ავღანეთი

ავღანეთი (ედომუშამი ჯოხოდვალა — ავღანეთიშ ისლამური საამირო) — სახენწჷფო არხო ბჟაეიოლს, ვაუღუ ზუღაშა გიშაულარი. მოსოფელს ართ-ართი დაღარი ქიანა რე. ბოლო 34 წანას, 1978 წანაშე, ქიანას ავღანეთიშ ომენოღალე ლჷმა მეურს. ქიანა ოთანჯჷ ირანს ბჟადალშე, პაკისტანს — ობჟათეშე დო ბჟაეიოლშე, თურქმენეთის, უზბეკეთის დო ტაჯიკეთის — ოორუეშე, ჩინეთის — ქიანაშ არძაშ უმოს ბჟაეიოლ ნორთიშე. ავღანეთი იდვალაუფუ მოსოფელიშ ბჟაეიოლ დო ბჟადალ ორთუს შქას, დო ვაჭრუაშ დო მიგრაციაშ ჯვეში ცენტრი რე.

ავღანეთიშ ისლამური საამირო პუშტუ: د افغانستان اسلامي امارت‎‎ Də Afġānistān Islāmī Imārat დარი امارت اسلامی افغانستان Imārat-i Islāmī-yi Afğānistān ავღანეთი
დევიზი: არაბ. لا إله إلا الله، محمد رسول الله‎‎ Lā ʾilāha ʾillā llāh, Muhammadun rasūlu llāh "ვარე შხვა ღორონთი ალაჰიშ მოხ; მუჰამედი რე ალაჰიშ მოშქვაფირი." (შაჰადა)
ჰიმნი: პუშტუ: دا د باتورانو کور‎‎ "Dā Də Bātorāno Kor" "თენა რე ქომოლეფიშ ჸუდე"
ავღანეთიშ ორენი
ნანანოღა (დო უკაბეტაში ნოღა)		ქაბული 34.516667,69.18333334°31′ ოორ. გ. 69°11′ ელ. გ.
ოფიციალური ნინა(ეფი)		პუშტუ დარი
რელიგია		99.7% ისლამი (ოფიციალური) 0.3% შხვა
თარობა		უნიტარული ტოტალიტარული, ობორჯეთ თეოკრატიული ისლამური საამირო
-	უჟინაში ლიდერი	ჰაიბატულა ახუნძადა
-	პრემიერ-მინისტრი	ჰასან ახუნდი (ს/მ)
ფართობი
-	გვალო	652,867 კმ2 (40-ა)
მახორობა
-	2023 ფასებათ	41,128,771 (37-ა)
-	მეჭედალა	48.08 ად/კმ2 (119-ა)
ედპ (ჸუპ)		2020 ფასებათ
-	გვალო	$81.007 მილიარდი
-	ართ მახორუშე	$2,459
აგი (2021)		0.478 (180-ა)
ვალუტა		ავღანი (დარი افغانى) (AFN)
ბორჯიშ ორტყაფუ		UTC+4:30
ქიანაშ კოდი		AF
Internet TLD		.af

გეოგრაფია

რელიეფი

ავღანეთიშ ტერიტორია იდვალუაფუ ირანიშ ლაკადაშ ოორუე–ბჟაეიოლ ნორთის. ქიანაშ უმენტაში ნორთი რე გვალამი, დო თე გვალეფს შქას მილარე ჭიე-ჭიე რზენეფი.

ქიანაშ ოორუეს მილარე ბაკტირიაშ რზენი, ნამუშ ტერიტორიას გეძჷ ქვიშამ–ტკილამი ტიოზი. ობჟათეშე დო ბჟაეიოლშე ელ–მოლს გვალეფიშ სისტემეფი რე: პარპამიზი, ნამუთ ჟირ ქჷნდჷრშე აკმოდჷრთუ — საფედკოხი (ჩე გვალეფი) დო სიახკოხი (უჩა გვალეფი), დო ხოლო ქჷნდჷრ გინდუკუშიშე.

