ვაიმარიშ რესპუბლიკა
ვაიმარიშ რესპუბლიკა (გერმ. Weimarer Republik) — გერმანული რაიხიშ ვაოფიციალური ჯოხოდვალა 1918-1933 წანეფს. ჯოხოდვალა მოურს ნოღა ვაიმარიშე, სოდეთ იმანჯჷ კონსტიტუციური ანსამბლეაქ, ნამუქჷთ გერმანიაშ თარობა აფორმირჷ. ტერმინი ვაიმარიშ რესპუბლიკა მიშეღჷ ადოლფ ჰიტლერქ 1929 წანას.
|
ვაიმარიშ რესპუბლიკა | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| დევიზი ართოიანობა, სამართალი დო დუდშულობა | |||||||||
| ჰიმნი გერმანალეფიშ ობირეში | |||||||||
 ვაიმარიშ რესპუბლიკა 1930 წანას | |||||||||
| ნანანოღა | ბერლინი | ||||||||
| ნინა | გერმანული შხვა ნინეფი: თუდონი გერმანული, პოლონური, ლიმბურგიული, ფრიზიული, იდიში, დანიური, სორბული, სინტი, ლიეტუვური | ||||||||
| რელიგია | 1925 წანაშ ეჭარუა: პროტესტანტეფი (64.1 %) კათოლიკეეფი (32.4 %) ურიეფი (0.9 %) შხვეფი (2.6 %) | ||||||||
| ფარაშ ართური | ქარღადიშ მარკა (1919-23) რენტენმარკა (1923-24) რაიხსმარკა (1924-33) | ||||||||
| ფართობი | 468,787 კმ² (1925) | ||||||||
| მახორობა | 62,411,000 (1925) | ||||||||
| დუდალაშ ფორმა | ფედერალური წჷმმარინაფონი გვერდო-საპრეზიდენტო რესპუბლიკა (1919-1930) ფედერალური ავტორიტარული საპრეზიდენტო რესპუბლიკა საპარლამენტო მართუალაშ სისტემათ (1930-1933) | ||||||||
| პრეზიდენტი | |||||||||
| - 1919-1925 | ფრიდრიხ ებერტი | ||||||||
| - 1925-1933 | პაულ ფონ ჰინდენბურგი | ||||||||
| კანცლერი | |||||||||
| - 1919 | ფილიპ შაიდემანი (მაართა) | ||||||||
| - 1933 | ადოლფ ჰიტლერი (ეკონია) | ||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg)
.svg)
მაართა მოსოფელიშ ლჷმას (1914-1918) გერმანიაქ დემარცხჷ. გერგობათუთაშ რევოლუციაშ შედეგო გეგნოდირთჷ იმპერატორქ ვილჰელმ II-ქ. 1918 წანაშ 9 გერგობათუთას იფორმირჷ გერმანიაშ ახალი თარობაქ.
დორსხუაფაშე ვაიმარიშ რესპუბლიკას სერიოზული პრობლემეფი უღუდჷ. ფშხირი რდჷ ჰიპერინფლაცია დო პოლიტიკური ექსტრემიზმი. საირქიანო პოლიტიკას, გერმანია იზოლირაფილი რდჷ დო უღუდჷ კონფლიქტური ურთიართობა დიდი სახენწჷფოეფიწკჷმა. 1924 წანაშო გერმანიაქ მიოჭირინუ პოლიტიკური დო ეკონომიკური სტაბილიზაციას, ნამუქჷთ დოხოლაფირო ხუთი წანაშ გოძვენას გეგინძორჷ. ჸათე პერიოდის მინშა ორქოშ ეჩიანეფს ხოლო უძახჷნა. ყათე ბორჯიშო არდგილი უღუდჷ კულტურული დო სოციალური პროგრესის, საირქიანო ურთიართობეფიშ გაუჯგუშებას. 1925 წანაშ ლოკარნოშ ხეკულუათ, გერმანიაქ გაუჯგუშჷ ურთიართობა მეძობელი ქიანეფიწკჷმა დო ქიჩინჷ 1919 წანაშ ვერსალიშ ხეკულუაშ პიჯალეფი. 1926 წანას ვაიმარიშ რესპუბლიკაქ ქაკათჷ ერეფიშ ლიგას. ჸათე მოლინათ გეთუ გერმანიაშ რეინტეგრაციაშ პროცესიქ საირქიანო პოლიტიკას.
გერმანიაშო კაბეტი ნეგატიური გოლინა იღვენუ დიდი დეპრესიაქ. ქიმიძინჷ უმუშელობაქ, სოციალური დო პოლიტიკური არეულობეფქ, გენძალიერეს ექსტრემისტული პარტიეფქ. ჸათე ნეგატიური პოლიტიკური მოლინეფიშ შედეგო აკოცუ კანცლერი ჰერმან მიულერიშ კოალიციური თარობაქ. 1930 წანაშ 30 მელახის კანცლერო გინირთჷ ჰაინრიხ ბრიუნინგიქ. დიდი დეპრესიაქ დო ბრიუნინგიშ დეფლაციაშ პოლიტიკაქ მიღჷ გლახა შედეგეფი. 1933 წანაშ 30 ღურთუთას, პრეზიდენტი პაულ ფონ ჰინდენბურგიქ კანცლერო დო კოალიციური თარობაშ მადუდეთ ქუდარინუ ადოლფ ჰიტლერი. ჰიტლერიშ ულტრა-მემარძგვანე ნაცისტური პარტიაშ მაკათურეფს უკინებუდეს თარობაშ ვითი პოსტიშე ჟირი. ვიცე-კანცლერიშ პოსტი უკინებუდჷ ფრანც ფონ პაპენს, ნამუშ ღანკი ჰიტლერიშ პოლიტიკური კონტროლი რდჷ. მარა მალას ჰიტლერქ ხეშა ქაშეჸოთუ აბსოლუტური ხეშულობა. ჸათაშ დედაღარჷ დემოკრატიული სისტემაქ დო გერმანიაქ გინირთჷ ართპარტიული დიქტატურათ.
ლიტერატურა
რედაქტირაფა- McElligott, Anthony, ed. (2009). Weimar Germany. Oxford University Press.
- Feuchtwanger, Edgar (1993). From Weimar to Hitler: Germany, 1918–1933. London: Macmillan.