ავღანეთი

ავღანეთიშ ისლამური საამირო


ნანანოღა	ქაბული
უდიდაში ნოღა	ქაბული
ოფიციალური ნინეფი	პუშტუ, დარი
თარობა	ოპრეზიდენტე, ისლამური რესპუბლიკა
პრეზიდენტი	ჰამიდ კარზაი
მაართა ვიცე–პრემიერი	მოჰამად ფახიმი
მაჟია ვიცე–პრემიერი	კარიმ ჰალილი
სახენწჷფო რელიგია	ისლამი, (სუნიტურ ნოჸელაშ)
ფართობი	647 500 კმ²(41-ა)
მახორობა	28,150,000 (37–ა)
ვალუტა	ავღანი
ქიანაშ კოდი	AFG
ოინტერნეტე კოდი	.af
ოტელეფონე კოდი	+93

ავღანეთი (ედომუშამი ჯოხოდვალა — ავღანეთიშ ისლამური საამირო) — სახენწჷფო არხო ბჟაეიოლს, ვაუღუ ზუღაშა გიშაულარი. მოსოფელს ართ-ართი დაღარი ქიანა რე. ბოლო 34 წანას, 1978 წანაშე, ქიანას ავღანეთიშ ომენოღალე ლჷმა მეურს. ქიანა ოთანჯჷ ირანს ბჟადალშე, პაკისტანს — ობჟათეშე დო ბჟაეიოლშე, თურქმენეთის, უზბეკეთის დო ტაჯიკეთის — ოორუეშე, ჩინეთის — ქიანაშ არძაშ უმოს ბჟაეიოლ ნორთიშე. ავღანეთი იდვალაუფუ მოსოფელიშ ბჟაეიოლ დო ბჟადალ ორთუს შქას, დო ვაჭრუაშ დო მიგრაციაშ ჯვეში ცენტრი რე.

გეოგრაფია რედაქტირაფა

რელიეფი რედაქტირაფა

ავღანეთიშ ტერიტორია იდვალუაფუ ირანიშ ლაკადაშ ოორუე–ბჟაეიოლ ნორთის. ქიანაშ უმენტაში ნორთი რე გვალამი, დო თე გვალეფს შქას მილარე ჭიე-ჭიე რზენეფი.

ქიანაშ ოორუეს მილარე ბაკტირიაშ რზენი, ნამუშ ტერიტორიას გეძჷ ქვიშამ–ტკილამი ტიოზი. ობჟათეშე დო ბჟაეიოლშე ელ–მოლს გვალეფიშ სისტემეფი რე: პარპამიზი, ნამუთ ჟირ ქჷნდჷრშე აკმოდჷრთუ — საფედკოხი (ჩე გვალეფი) დო სიახკოხი (უჩა გვალეფი), დო ხოლო ქჷნდჷრ გინდუკუშიშე.

ქიანაშ არძაშ უმოს უმაღალაში კონკა რე — გვალა ნოშაკი, 7492 მ. სიმაღალათ (პაკისტანიშ თანჯაწკჷუმა).

გვალეფიშ პეიზაჟი

ავღანეთიშ ლანდშაფტი

ქიანაშ ოორუე–ბჟადალი

ქიანაშ ბჟაეიოლი

კლიმატი რედაქტირაფა

ავღანეთიშ კლიმატი სუბტროპიკულ კონტინენტალური რე, ჸინჩი ზოთონჯეფით დო სქირე, ჩხე ზარხულეფით.

გეოლოგიური ენწყუ რედაქტირაფა

ავღანეთიშ ტერიტორია იდვალუაფუ ალპურ–ჰიმალაიურ ღვარკალა ორტყაფუშ გალე, ბაკტირიაშ რზენიშ მოხ, ნამუთ თურანიშ პლატფორმაშ ობჟათე აკანს ორხველჷ.

წყარმალუეფი დო წყაროჩუაშეფი რედაქტირაფა

ქიანაშ არძა წყარმალუ, წყარმალუ ქაბულიშ მოხ, ნამუთ დინმაკათუ წყარმალუ ინდის, ვარე მახურჩინე (ვადინმაკათუნა ნამუთინ წყარმალუს). თინეფშე არძაშე უმოს დიდ წყარმალუ რე — ამუდარია, ნამუთ ავღანეთიშ ოორუე თანჯას მეხჷრჩინჷნს, წყარმალუეფი გერირუდი დო გილმენდი დინმაკათუნა წყარმალუეფ ფერახ–რუდის, ხაშ–რუდის დო ხარუთ–რუდის, ნამუეფით ართო დინმიხვარჩალჷნა ბეჩოლა სისტანს დო დჷთმარსხუანა ჯიმუამ ტობეფიშ ბუნას, ჰამუნს. ქიანაშ წყარმალუეფი ირდუნა ჭვემაშ წყარეფით დო ჯიშთეფიშ ნდღულაფათ. ქიანაშ რზენეფს წყარმალუეფი აფუნს წყარალას იქჷნა, ზარხულს – ეშმასქირუნა. ავღანეთიშ გვალაშ წყარმალუეფს დიდი ჰიდროენეგოშელებუა უღუნა. ქიანაშ უმენტაშ რაიონეფიშ ართართი წყაროხაზირე რე დიხაშთუდონი წყარეფი.

ორთაშობური რესურსეფი რედაქტირაფა

ავღანეთიშ დიხა დიდარი რე ორთაშობური რესურსეფით. თაქ მიპალუაფუ ქუანოშქერიშ დო ძვირფას მეტალეფიშ მადენი, ბერილიუმიშ მადენი, წურწუფა, ჯიმუ, მარმარილო, ლაპის–ლაზური, ბარიტი დო შხვ. თაქ ხოლო რე ნავთობიშ, ორთაშობური გაზიშ დო გიფსიშ საბადო. მეგორაფილი რე ლინჯიშ, რკინაშ, მარგანეციშ მადანეფი.

ლინჯიშ მადანი აინაკი, ნამუთ ქაბულწკჷმა ხოლოს რე, ევრაზიას არძაშ უმოს დიდ მადანო იკოროცხუ. ქაბულშე ვართფერ შორს რე ხიჯიგეკიშ რკინაშ მადანი, ნამუთ ობჟათეაზიურ რეგიონიშ არძაშე უმოს დიდ რკინაშ მადანო იკოროცხუ.