აქემენიანეფიშ იმპერია

აქემენიანეფიშ იმპერია (ჯვეში სპარს. 𐎧𐏁𐏂) — ჯვეში ირანული იმპერია, ნამუთ დარსხუ კიროს დიდიქ, ჯვ. წ. 500 წანას. იმპერიაშ ფართობი მუში ტერიტორიული ექსპანსიაშ პიკის, აკმადგინანდ დოხოლაფირო 5.5 მლნ. კვ.კმ.-ის. თიში აკოდგინალუაშა მიშმეშჷ ტერიტორიეფი ბალკანეთიშე ეგვიპტეშახ, ბჟადალი აზია, ცენტრალური აზიაშ უმენტაშობა დო ობჟათე აზიაშ შანულამი ნორთი.

აქემენიანეფიშ იმპერია 𐎧𐏁𐏂
ჯვ. წ. 550 — ჯვ.წ. 330
შილა
აქემენიანეფიშ იმპერია ტერიტორიული ექსპანსიაშ პიკის, დარიოს I-შ (ჯვ.წ. 522-486) ბორჯის
ნანანოღა	ბაბილონი ფასარგადი ეკბატანა სუზა პერსეპოლისი
ნინა	ჯვეში სპარსული, არამეული, აქადური, ელამური, ჯვეში ბერძენული, მიდიური
რელიგია	ზოროასტრიზმი (ოფიციალური), მესოპოტამიური რელიგია, იუდაიზმი, ვედური რელიგია, ეგვიპტური რელიგია, ბერძენული რელიგია
ფარაშ ართური	დარიკი
ფართობი	5,500,000 კვ.კმ. (ჯვ.წ. 500 წანა)
მახორობა	17-35 მლნ. (ჯვ.წ. 500 წანა)
დუდალაშ ფორმა	მონარქია
დინასტია	აქემენიანეფი
მონარქი
- ჯვ.წ. 559-530	კიროს II დიდი (მაართა)
- ჯვ.წ. 336-330	დარიოს III (ეკონია)

ჯვ.წ. მაშკვითა ოშწანურაშ პერიოდიშე ირანიშ პლატოს ოხორანდეს სპარსალი ტომეფი. ჯვ.წ. მაამშვა ოშწანურას, კიროსიქ ორჯგინჷ მიდიაშ, თაშნეშე ლიდიაშ დო ახალი ბაბილონიშ იმპერიეფს დო დარსხუ ახალი იმპერიული სახენწჷფო აქემენიანეფიშ დინასტიაშ დუდალათ.

აქემენიანეფიშ იმპერია იხასიათებუდჷ ცენტრალიზაფილი, ბიუროკრატიული მართუალაშ სისტემათ, მულტიკულტურული პოლიტიკათ, კომპლექსური ინფრასტრუქტურათ, შარეფიშ სისტემათ, ორგანიზაფილი საფოსტო სისტემათ, ოფიციალური ნინეფიშ გიმორინაფათ რსულას იმპერიაშ ტერიტორიეფს, ოჯარალე ნინალეფიშ გოვითარაფათ, თაშნეშე პროფესიონალური არმიაშ გოჭყაფათ.

ჯვ.წ. 330 წანას აქემენიანეფიშ იმპერია მოჯალაგუ ალექსანდრე მაკედონარქ. ალექსანდრეშ ღურაშ უკულ, თიში იმპერიაქ აკოცუ დო დონთხაფილი აქემენიანეფიშ იმპერიაშ ტერიტორიეფქ მიშელ პტოლემეეფიშ ომაფეშ დო სელევკიდეფიშ სახენწჷფოშ აკოდგინალუაშა.

ლიტერატურა

• Brosius, Maria (2021). A History of Ancient Persia: The Achaemenid Empire. Wiley-Blackwell.
• Dandamaev, M. A. (1989). A Political History of the Achaemenid Empire. Brill.

ათე სტატია მერკე რე. თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ.