმაზუღაწკჷმა]] დო [[უჩა ზუღა|უჩა ზუღაწკჷმა]], [[დარდანელიშ საროტი|დარდანელიშ]] დო [[ბოსფორიშ საროტი|ბოსფორიშ]] საროტეფით. მარმარილოშ ზუღა მინშა მერჩქინელი რე სქირონაშქა ზუღაშ თიათ, უჩა ზუღა - ვარ. 163 კილომეტრამი ხელობური არხით რე მერცხუაფილი სქირონაშქა ზუღა ჭითა ზუღაწკჷმა.
 
სქირონაშქა ზუღაშ დიდი კოკეფი რე [[კვიპროსი]], [[კრეტა]], [[ევბეა]], [[როდოსი]], [[ლესბოსი]], [[ხიოსი]], [[კეფალონია]], [[კორფუ]], [[ნაქსოსი]] დო [[ანდროსი]] ბჟაეიოლშე: [[სარდინია]], [[კორსიკა]], [[სიცილია]], [[ცრესი]], [[კრკ]], [[ბრაჩი]], [[ჰვარი]], [[პაგი]] დო [[მალტა]] ცენტრალურ ნართის; [[იბიცა]], [[მალიორკა]] დო [[მინორკა]] ([[ბალეარიშ კოკეფი]]) სქირონაშქა ზუღაშ ბჟადალ ნართის.
ღოზი 37:
=== კლიმატი ===
 
კლიმატი რე ტიპური სქირონაშქაზღვაშურისქირონაშქაზუღური, ჩხე ზარხულით დო ქექე, ჭვემამი ბზოთონჯით.
 
=== მოხურგე ქიანეფი ===
ღოზი 43:
[[File:Mediterranean Relief.jpg|thumb|350px|სქირონაშქა ზუღაშ რუკა]]
 
21 თეხანურთეხანური ქიანას უღუ გჷშალი სქირონაშქა ზუღაშა.
 
* '''[[ევროპა]]''' (ბჟადალშე ბჟაეიოლშა): [[ფაილი:Flag of Spain.svg|25px]] [[ესპანეთი]], [[ფაილი:Flag of France.svg|25px]] [[საფრანგეთი]], [[ფაილი:Flag of Monaco.svg|25px]] [[მონაკო]], [[ფაილი:Flag of Italy.svg|25px]] [[იტალია]], [[ფაილი:Flag of Malta.svg|25px]] [[მალტა]], [[ფაილი:Flag of Slovenia.svg|25px]] [[სლოვენია]], [[ფაილი:Flag of Croatia.svg|25px]] [[ხორვატია]], [[ფაილი:Flag of Bosnia and Herzegovina.svg|25px]][[ბოსნია დო ჰერცეგოვინა]], [[ფაილი:Flag of Montenegro.svg|25px]] [[მონტენეგრო]], [[ფაილი:Flag of Albania.svg|25px]]
ღოზი 211:
|-
!
!'''ღურ.'''
!'''ფურ.'''
!'''მელ.'''
!'''პირ.'''
!'''მეს.'''
!'''მან.'''
!'''კვიკვრ.'''
!'''მარ.'''
!'''ეკეეკნ.''
!'''გჷმ.'''
!'''გერ.'''
!'''ქირ.'''
|-
|[[მარსელი]] [http://www.weather2travel.com/climate-guides/france/marseille.php]
ღოზი 425:
{{commons}}
* [http://www.greenpeace.org/lebanon/en გრინპისიშ კამპანია "დობთხილუათ ჩქინი სქირონაშქა ზუღა": საფრთხეეფი, გინოჭყვიდუეფი დო ფოტო პეტიციეფი]
* [http://www.planbleu.org/indexUK.html პლანბლუა - სქირონაშქა ზუღაშ რეგიონიშ გარემო დო გავითარებაგოვითარაფა]
* [http://www.ibizaholidays.com/marine-traffic.asp] სქირონაშქა ზუღას გემეფიშხვამარდეფიშ მოძრაობა.
* [http://www.foraminifera.eu/querydb.php?area=Mediterranean+Sea&aktion=suche სქირონაშქა ზუღაშ მიკრო ორგანიზმეფი: სურათეფი დო ინფორმაცია]