ქიანაშ არძაშ უმოს უმაღალაში კონკა რე — გვალა ნოშაკი, 7492 მ. სიმაღალათ (პაკისტანიშ თანჯაწკჷუმა).

გვალეფიშ პეიზაჟი

ავღანეთიშ ლანდშაფტი

ქიანაშ ოორუე–ბჟადალი

ქიანაშ ბჟაეიოლი

კლიმატი

ავღანეთიშ კლიმატი სუბტროპიკულ კონტინენტალური რე, ჸინჩი ზოთონჯეფით დო სქირე, ჩხე ზარხულეფით.

გეოლოგიური ენწყუ

ავღანეთიშ ტერიტორია იდვალუაფუ ალპურ–ჰიმალაიურ ღვარკალა ორტყაფუშ გალე, ბაკტირიაშ რზენიშ მოხ, ნამუთ თურანიშ პლატფორმაშ ობჟათე აკანს ორხველჷ.

წყარმალუეფი დო წყაროჩუაშეფი

ქიანაშ არძა წყარმალუ, წყარმალუ ქაბულიშ მოხ, ნამუთ დინმაკათუ წყარმალუ ინდის, ვარე მახურჩინე (ვადინმაკათუნა ნამუთინ წყარმალუს). თინეფშე არძაშე უმოს დიდ წყარმალუ რე — ამუდარია, ნამუთ ავღანეთიშ ოორუე თანჯას მეხჷრჩინჷნს, წყარმალუეფი გერირუდი დო გილმენდი დინმაკათუნა წყარმალუეფ ფერახ–რუდის, ხაშ–რუდის დო ხარუთ–რუდის, ნამუეფით ართო დინმიხვარჩალჷნა ბეჩოლა სისტანს დო დჷთმარსხუანა ჯიმუამ ტობეფიშ ბუნას, ჰამუნს. ქიანაშ წყარმალუეფი ირდუნა ჭვემაშ წყარეფით დო ჯიშთეფიშ ნდღულაფათ. ქიანაშ რზენეფს წყარმალუეფი აფუნს წყარალას იქჷნა, ზარხულს – ეშმასქირუნა. ავღანეთიშ გვალაშ წყარმალუეფს დიდი ჰიდროენეგოშელებუა უღუნა. ქიანაშ უმენტაშ რაიონეფიშ ართართი წყაროხაზირე რე დიხაშთუდონი წყარეფი.

ორთაშობური რესურსეფი

ავღანეთიშ დიხა დიდარი რე ორთაშობური რესურსეფით. თაქ მიპალუაფუ ქუანოშქერიშ დო ძვირფას მეტალეფიშ მადენი, ბერილიუმიშ მადენი, წურწუფა, ჯიმუ, მარმარილო, ლაპის–ლაზური, ბარიტი დო შხვ. თაქ ხოლო რე ნავთობიშ, ორთაშობური გაზიშ დო გიფსიშ საბადო. მეგორაფილი რე ლინჯიშ, რკინაშ, მარგანეციშ მადანეფი.

ლინჯიშ მადანი აინაკი, ნამუთ ქაბულწკჷმა ხოლოს რე, ევრაზიას არძაშ უმოს დიდ მადანო იკოროცხუ. ქაბულშე ვართფერ შორს რე ხიჯიგეკიშ რკინაშ მადანი, ნამუთ ობჟათეაზიურ რეგიონიშ არძაშე უმოს დიდ რკინაშ მადანო იკოროცხუ.

რესურსეფი ინტერნეტის

• ავღანეთიში გეოგრაფია
• afghanistan.ru რუსულ ვებ–ხასჷლა ავღანეთშე
• სერგეი ჟაროვიშ ვებ–ხასჷლა ავღანეთშე
• ისლამური ქიანეფიშ ისტორია
• Office of the President თარობაშ ოფიციალური ვებ–ხასჷლა
• ავღანეთიშ რუკა