უჩა ჭირი
უჩა ღურა (ასეშო ჩინებული რე, მუჭოთ უჩა ჭირი, ლათ. atra mors-შე) — ჭირიშ პანდემია, ნამუსჷთ თარო ბუბონური ფორმა უღუდჷ დო ნამუთ XIV ოშწანურას მოდვალირი რდჷ აზიას, ევროპას (1346—1353), ოორუე აფრიკას დო კოკი გრენლანდიას [⇨]. თაშნეშე ჩინებული რე ჯოხოდვალათ „მაჟირა პანდემია“ [⇨]. მუჭოთ ჩქჷნ, გიფაჩჷ ორთაშობურ გაჭყაფშე გობიშ ტიოზიშ ტერიტორიას ევრაზიას კლიმატიშ უცბაშიანი თირუაშ შედეგო, ნამუთ გჷმოჭანაფილი რდჷ მორჩილი გოსქანჩუაშ პერიოდით. დუდშე იკათუანდჷ ჩინეთის დო ინდოეთის, უკული მონღოლეფიშ ჯარეფი დო ოვაჭარე ქერვანეფწკჷმა ართო გემშაბურსუ ევროპაშა[⇨]. თე საშინელ ლახარაქ ევროპას მალას მადუ დო დიდი კვარზალუაშ ბაძაძო გჷნირთჷ. უჩა ჭირშო დჷმახასიათაფალი სიმპტომეფი რდჷ: დუდიშ ჭუა, უფუანობა, ცანცალი, ჭყანიერი ჩხე დო ჩხურუ. მარა თარი დჷმახასიათაფალი შანი, ნამუშით უჩა ჭირით დალახებურეფი გიშმერთუდეს შხვა ლეხეფშე, რდჷ თხომურამი ჭყოლეფი, თ.ჯ. „ბუბონეფი“. ბუბონი გჷთმორჩინდუდჷ რღიაშ, კინჩხიშ დო ჩირქეშ გოხოლუას. დუდმაართაშე გუმორღვაფილი ვარდიშფერი რდჷ, უკული დინცხფერიშო გჷნმირთუდჷ, ბოლოს — იუჩარებუდჷ. „უჩა ღურაქ“ მუსხირენ წანმოწანას ევროპაშ მახორობაშ ნაანთხალი გოჭყვიდჷ. საართო ჯამს უჩა ჭირქ ჟირ ვითწანურაშ გოძვენას არძაშ უნარკაში 60 მილიონი ადამიერი გოჭყვიდჷ (მიარე რეგიონს — მახორობაშ ნასუმორშე გვერდშა)[⇨]. უმოსი მორჩილი მასშტაბეფით პანდემიაქ გიმაჟირუ 1361 წანას („მაჟირა უჩა ჭირი“), 1369 წანას („მასუმა უჩა ჭირი“) დო ხოლო მუსხირენშა [⇨].
პანდემიაქ ქაძირუ შქა ოშწანურეფიშ მედიცინაშ სუსთარობა დო რელიგიური ინსტიტუტეფიშ უჭყანერობა ჭირწკჷმა ბურჯაფის, ნამუშ შედეგო დიჭყჷ კაპუეფიშ დუდიშ დიხაშა დოჩანაფაშ კულტეფიშ დო ჩუღურწუმეფიშ ეჸონუა, პოტენციური „მჷმაწამალარეფიშ“ დო „ჭირიშ ოჭამალარიშ გჷმაფაჩალეფიშ“ თხოზინი, თანშეშე რელიგიური ფანატიზმიშ დო რელიგიური უმერგეშობაშ მოზღვარუა [⇨]. უჩა ჭირქ კოლოსალური ნოქური გიოხუნუ ევროპაშ ისტორიას დო დაღი გიოდჷ ეკონომიკას, ფსიქოლოგიას, კულტურას დო მახორობაშ გენეტიკურ აკოდგინალუასჷთ [⇨].
ეპიდემიაშ ინფექციური აგენტი რდჷ ჭირიშ ბაცილა Yersinia pestis, ნამუქჷთ დადასურჷ უჩა ჭირით ღურელეფიშ ნოსქილადეფიშ გენეტიკურ გჷმორკუალეფქ, ნამუეფიშ გეშა ჩინებეფქ გჷმიბჟინუ 1998 წანას. ჯვეშო რსებენდჷ შხვა ჰიპოთეზეფი ლახარაშ გჷმმაჭანაფალი ბაძაძიშ გეშა[⇨].
რესურსეფი ინტერნეტის
რედაქტირაფა
|
ათე სტატია მერკე რე. თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ. |